भदौ १८ या बुंगद्यःया जात्राय् जूगु घटना
–सानुराजा शाक्य
स्वनिगलय् निगूगु चरणया लकडाउन भदौ ४ गतेनिसें न्ह्यात । कोरोनाया संक्रमितत लिपांगु इलय् स्वनिगलय् अप्वया वन धकाः भदौ ४ गतेनिसेंया न्हापाया लकडाउन स्वयां कडा जुइक निषेधाज्ञा जारी जूगु खः । कोरोनाया महामारीया हुनिं वंगु खुला न्हय्लानिसें थीथी जात्रापर्वत थ्व दँय् मन्याय्कूसें सुलं च्वना वयाच्वंगु खः । विश्वय् कोरोना महामारी न्यना वनेवं नेपालय् नं थुकिया प्रभाव पनेत सरकारं चैत्र ११ निसें न्हापांगु लकडाउन न्ह्याकल ।
उकिं यानाः थीथी जात्रात प्रभावित जुइगु क्रमय् येँया जनबहाःद्यःया जात्रा, पाहाँचःह्रे, ख्वपया विस्काः जात्रालिसें नेवाः बस्ति बस्तिया यक्व जात्रात थुगुसी दित । तर यलया बुंगद्यः जात्राया सवालय् थुगुसी दिकेगु स्वयां न्हापांगु लकडाउनया इलय् रथ दय्केगु साइत लिछ्याय्गु जक ज्या जुल । न्हापांगु लकडाउन बुलुहुँ चाला वनेवं बुंगद्यःया रथ दय्केगु ज्या न्ह्यात । द्यःया रथारोहण तःक्वः लिज्यां वनाः अन्तय् रथारोहण नं जुल । फुक्क थाय्या जात्रा पर्वत दिकाच्वंगु इलय् यलया बुंगद्यःया रथ व रथारोहण तकं जूगुलिं यलय् द्यः नं साली जुइ धकाः च्वंगु खः । तर रथ दय्का बीगु, रथारोहण नं याके बीगु, तर रथ सालेगु साइत गुथि संस्थानया हे संलग्नताय् तःक्वः मछि साइत पिकाःसां स्थानीय प्रशासनया स्वीकृत मदुगुलिं बुंगद्यःया जात्रा न्ह्याकेगु अनुमति सरकारं मब्यू ।
धाधां मधाधां स्वनिगलय् हाकनं मेगु चरणया लकडाउन स्वयां कडागु निषेधाज्ञा भदौ ४ गतेनिसें न्ह्यासेंलिं बुंगद्यःया जात्रा नं अनिश्चित जुल । थ्वया दथुइ बुंगद्यःया जात्रा याकनं क्वचाय्का छ्वय्त थीथी विकल्प सहित सरोकारवाला गुथ्याःतसें पत्रकार सम्मेलन यानाः, स्थानीय निकाय, प्रशासनंनिसें राष्ट्रपतियाथाय् तकं ध्यानाकर्षण मयागु मखु । तर थुकियात स्थानीय प्रशासनं बेवास्ता यानाः खास हे महत्व मब्यूगु खनेदत । मेखेर जात्रा इलय् हे याय् मफुत धाःसा मलमास शुरु जुइगु व मलमास धुंकाः मोहनि न्ह्याइगु, अले बुंगद्यःया जात्रा थुबलेतक याय्गु संभव मदइगु अवस्थाय् बगद्यः ख्वपय् यंकी धइगु मनोवैज्ञानिक त्रास दुनं दुनं न्यनाच्वंगु अवस्थाय् मलमास न्ह्यः हे जात्राया फुक्क ज्यात क्वचाय्काः द्यः बुंगय् थ्यनेमाःगु दबाव दयाच्वंगु खः ।
निषेधाज्ञाया हुनिं बुंगद्यः पूच्वय् बेवारिसथें जुयाच्वंगु किपाःत सार्वजनिक सञ्जाल व थीथी पत्रपत्रिकाया अनलाइन पोर्टलय् फोटो फिचरत पिदना च्वन । उकिं यानाः नं नेवाः संस्कृति व बुंगद्यःया जात्रानाप प्रत्यक्ष अपनत्व दुपिं यलया नेवाः जनतात दुःखी जुयाच्वंगु हे जुल । थ्व दथुइ बुंगद्यःया जात्रा याकेत व नेवाः संस्कृतिया जुयाच्वंगु अपमानयात सम्मान याय्त धकाः भदौ १८ कुन्हु बुंगद्यःया न्ह्यःने प्लेकार्ड सहितया ब्वज्या जुइगु खँ सामाजिक सञ्जालय् खनेदत । विशेष यानाः राजनीतिक रुपं नेवाः आन्दोलनया बिसर्जन लिपा गुथि संस्कृति नेवाःतय्गु अमूर्त पहिचानया नितिं धकाः सम्पदा अभियानकर्ताया रुपय् सक्रिय जुयाच्वंपिनिगु सक्रियताय् थुकथंया ब्वज्या भदौ १८ गते सुथंनिसें बुंगद्यःया रथ दुगु पूच्वय् जुयाच्वंगु सामाजिक सञ्जालं प्रचार जुयाच्वन ।
सामाजिक सञ्जाल मध्ये नं विशेष यानाः फेसबुकमार्पmत नेवाः पत्रकारतसें व अभियानकःमितसें लाइभ शेयर याय्गु झ्वलय् यक्वसिगु ध्यान सालाकाल । लकडाउनया हुनिं फुक्कं छेँय् छेँय् च्वनाच्वंगु इलय् अप्वः धइथें मनूत सामाजिक सञ्जाल इन्टरनेटय् सक्रिय जुयाच्वंगु हुनिं बुंगद्यःया रथ जात्रा न्ह्याकेमाल धकाः जुयाच्वंगु प्लेकार्ड ब्वज्या लाइभय् यक्वसिया ध्यान वन । शुरुइ थ्व प्रदर्शनय् खास हे यक्व मनूत नं मुनाच्वंगु खनेमदु । तर मुनाःच्वंपिन्सं थ्व बुंगद्यःया रथजात्रा अथें हे बेवारिसथें जुयाच्वन, उकिं थुकियात थ्व हे मौकाय् छकूचा जक साला क्यनेफूसां थ्व जात्रा सम्बन्धि दवाव लानाः निकास पिहाँ वइ धकाः अन च्वंपिं प्रहरी प्रशासननाप रथ साय्के बीत हालाच्वंगु नं फेसबुकं लाइभ प्रसारण जुयाच्वन ।
अन्ततः प्रहरीं छत्वाःचा रथ सालेगु नितिं त्वःता बीकथं प्रहरी दमकलपाखे च्वना बीवं रथ सालेमाः धाइपिनिगु हौसला अप्वल । अन दुगु खिपतं रथ सालेत यक्व कुतः यानाच्वन । थ्व फुक्क फेसबुक लाइभ वनाच्वंगुलिं रथ सालीगु संकेत वय्वं यलया स्थानीय ल्याय्म्हत धमाधम मुनेगु शुरु जुयावल । लिपा वनाः सम्पदा अभियानाकर्ता स्वयां स्थानीय ल्याय्म्हत यक्वः अप्वलसा मेखेर रथ सालीगु स्वय्त बुराबुरी ल्यासेत नं यक्व हे मुं वल । थ्व फुक्क फेसबुक लाइभया करामत खः । थ्व छुं योजनाबद्ध ज्या नं मखु, मात्र बुंगद्यःया जात्रा जुइमाल, द्यःयात बेवारिस याना तय्मजिल धकाः दबाव बीगु नितिं जक छुं अभियानकर्तातसें शुरु याःगु खः ।
प्रहरी प्रशासनं द्यः सालीगुलिइ हस्तक्षेप मयाइगु व धाथें हे द्यः सालीगु खने दय्वं फेसबुकया लाइभ स्वयाच्वंपिं यलया स्थानीय नेवाःत अन मुनेगु जक मखु कि द्यः सालेत माःगु न्हूगु खिपःत नं गुथ्याःतय्के हे कयाः मोटरसाइकलं अन थ्यंक हःगु लाइभ स्वयाच्वंपिन्सं खंगु हे खः । लिपा वनाः ला अन धिमे नं खनेदत, धिमेया बोलय् मिसा मिजंपिं प्याखं ल्हूगु नं लाइभ प्रसारण जुयाच्वन ।
थुकथं जात्राया माहौल अन पूवंक हे तयार जुल । द्यः साली नं धकाः यलय्च्वंपिन्सं पासापिन्त लय्लय् तायाः वं वयात वं वयात खबर नं फेसबुक मेसेन्जरमार्पm शेयर नं जुयाच्वन । प्रशासनया हे हवालाकथं थुकथं न्यय्म्ह खुइम्हति अभियानकर्तातसें शुरु याःगु बुंगद्यः सालेत ब्यूगु दवाव अन्ततः थ्यंमथ्यं स्वद्वःति मनूत अन मुं वल । थुकथं मुंवःपिं ९९गू प्रतिशत यलया स्थानीय नेवाःत हे खः । तापाक पिनें लकडाउनया हुनिं अन थ्यंक वय्गु संभावना नं यक्व मदु । कुतिकुति सँसं अन्ततः इकिधिकि हे संके मपूmगु रथ नं सायद बुंगद्यःयात त्यानुयाः कासा का सालेगु हे खःसा न्ह्याः वनेका धइगु कथं रथ बुलुहुँ सनाः छपला न्ह्याः वय्गु जक शुरु जुल, अन रथ सालेत वयाच्वंपिनिगु हौसला हे निदुगं थहाँ वन । थुकथं बुंगद्यःया रथ सालेवं सरोकारवालातय् न्ह्यलं चाल ।
थुकथं भीडं निर्णय याइगु अवस्था वय्वं प्रशासनयात दबाव वन । अनन्तः उकुन्हुया रथ जात्राय् प्रहरीया हस्तेक्षप जुइवं यलया पूच्व, नँत्वाःनिसें गाःबहाःतक रणसंग्रामय् हिल । थन तक घटनाया छगू ब्व जुल ।
घटनाया मेगु ब्व धइगु थुकथं बुंगद्यःया रथ साःगु हुनिं जूगु प्रहरी हस्तक्षेप उकियात सहभागीतय्पाखें प्रतिरोध व छुं अभियानकःमितय्गु गिरफ्तार, अले उकुन्हु हे बहनी
स्थानीय नेवाः ल्याय्म्हतय्त ल्यत्तुल्ययाः पुलिसं ज्वंगु, बुंगद्यःया जात्रानाप सरोकार दुपिं गुथ्याः र जातीय खलःपुचःतसें रथ सालेगु ज्याया विरोध, भीडयात अराजक व पिनें वःपिं धइगुकथंया आक्षेप, यल महानगरपालिकाया रथ साःगु खँय् आपत्ति, जिम्मेवारी मकाय्गु वक्तव्य फुक्क थ्व घटनाया मेगु ब्वः खः । सायद उकुन्हु प्रहरी प्रशासनया हस्तक्षेप मजूसां रथ सालेगु ज्या शान्तिपूर्वक क्वचाःगु खःसा जस काय्गु नितिं फुक्क ब्वाँय् ब्वाँय् वइगु जुइ । तर प्रहरी प्रशासनया हस्तक्षेप व यलय् जूगु रणसंग्राम लिपा जिम्मेवारी काय्गु स्वयां रथ सालेगुली दुथ्याःपिन्त नानां कथंया आरोप प्रत्यारोप यानाः थःपिं चोखय् जुइत स्वल । अन्ततः थ्व हे घटनाया हुनिं बुंगद्यःया जात्रायात प्रशासन व सरोकारवालायात याकनं क्वचाय्केगु दबाव जू वन ।
मखु धइगु खःसा गुगुं नं इलय् हाकनं थजाःगु घटनाया पुनरावृत्ति जुइफइगु संभावना दुगुलिं चांचां जूगु मुँज्यां कफ्र्युया दथुइ हे क्षमा पूजा, वयां कन्हय् कुन्हु घःमाँ फल्चातक रथ सालाः मलमास न्ह्यः हे बुंगद्यःयात बुंगय् लित यंकेगु धलः पिदन । थुकथं बुंगद्यः साले मफयाः थानाच्वंगु जात्राया ब्व भदौ १८या घटनां सहमतिपूर्वक क्वचाय्का थुगुसिया जात्रायात बिसर्जन याय्त प्रशासन सरोकारवालात नाप जानाः वनेत बाध्य जुल । थ्व घटना न्ह्यःतक सरोकारवालातय्गु विकल्पयात बेवास्ता यानाच्वंम्ह प्रशासन न्हासं चुयाः रथ छत्वाःचा सालाः जात्रा क्वचाय्का छ्वय्त सहमति जुल । थ्व घटनाया हुनिं छुं अभियानकर्तातय्त प्रहरी प्रशासनं खोनाया घटनाया बदला काय्गुकथं व यलया छुं ल्याय्म्हतय्त ज्वनाः ब्वला सालेगुकथं ज्वनाः कुनेगु, मनोवैज्ञानिक त्रास बियाः ख्याय्गु ज्या जुल ।
थ्व घटना छु कारणं जूगु खः धकाः विश्लेषण थ्व च्वसुइ दुथ्याकेबलय् ताःहाकः जुइ । तर विश्लेषण मयासें थवं थवय् आरोप प्रत्यारोप यानाः जुइगु मल्वः । अले हाकनं सरकारयात अभियानकर्तातसें न्ह्याक्व ब्वः ब्यूसां प्रहरी प्रशासनं ज्वना कुनातल धाय्वं त्वःतेकेत व हे सत्तारुढ दलया सभासद् व नेतातय् ग्वाहालि काय्माःगु बाध्यता नं ल्यना हे च्वंगु दनि ।
