निष्ठानन्दयात लुमंकाः थौंया ई हने
– प्रा. सुवर्ण शाक्य, ओमबहाः येँ
निष्ठानन्द धाय्बलय् नेवाः जगतय् छगू ईतिहासया पानाकथं सीकेगु, थुइकेगुकथंया व्यक्तित्व जुइधुंकूगु दु । ईतिहास ब्वनीपिं, ईतिहासपाखे च्यूताः दुपिं व थःथःगु विषयस सीके, थुइके माःकथं स्वापू दुपिनिगु उगु उगु विषयस खँ सियाच्वनी धाःथें निष्ठानन्द अति चर्चित व्यक्ति जूसां नेवाः जगतय् साधारण गृहस्थपिन्सं म्हसियाच्वंगु म्ह्वः जक खनेदु । थौं नेवाः जनसंख्या ३२ लाख दु धाःसां गुणानुस्मरण याय्त नेवाः व्यक्तित्वयात म्हसीकाच्वंपिं चकंछि सिबय् हे दइच्वंगु स्थिती मदु । थ्व धइगु नेवाः जगतय् म्हसीकेमाःपिन्त धकाः पाठ्यक्रमय् हे तयाः म्हसीकेत स्वःसां पाठ्यपुस्तक ब्वनीपिं विद्यार्थी तकं मदइच्वंगु स्थिती दु ।
भाषा साहित्यया खँ काय्बलय् नेपालभाषाप्रति अथक प्रयासं थःत पानावःम्ह निष्ठानन्दया पालय्या नेपालभाषाया स्थितीं थौंया इलय् यक्वं फड्को मारे यानाः साहित्य जगत् थहांवय्धुंकूगु दु । भाषा थहां वइगु धइगु साहित्य जगत थहां वइगु खः । नेवाः सफू धुकुतिइ अनेक कथंया विषयया सफूत दुथ्याय्धुंकूगु दु । थुज्वःगु धुकू धाःसा नेवाः मात्रया लागिं च्यूताःया विषय जुयाः न्ह्यानाच्वंगु खनेमदु । थुज्वःगु धुकू फुक्क सिमित सरोकारपिनि जक विषय थें जुयाच्वंगु दु । थथे जूगु भाषा थहां वय्या पलेसा लिज्यांवनाच्वंगु कारणं खनेदु ।
भाषा थकाय्त भाषा आन्दोलन जुयाः भाषाया प्रचार प्रसार ला यक्वं जुइधुंकूगु ख हे खत । भाषा आन्दोलन धइगु नेवाः परिचयया विषय खः । जातिं नेवाः परिचय जुयाच्वंसां भाषां नेवाः धाय्केगु कुतः क्वात्तुगु खनेमदुनि । भाषां नेवाः नेवाः जुइगु यक्व क्रियाकलापया खँत नं फक्व चाक्व न्ह्याना हे च्वंगु खः । अथे जुयां नं ब्वय्धुंकूगु भुतिमालि फसं गूथें न्ह्याःगु नेवाः भाय् नं थौं लिज्यां वनाच्वंगु मयय्क हे धाय्मालाच्वंगु स्थिती दु ।
उत्थान जुयां नं वैठान याय्मफइच्वंगु थितियात महसूस यानाः भाषा जगतय् उत्थानया सुरुइ कुर्बानी ब्यूम्ह छम्ह भाषामहारथी गद्यगुरु निष्ठानन्दया कुतःयात कयाः वइगु जीवनियात ब्यापकता बियाः नेवाः थःपिं भाषाकथं ब्वलंगु खँ सामाजिक, राजनैतीक चेतनाय् दुब्याकाः परिचय बीकथं पलाः न्ह्याकेमाःगु खँ वाःचाय्केमाःगु जूवल ।
थौं भाषा धकाः स्वनिगः जक लुमंकेगु ई मखु । नेवाः मात्रयात निष्ठानन्दया परिचय बीगु नं छगू जीवन निर्वाहया खँय् राजनैतीक चेतना बीगु तकं खः । निष्ठानन्दया पालय्या व दिन नागरिकतय् थःथःगु भाषां ब्वनेमदुगु दिं, थःगु भाषां च्वय्मदुगु दिं, थःगु भाषां न्यनेकने मदुगु दिं । सय्केत, सीकेत, सफू छगू च्वय्त दंदँ मालीगु । छगुलिं निगू सफू दय्केत तकं ल्हातिं ल्ह्यय्कथं च्वयाः हे यक्व ई बीमाःगु । छापय् याय्त प्रेस मदुगु, थासा आखः तकं मदुगु ।
सफू छगू पूवंकेत विदेशय् वनाः मधेसय् वनाः सामान जुटय् याय्माःगु । स्वनिगलं पिनेतक वनेत नं लँ ताहाःगु, बाय् च्वनाः वनेमाःगु । आर्थिक अवस्थां मबीगु । थःगु देशय् दुने निरंकुश राज्य प्रशासनं ब्वंकेमबीगु, स्यना काय् मदइगु । ज्या यानाः नय्त नं अधिकार मबीगु । ज्वंकाः कुंकाः च्वनेमाःगु । थःगु भाय्, थःगु धर्म, थःगु समाज धकाः निर्धक्क धयाच्वने, हनाच्वने मदुगु । थुज्वःगु इलय् निष्ठानन्द बज्राचार्यं तत्कालीन ईब्यःया सामना यानाः निरंकुश शासनया तकं चोट फयाः नेवाः समाजय् डटय् जुयाच्वन । व हे ईतिहास थौं लुमंकेमाःगु जुल ।
झी पुर्खाया बौबाज्यां छेँ दय्का थकूगुलिं, बुँ तइथकूगुलिं थौं व्यवहारय् च्वनाः याउँक च्वने दुथें पुर्वज अग्रज पुलांपिनि देनं नेवाःतय् थौं थःगु भासं खँ ल्हाय् खनाच्वन, ब्वने खनाच्वन अले थःगु धइगु दयाच्वन । थुज्वःगु खँया झ्वलय् विशिष्टगु प्रतिभाम्ह निष्ठानन्दया देन अतुलनीय जुयाः कृतज्ञ जुइमाःगु खँ लुमंकेमाःगु खः । निष्ठानन्दया देन व जीवनीया विषयस यक्व सफू व च्वसु पिदनेधुंकूगु दु । थौं नेवाः जगतय् थुज्वःपिं महारथीपिनिगु पलाःख्वाँय् सीमदय्क हुयावनाच्वंगु दु । थथे जूगु धइगु थःपिनिगु व्यवहारय् आत्मनिर्भरता म्ह्वः जुयावंगुलिं खः धाय्थाय् दु । थःपिनि लागिं थःपिन्सं छुं मयाःसे कर्किया भरय् च्वनेगुया बिचाः अप्वःगुलिं खः ।
नेवाः समुत्थानया लागिं धकाः थीथी ज्याखँया लागिं थीथी कथंया संस्थात स्वनाः खलःपुचः न्ह्याकाच्वंगु खँ नं स्वय्गु यक्वं दु । खलःपुचःया स्वभाव पानावनाः खर्चबर्च, अर्थबर्थ, फ्वनेभनं चूलाकाः वनाच्वंगु नं खनेदया वयाच्वंगु दु । कर्पिनि भरं साधन चूलाःसा जक ज्याखँ न्ह्याकेगु यानाः छता छता विषयस संस्था चाय्केगु बाय् स्वनेगु नं जुयावःगु खनेदु।
थुज्वःकथं संस्थात अप्वया ववं माःगु ज्याखँय् ध्यान म्ह्वः जुयाः भावना बुलुया वनाच्वंगु दु । ज्या स्वयाः नं ब्वसाया ज्याझ्वः न्ह्याकेगु संस्थात जुयावनाः दुगु संस्थात नं टिकाउ मजुया वनाच्वंगु दु । समाजय् हे सल्लाह बीपिं अप्वः व ज्या याइपिं नं म्ह्वः जूगु खनेदया वइच्वंगु दु । सेवा कथंया न्ह्यलुवा ख्यलय् तकं अनुशासन म्ह्वः जुयावनाच्वंगु दु । थुज्वःगु वातावरणं उलिउलि सनाच्वंगु ईपाखे स्वयाः निष्ठानन्द आत्मनिर्भर, स्वावलम्बि जुयाः प्रतिवद्ध जूगु प्रयासयात छेँखा छेँखापतिं म्हतिं म्हतिं थुइकेबियाः मचा, मिसा सपरिवारया हौसला थनेमाःगु ई वःगु दु।
आः महारथीपिनिगु तकं ईतिहास कनेथें हालाजुइगु व व्यक्ति च्वछाय्कथं जक ज्याझ्वः हनेगुपाखे स्वयाः पुर्खाया गौरव तय्गुपाखे परिचित जुयाः क्रियाशीलगु ज्याझ्वः न्ह्याकाः न्ह्यचिलेमाःगु दु । २१औं शताब्दी हं धकाः न्हूगु यूग धाधां च्वय्च्वय् धाय्गुलिइ हालाः सना जू थें खँयात ल्वय्क थःगु जाती, वर्ग, समुदायया क्वात्तुगु, धिसिलाःगु पलाखं च्वन्ह्यानाः न्हूगु यूगया प्रतिनिधित्व याय्गुपाखे न्ह्याःवनेमाःगु दु । खँ स्वयां ज्या न्ह्याय्माःगु दु।
थःपिनिगु कुचा दलावनाच्वंगु समाजयात छधी छपाँय् याय्गुपाखे नेतृत्वया विकास याय्माःगु खँ थौं धयाच्वनेमाःगु मखु थें जुइधुंकल । थःत यःयःगु खँय् मनूत छम्ह थे छम्ह चेतनशील जुइधुंकूगु खनेदु । भाषा, जातिया खँय् चाय्क चाय्कं वाय्त्यः फ्वाय्त्यः जुयाच्वंगु खँ कनेम्वाःकथं, धाय्म्वाःकथं जुयाच्वंगु खनेदु । थौंया इलय् निष्ठानन्द थज्याःपिनिगु कुदरतीयात न्ह्यथनाः थःपिं कुदरती जुइमाःगु निष्ठता ब्वय्माःगु दु । ध्वाँय् ज्वनाः आन्दोलनया सः जक थ्वय्के सिबें कर्तव्यनिष्ठताया आन्दोलन न्ह्याकाः धस्वाय्माःगु दु।
ज्या याय्मखंगु, ज्या याकेमब्यूगु ई ला निष्ठानन्दया उगु ई नं खः । निष्ठानन्दं गुकथं सामान यात, थुज्वःगु खँ लुमंकाः प्रेरीत जुयाः पुलांपिनिप्रति कृतज्ञ जुइगु नं खः । कर्पिन्त जक दोष बियाः
थःपिं लिज्याय्गु, निस्क्रीय जुइगु थःपिनिगु हे कमजोरी भाःपिमाःगु दु । हालाथें सनाथें पूवंके मफयाच्वंगु खँ थःपिनिगु हे लाचारीया विषय जुयाच्वंगु दु।
नेवाःत थौं ततःधंगु बिचार बीगु व ज्या याय्गु ओहोदा व थासय् थ्यनाच्वंगु दु । मात्र भावना व एकताया कमजोरी जुयाच्वंगु दु । थुखेपाखे थःत ब्वयाः थःगु भूमिका निर्वाह यानाः क्यनेगुपाखे लुमंकेमाःगु दु । उगु जमानाया ई व आःयागु ई व हे मखुत धकाः धयाच्वनेमाःगु खँ नं मखय्धुंकल । निष्ठानन्दयात लुमंकाः थौंया ई दुने धात्थेंया निष्ठानन्दयात लुमंकेमाःगु दु।
