बगलादेशया ढाकाय् छथ्व ल्याय्म्हतय्सं थःगु मां भाय्या सम्मान यायेमाःगु माग यासें न्ह्यागु आन्दोलनंया सलं पिहांवःगु दिवस खः अन्तर्राष्ट्रिय मांभाय् दिवस । थ्व व हे दिं खः, गुकुन्हु थःगु मांभाय्यात राज्यय् स्थापित याकेत बंगलादेशया ल्याय्म्हय्तसं ज्यान तकं बिल । हलिमयय् थ्व हे छगूया छगू जक हे घटना खः भाषाया निति देश हे कुचा दःगु ।

हलिमय् मेमेगु घटना स्वय्गु खःसा राजनीतिया कारण जक देश कुचा जूगु खनेदु । बंगलादेशय् १९५२ फेब्रुअरी २१ या दिंयात कयाः सकसिया थुगु दिंयात मां भाय् यात मतिना याइपिंस लुमकेगु याइ । नेपालय् न उगु दिंयात कया साहित्य ज्याझ्वः नाप थीथी गोष्ठि याना वयाच्वंगु दु । अथेहे नेवाः पत्रकार राष्ट्रिय दबू न वंगु न्यादँ न्ह्यःनिसे थुगु दिंयात कया मातृभाषा पत्रकारिता बिषय ज्याझ्वः याना वयाच्वंगु दु । नेवाः पत्रकार राष्ट्रिय दबू न मातृभाषायात म्वाकेगु निति पत्रकारिताया नं भुमिका दइ धकाः वंगु झीदँ निसें थीथी ज्याझ्वः याना वयाच्वंगु दु ।

नेपालय् धर्मादित्य धर्माचार्य थौं स्वयां सच्छि दँ न्ह्यः नेपाल संवत् १०४४ स्वांया पुन्हि कुन्हु बुद्ध धर्म लय्पौ पत्रिका पिकया मातृभाषा पत्रकारिताया सुरुवात यानादीगु इतिहास दु । वहे दिंयात लुमका मातृभाषा शताब्दी दिं कथं न पत्रकार दबू न थीथी ज्याझ्वः न्ह्याका वयाच्वंगु दु । माृतभाषाय् पत्रकारिताया भूमिका दइ धकाः पत्रकार दबू नं निक्वः तक राष्ट्रिय सम्मलेन व हलिमय् दकलय् न्हांपागु मातृभाषा पत्रकारिता सम्मलेन तकं याय्धुंकूगु दु। नेपालय् पत्रकारिताया इतिहास स्वय्गु खःसा जंगबहादुर राणा बेलायत भ्रमण वने धुकाः अन लिहांवःगु इलय् ज्वनावःगु गिद्ध प्रेस लिपा जक खनेदु । व हे मेसिनं छापे याःगु पत्रिका गोरखापत्र पिहांवःगु थौकन्ह्यः १२७ दँ दय्धुंकूगु दु । थ्व हे नेपालय् न्हापां पिहांवःगु पत्रिका धकाः धाय्गु याः । वया लिपा जक हे पत्रिका पिहां वय्गु सुरु जूगु खनेदु ।

नेपालभाषां पिहांवःगु पत्रिका थौं स्वय्गु खःसा सच्छि दँ दय् धुंकल । धर्मादित्य धर्माचार्य सच्छि दँ न्ह्यः कलकत्ताय् वना बुद्ध धर्म लय्पौ पिकया नेपालभाषा पत्रिकाया सुरुवात याय्गु ज्या जूगु खः । वयां लिपा नेपालभाषां थीथी पत्रिका मदिक्क पिहां वयाच्वंगु दुसा गुलि पिहां वयाः नं दिनाच्वंगु दु । जनजाति ख्यलय् स्वय्गु खःसा मेपि जनजाति स्वयां नेवाःत पत्रकारिता ख्यलय् न्ह्यःने हे खनेदु । गोरखापत्र न्हिपौ जुयाः पिहां मवनिइगु इलय् हे फत्तेबहादरु सिंह विस २०१३ साल भाद्र महिनाय् नेपालभाषा नामं न्हिपौ प्रकाशन याय् धुंकूगु दु। थांै न्हिपौ नेपालय् पिहावःगु स्वंगूगु न्हिपौ खः।

दकलय् न्हापां २००८ सालय् सिद्धिचरण श्रेष्ठं “आवाज” राष्ट्रिय दैनिक पिकाःगु खःसा वयां लिपा “समाज” राष्ट्रिय दैनिक पिहांवःगु खः। २०१७ सालनिसे जक गोरखापत्र न्हिपौ कथं पिहांवःगु खः।नेपालभाषाया पत्रकारिता स्वय्गु खःसा थौंतक नं मदिक्क उलि हे न्ह्यानाच्वंगु दु । थांैतक स्वय्गु खःसा नेपालभाषां पत्रिका, अनलाइन, टेलिभिजन व रेडियो प्यंगुलि हे मदिक्क प्रकाशन व प्रसारण जुयाच्वंगु दु। आः नं नेपालभाषां छगू न्हिपौं खुगू वाःपौ, न्यागू अनलाइन, निगू वाःछि पौ, निगू प्रचलित लिपिया लय्पौ, निगू रञ्जना लिपिया लय्पौ, न्यागू टेलिभिजनय्, छगू २४ हे घण्टाय् नेपालभाषां प्रसारण जुयाच्वंगु दुसा खुगुलि मल्याक लय्पौ आः न मदिक्क पिहां वयाच्वंगु दु ।

अथे हे सरकारी निकायपाखे स्वय्गु खःसा रेडियोे नेपालय् बुखँ नाप नेपालभाषाया ज्याझ्वः न्ह्यानाच्वंगु दु, नेपाल टेलिभिजनय् बुखँ व ज्याझ्वः न्ह्यानाच्वंगु दु, गोरखापत्रय् व रासस नं बुलेटिन नेपालभाषायात दुथ्याकातःगु दु । झी देशय् न स्वय्गु खःसा भाषायात दमन न्हापांनिसे यानाच्वंगु हे दु । थौं नं भाषायात कयाः राज्यं विभेद याय्गु मत्वःतुनि । न्हापां राणा कालया इलय् नेपालय् मां भासं च्वइपिं व न्ववाइपिंत जेलय् कुंगु इतिहास मदुगु मखु । नेपालय् नं थःगु मातृभाषा ब्बनेगु च्वय्गु शासकतय्गु न्ह्यःने उलि अपू मजू । वि.सं. १९९७ सालय् राणा शासन विरुद्ध नवाइपिंत यख्खाःगु खःसा नेपालभाषं च्वःपिंत राज्यं चरम यातना ब्यूगु खः।

उगु इलय् नेपालभाषं च्वःपिंत खानतलासी व धरपकड धुंकाः नेपालभाषा पत्रिकाया सम्पादक, प्रकाशक फत्तेबहादुर सिंहयात जन्मकैद, सिद्धिचरण श्रेष्ठ व धर्मरत्न यमियात १८ दँ, चित्तधरयात ६ दँ व धर्मादित्य धर्माचार्ययात स्वलाया जेल सजाय ब्यूगु इतिहास झीगु हे देशय् दु । वयां लिपा पंचायत ब्यवस्था नं जुजु महेन्द्रं छगू भाषा छगू भेषया नीति हयाः दमन मयाःगु मखु । २०२१ साल वैशाखय् रेडियो नेपालय् नेपालभाषाया ज्याझ्वः न्ह्याना वयाच्वंगु जीवन दबू लिकागु खः । उगु चिइकूलि छगू तःधंगु हे आन्दोलन तकं जूगु खः। थथे नेपालय् नं मां भासं न्ववावय्गु च्वय्गुलि गुलिसिया ज्यान गुमे याय्माःगु दुसा गुलि जेल जीवन बिते यायेमाःगु दु। भाषा बचे याय्गु व च्वय्गु नितिं प्रजातन्त्र, गणतन्त्र व लोकतन्त्र न्ह्यागु हे ब्यवस्था वःसा शासकतय्सं थीथी कथं पंगः थनेगु आः तक न त्वःतुगु मदुनि।

न्हापा पंचायत ब्यवस्थाय् जुजु महेन्द्र छगू भाषा छगू जातिया नीति हयाः भाषा व जातियात दमन याःगु खःसा आः देशय् लोकतन्त्र वय्धुंकूगु दु । संचार ख्यलय् उलि ह्यूपा वःगु अनुभूति याय् फयाच्वंगु खनेमदु । संघीय सरकार, प्रदेश सरकार व स्थानीय सरकारं आःतक छु कथंया स्थानीय नापं मातृभाषा पत्रकारितायात कयाः छुं नं नीति दय्कूगु खनेमदु । पत्रकार दबुलिं हनावःगु मातृभाषा पत्रकारिता दिवस धयागु मातृभाषी पत्रकारतय् थज्याःगु हे अवस्था व पीडायात कयाः राज्यया ध्यानाकर्षण याकेगु नितिं खः, समस्याया समाधान याकेगु नितिं, अवस्था भिंकेगु नितिं राज्ययात आवश्यक पलाः ल्ह्वंकेबीगु नितिं खः। उकिया नापं विगतय् नेवाः पत्रकारतय्सं नेपाःया पत्रकारिता ख्यलय्, मातृभाषा पत्रकारिताया विकासया ख्यलय् बियावंगु योगदान न्हू पुस्तायात सीकेगु बीगु नितिं खः।

फेब्रुअरी २१ नेपालय् थीथी कथं ज्याझ्वः याना छगू दशकनिसें अन्तर्राष्ट्रिय मातृभाषा दिवस हना वयाच्वंगु दु। पत्रकार दबू नं थुगु दँ नेपालय् मातृभाषा पत्रकारिता सुरु जुगु सच्छि दँ दुगु लसताय् मातृभाषा शताब्दी दँ कथं हनाच्वंगु दु। अथेहे सयुक्त राष्ट्र संघ नं मातृभाषा दशक कथं हनेगु निर्णय जूगुलि थुगु पलाखं हलिमय मातृभाषा विकास जुइगु भलसा काय्छि ।