साहित्यकारपिनिगु गुरु हे दइमखु ला ?
कौलागा तृतिया ११३९ (अक्टुवर १६ २०१९)
देसया राजधानी येँया अतिकं ब्यस्तलिसें ब्यापारिक थाय् वतुइ जन्म जुयादीम्ह साहित्यकार, शिक्षाविद् लिसें राजनीतिज्ञ अले नेवाः न्ह्यलुवा खः, लक्ष्मण राजवंशी । वि.सं. २००९सालय् जेलपाखें एसएलसी बियादीम्ह राजवंशी सिद्धार्थ वनस्थलि ईन्ष्टिच्यूटया संस्थापक प्रधानाध्यापक नं खः । राणाकालया शिक्षा तथा राजनीति व ३१गू साहित्यिक कृतिया तःमि साहित्यकार राजवंशीया थीथी विषयस केन्द्रीत जुयाः पत्रकार यदुप्रसाद भट्टं यानादिगु खँल्हाबँल्हा ।
लक्ष्मण राजवंशी
साहित्यकार तथा शिक्षाविद्
–थौतक छिगु ग्वगू सफू पिदनेधुंकूगु दु ?
थौंया तिथितक जिगु मुक्कं ३१गू सफू पिदनेधुंकूगु दु । उकी १६गू नेपालभाषाया खः । अथे हे, खस नेपाली भाषाय् ८गू व अंग्रेजी भाषाय् ६गू यानाः मुक्कं ३१गू सफू पिदनेधुंकूगु खः ।
–भाषिक दृष्टिकोणं थःम्हेसित गुगु भाषाया साहित्यकार धकाः म्हसीका बियादी ? जि खास थ्व हे भाषाया साहित्यकार धइगु ला मदु । जिं दकलय् अप्वः खस नेपाली भाषाया बाखंमुना ‘तिम्रो कपाल मेरो निधार’पाखें च्वसा न्ह्याकागुृ खः । लिपा कवि सिद्धिचरण श्रेष्ठया लिक्क लात । जिं वय्कःयात काजी दाइ धाय्गु खः । वय्कलं जितः लक्ष्मण भाइ धयादी । छेँ नं तापाः मजू, दथुइ न्हूसतक हे जक खः । वय्कःया म्ह्याय् मधुकर जिमि जःलाखःलाया भौमचा खः ।
लिक्कया स्वापू दुगु जुल । जिगु बाखं काजी दाइयात न्यंकेगु मनसुवाः तयाः छन्हु वय्कःया छेँय् वना । दाइयात छगू बाखंमुना च्वय्गु क्वचाल, न्यंके ला धयाः वयागु खँ कना । वय्कलं न्यंकेत अनुमति बियादिल । झिगुलिं बाखं न्यंका । तसकं घोरय् जुयादिल । बजां त्वनाच्वनादीम्ह वय्कलं कुँ हे मवःसां सालाच्वनादिल व धयादिल, ‘छिगु बाखनय् नेवाःपहः दु ।’ खस नेपाली भाषाय् च्वःगु जूसां नं वाक्य, विन्यास, विषयवस्त, वातावरण, परिवेश फुक्क नेवाःपहः दुथ्याः । वय्कलं हाकनं भिंकेत धयादिल, तर जितः अल्छि ताःगुलिं अथे मयाना । वय्कःलिसे व नेवाःपहः धइगु छु खः धकाः नं न्यनेमफुत । जिगु मनय् व ‘नेवाःपहः’ धइगु खँग्वः दुस्सुनाच्वन । गथे खः, अथे हे पिथना । जिगु छगू बानी हे खः कि च्वय्धुंकाः उकियात मभिंकेगु, गथे खः अथे हे छापय् याय्गु ।
–बांलाकेगु नितिं भिंकेगु, हाकनं च्वय्गु ला च्वमिपिनिगु धर्म हे खः, तर थजाःगु धर्म नं पूवंका मदिल नि ?
खः, बांलाकेगु नितिं पुनःलेखन व संशोधन याय्माः । तर च्वमिं थ्व खँ ला न्हापा हे बिचाः याय्माःगु खः । जि ला छक्वः च्वय्धुंकाः छुं नं संशोधन मयाइम्ह जुल । थन च्वमिया धर्म स्वयां नं च्वमिं च्वय् न्ह्यः शुरु याय्बलय् वःगु आवेग, विचाः व उद्देश्य अन्त्यतक छगूकथं हे जुइला ? उगु सफू गुगु ईया धकाः नाला काय्गु ?
–झीगु नेपालभाषाया च्वज्या गनं न्ह्यात ?
च्वया खस नेपाली भासं, जुयाबिल नेवाःपहः । खस नेपालीं च्वःसा नेवाःपहः वइगु खःसा नेपालभाषां च्वलधाःसा अवश्य नं उत्कृष्ट जुइफइ धइगु जिगु आत्मविश्वास अप्वल । अले नेपालभाषापाखे ल्हाः न्ह्याका । १०गू सफू च्वय्धुंकाः आः च्वय् मखुत धकाः जिं च्वय्गु त्वःतागु नं खः । तर लिपा सामालोचक प्रा. प्रेमशान्ति तुलाधरं १२गू सफू थ्यनेधुंकाः त्वःतादिसँ, आःयात च्वयादिसँ धयादिल व १२गू थ्यंका । बाखं विधाय् हे झासु लना । प्रो. माणिकलाल श्रेष्ठं बाखं विधायात मन्ह्याकेगु खःसा छिके समीक्षक जुइगु गुण नं दु, समालोचनापाखे न्ह्यज्यानादिसँ, तर च्वय्गु धाःसा त्वःतादीमते धयादिल ।
नेपालभाषाय् निबन्ध मदु । छि थुखेपाखे न्ह्यज्यानादिसँ धकाः साहित्यकार फणिन्द्ररत्न बज्राचार्यलिसे आपालं ब्यक्तित्वपिन्सं घ्वानाच्वनादिल । च्वय्गु अभ्यास नं मदु । हाथ्याःया बाबजूद स्वलाय् छगू निबन्ध मुना तयार यानाः वय्कःपिनिगु ल्हाती तया बिया । थुकथं जिं प्यंगू निबन्ध मुना च्वया । तर, गनंगनं जितः थुकथं नेपालभाषाय् जक च्वलधाःसा एकपक्षीय जुयावनीगु खः ला धकाः च्यूताः ब्वलन । खस नेपाली साहित्यकारपिन्त जिं म्हमस्यू । जितः उमिसं म्हसीगु खँ हे मन्त । गुमनाम हे जुइगु खः ला धइगु ग्याचिकुं हाकनं खस नेपालीभाषाय् च्वय्गु शुरु याना । जिगु प्यंगू निबन्ध मुनाय् नेपाःया नेपाःया हे नाःजाःपिं साहित्यकारपिन्सं भूमिका च्वयादीगु दु ।
–‘तिम्रो कपाल मेरो निधार’य् अप्वः यौनिकता खनेदु । फ्रायडपाखें प्रभावित जुयादीगु जकं मखुला ?
जिं खस नेपाली व अंग्रेजीइ स्नातक याय्धुंकाः नं पाठ्यज्वलं बाहेक मेमेगु छुं नं साहित्यिक कृति ब्वनागु मदुनि । उगु इलय् हिन्दीया उपन्यास यक्व दुगु खः । व नं यौन सम्बन्धी, ब्वँमिपिनिगु मन सालाकाइगु तर विद्यार्थीपिनिगु चरित्र स्यंकीगुकथंया । खामबन्दी यानाः यौन उत्तेजनाकथंया सफूत मीगु खः । धेबा पुलाः न्याना । चच्छि ब्वनेगु । उगु उपन्यासय् ठोस सन्देश स्वयां नं यौनिकता अप्वः दयाच्वनी । यौन उत्तेजना ब्वलनीगु, छाडापन कथंया जक खः । जि मचाल्याय्म्हबलय् न्हिच्छिया निगू हिन्दी संकिपा स्वय्गु बानी जुइधुंकूगुलिं हिन्दी भाषाया सवाः सीधुंकूगु जुल । जि जेलय् लाःगु इलय् जितः नापलाःवइम्ह छम्ह पासां शरदचन्द्र चट्टोपाध्याया उपन्यासया सेरिज हे हयाबिल । फुक्क अध्ययन याना वना । उमिगु उपन्यासं जक मखु, भासां हे जितः प्रभावित यात । थुकिं नं जितः ग्वाहालि यात ।
–झीगु कृतिमध्ये उत्कृष्ट कृतिया नां काय्माःसा....?
मखु, जिं थ्व न्ह्यसःया लिसः बी मफु । खय्त ला फुक्क च्वमिपिन्त थथे हे जुइफु । थः मस्त फुक्कं उलि हे यइ, बांलाः जुइ । छगू खँ छु जुइफु धाःसा मेगु मेगु माया ला जिं मस्यू, तर खस नेपाली व नेपालभाषाया साहित्यय् सतक मस्त, समलिङ्गी, टेष्टट्युब बेबी, सरोगेसी, लिभिङ्ग टुगेदर, बाल मनोविज्ञान, दलित, मुसलमान, राउटे, चेपाङ आदिया समस्या व मनोविज्ञान आदिया विषयस च्वसा न्ह्याःगु दु थें जितः मताः । छम्ह निम्हेस्यां च्वःसा जक खः, जिं ब्वने मखंनि ।
– थौंकन्हय् छि गन व्यस्त जुयाच्वनादीगु दु ?
खास हे अथे छुं मदु । जिं खस नेपाली, अंग्रेजी व नेपालभाषां ला च्वय् हे धुन । आः मेमेगु छगू विदेशी भासाय् नं थःगु कृति अनुवाद जुइमा धइगु इच्छा दु । व रसियन, चाइनिज, फ्रेञ्च वा जर्मन न्ह्याग्गु हे जुइमा । नेपाःया साहित्य विश्व बजारय् थ्यनेमाः, थ्यंकेमाः धइगु जिगु मान्यता खः । उकिं जिगु कृति थुगु प्यंगू भाषा मध्ये छगू भाषां पिदनेमा धकाः अनुवादया नितिं अनुवादक मालाच्वनागु दु ।
– आःतक नेपाःया साहित्यकारपिं मध्ये सुयागु गुगु कृतिपाखें अप्वः प्रभावित जूगु दु ?
खय्त ला, जि छुं छुं कृतिपाखें प्रभावित जूगु जुइफु । थ्व हे धकाः धाय् मफुत । विपीया दोषी चश्मा, कर्नेलको घोडा आदि बांलाः । थुगु सफूपाखें जि प्रभावित जूगु धाःसा मखु । अध्ययन चाहिँ यानागु जुल । शंकर लामिछानेया निबन्ध नं ब्वनागु दु । वय्कःया प्रस्तुति, कला, खँग्वः ल्यय्गु तसकं हे बांलाः, बेजोड हे धाय्माः । महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटाया भाषा तसकं हे क्लिष्ट । सुंपाखें प्रभावित जुइम्ह मनुखं थःगु मौलिकतायात तंकी । च्वय्गु, सय्का वनेगु धइगु जिगु मान्यता खः । साहित्यकारया थःगु हे म्हसीका दय्माः, फोटोकपी मखु धइगु जिगु मान्यता खः । साहित्यकारया गुरु थः हे जुइमज्यू, थःगु अनुभवपाखें सय्केगु खः । थुकिया अर्थ जिं सुं नं साहित्यकारयात कयाः अपमान यानागु मखु । जिं आःतक साहित्ययात विषययात कयाः सुंयात नं गुरु माने यानागु मदुनि । मेमेपिनिगु साहित्यं नं जिगु मन थ्यूगु दु ।
–छि जेल नं लात, अले जेलपाखें गुकथं परीक्षा बियादिया ?
जिं एसएलसी २००९ सालय् जेलपाखें बियागु खः । ब्वनाः पास जुइला धइगु स्वयां नं परीक्षा बीकेत पिने यंकी व पिनेया संसार स्वय्दइ धकाः परीक्षा बियागु खः । जि राजनीतिक बन्दी जूगुलिं जेलदुने जिमित छुं भचा अःपु । कोचाकोच जूगु थासय् थःम्हेस्यां हे नसा दय्का नय्माः । थथे हे दिन न्ह्यानावन । वि.सं. २०१७ सालय् हाकनं जेलय् लात । उगु इलय् जिगु तःधिकःम्ह काय् बूगु जक खः । सुंयात नं नापलाके मब्यू । राजबन्दीपिनत गबलय्, गन गोलिं कय्कीगु खः वा यख्खाइगु खः धइगु पीर दइगु जुल । नकतिनि बूम्ह काय्या ख्वाः स्वय्गु व थजाःगु अवस्थाय् कलाःया अवस्था छु जुयाच्वन धइगु चिन्ता जुयाच्वन । अलय् जेलय् च्वना थःम्हेस्यां थःम्हेसित न्ह्यसः याय्गु व थःम्हेस्यां लिसः बीगु यानाच्वना । वास्तवय् जिगु साहित्यया उद्गमस्थल धइगु हे जेल खः । अनं जिगु च्वय्गु शैलीइ परिमार्जित जुजुं वन ।
पत्रकार
यदुप्रसाद भट्ट
