गुकथं स्वय्गु नेवाःतय्सं कथित एकीकरणयात?
राजेन मानन्धर | थिलाथ्व चतुर्दशी ११४०,पुस २८ मंगलवाः
इतिहासय् ला च्वयातःगु मखं, तर थन थथे धाइगु – पृथ्वी नारायण शाहं येँ देय् हताः कः वः बलय् थन हे च्वंपिं नेवाःतय्सं देय् ध्वाखा चाय्का बिउगु हँ, अले व थथे अःपुक वयाः देय् त्याका काल हँ । अथे यानाः सां न्ह्याथे यानाः सां येँ देय् त्याका काःगु कालं जुल । थ्व खँ २५० दँ जुइ धुकल, तर थौं नं झीगु जःखः थथे शत्रुयात ध्वाखा चाय्का बिइगु खना च्वना । थ्व गजबगु पहिचान खः नेवाः तय्गु ।
मेमेपिं नेपालीत अले विदेशीतय्सं नं नेवाःत तसकं कलाकार, धर्मात्मा, व्यापारी, नम्र स्वभाव अले मेमेगु छु छु धकाः बयान याना तःगु न्यनाः झी फुरंग जुयाच्वना । तर व स्वयाः नं नेवाःत धइपिं इमान जमान मदुपिं, पास्याय् मत्यःपिं, काय्मियाः च्यः न्याइपिं अले हलुवा वा गोबर नं छुटेयाय् मसःपिं धकाः सुनां धाल धाःसा झी उकियात गलत धकाः धाय्गु अवस्थाय् मदु । कम से कम थ्व दँय् दस ंपौष २७ कुन्हु राज्य स्तरं अले गांगामं वयाच्वंपिं मनूतय्गु संस्थां हनीगु कथित एकता दिवस कुन्हु छर्लङ्ग खनेदइ ।
पंचायतला पंचायत हे जुल । अबलय् त्वाःत्वालं, स्कुल कलेजं नं एकता दिवस धकाः ध्वाँय् ज्वंकाः व पृथ्वी नारायण शाहयागु तसबिर ज्वंकाः सिंह दरवार न्ह्यःने यंकीगु । आः नं छपुचःचा सां मनूतय्सं थुकुन्हु लाकाः श्राद्धयाना हे च्वंगु दनि । उपिं ला २५० दँ न्ह्यःतिनि नेपाली जुइ खंपिं, उमिसं ला अथे याइगु हे जुल । तर झी, नेपाःमितला म्ह्वतिं नं निद्वःदँ निसें सुयागुं गुलामी याय् म्वाय्क न्ह्याम्ह न्ह्या थासं वःसां वयात नेवाः दय्काः च्वना च्वनापिं आदिबासी नि । अले नेवाःत नं छाय् व हे हुलय् छु छु न दइ थें घ्वातुमतु घ्वानाःवनाच्वंगु?
अज्याःपिन्स ंथःगु इतिहास, स्वाभिमान, पहिचानयात ध्याकुंचाय् छ्वयाः थःगु अस्तित्व हे सुं लुटेरा जुजया दया मायां जक दया वःगु धकाःधयाच्वनी, करपिन्त कनाच्वनी । दँय् दसं थःगु न्हाय् ध्यंम्ह पृथ्वीनारायण शाहया गुणगान यानाच्वनीपिं नं अज्याःपिं हे प्राणीत खः । थन विशेषयानाः पृथ्वी नारायण शाहया गुणगान याइपिं नेवाःतय्गु बारे खँल्वहेगु कुतःयाय् ।
झीसं ब्वना वयागु दु, थ्व निद्वः दँया लिखित इतिहास दूगु नेपाःगालय् थीथी वंशयापिं जुजुपिन्सं शासन यानावन । गुलिस्यां थुकियात छाय्पित, गुलिस्यां भज्यंक स्यंकल तर नेपाः नेपाः हे जुयाच्वन । तर, पृथ्वी नारायण शाहं थ्व नेपाः काय् धुंकाः धाः अथे मजुल । थ्व धइगु व मनू थः नेपाः जुइत वःम्ह मखु, झीत उमिगु थाय्या बासिन्दा दय्केत वःम्ह, थनया लुँ वह, हिरामोती लुटे याःवम्ह खः । अले झी नेवाःत व खंक खंक हे नं दास जुइत तयार जुयाबिल ।
धाइ न्हापा म्वद्वँ मखंपिन्सं जाकि द्वँ खन कि वँय् चाइ । अथे धाःथे ंपृथ्वी नारायण शाह ंथन वयाः थनया भाषा, धर्म, संस्कृति व सभ्यतायात नामेट याय्त थःगु धुर्त न्ह्यपुया छगू छगू पुर्जायात छ्यल । एकीकरण याःगु जूसा थनया गौरवमय इतिहासयात कयाः, थनया सम्पन्नतायात कयाः भचा ला कृतज्ञ जुइगु जुइनि । तर अथे जूगु धकाः क्यनेत इतिहासकार तय्के छुं हे मदु । गबलय्निसें वं नेपाः त्याकल अबले निसें हरेक जुजु जुया वःपिन्सं थनया श्रोतय् बलात्कार हे जक याःगु दु । उकिंला वंगु २५० दँया नेपाःया ई सभ्यता, विकास व समृद्धिया इतिहास मजू, जाल झेल, षडयन्त्र अले थःला हिथ ज्याःम्ह सहकर्मीया पतनया स्वाहाने गयाः सत्ताय् वनेगु तिकडमया इतिहास जकजुल । थ्व खँ नेवाःतय्गु मिखां मखंगु ला?
झीसं ल्वःमंका ला? पृथ्वी नारायण शाहं स्वनिगःया जनतायात चिम नकुसें वा मेगु गुगुं थाय्या जुजुपिन्त अथे हे झंगः लानाः हे नं त्याकाः काःगु खः । तर थौं नं छथ्वः नेवाःत व हे देश लुटेयाना काःम्ह पृथ्वी नारायण शाहयात द्यः भाःपिया च्वंगु दु । उमिस ंधाइ – व नेपाः त्याकूगु मखु, एकिकरण याःगु, व नं विदेशीतिय्सं त्याका काइ धकाः बचे याःगु । थम्हं त्याकेदुसा एकीकरण, मेपिन्सं त्याका काःसा लाका काःगु धइगु तर्कया लिउनेया घच्चायापूगु यथार्थ थूसां मथू याना च्वनेत झी बाध्य ।
थौं दरवार हत्याकाण्ड लिपा श्रीपेच पुनाः सक्रिय शासन याय् धाःम्ह जुजु हे नं थःगु धन प्वः ज्वनाः सामान्य जनता धाय्काः जनताया निगाहलय् च्वनाच्वने माःगु दु । तर नं अज्याःपिं छ पुचः मनूत मेबलय् ला मेबलय्, उमिगु पुष २७ धाःगु दिनय् लाकाः उमि पृथ्वी नारायण शाहयात झी दक्व स्यां हनाबना तया बिउ धइगु भावं मछाः मजुसे सतकय् हे दंव या च्वंगु दु । उकिसं नेवाःत हे नं थीथी संस्था मार्फत, लेख रचना हे च्वयाःअले सामाजिक संजालय् पृथ्वी नारायण शाहया जयजयकार यानाच्वंगु दु । उलि जक मखु, एकीकरण धाःगुया विरोधय् च्वइपिन्त धम्की बीगु व लाक्व पाक्व धाय्गु तकं नेवाःतय्सं यानाच्वंगु खनेदु । मस्यूपिं ला मस्यूपिं हे जुल, तर थःगु इतिहास हाकुतिनाः नेवाः सभ्यता विरोधीतय् ल्यूल्यू जुयाच्वंपिं शिक्षित नेवाः ल्याय्म्ह तय्सं धाःसा झीगु भविष्य अन्धकार दु धइगु संकेत क्यनाच्वंगु दु ।
थथे धाइपिं नेवाःत स्वथी खना — छथी गणतन्त्र स्वयाः राजतन्त्रज्यू, उकिं राजतन्त्र लित हय्त पृथ्वीनारायणया जयकार याय्मा धाइपिं, मेखे पृथ्वी नारायण शाह नं नेपाः त्याका मकाःगु जूसा झी नेपाःमि हे जुइ खनी मखु धाइपिं अले मेपिं धाःसा इतिहासया खँ ल्हाना च्वनेमते, त्याःपिन्सं इतिहास दय्की धाइपिं । उमिसं सामाजिक संजालय् व पत्रपत्रिकाय् हे लेख च्वयाः नेवाःतय्गु दास मानसिकता ब्वया च्वंगु दु ।
अज्याःपिं नेवाःतय्सं इतिहासयात सीमित रुपं जक थुइकेगु प्रवृत्तिया कारणं जक पृथ्वी नारायण शाहयात स्वनिगःया नेवाःतय् दमनकारीया रुपय् चित्रित जुल धकाः नुगलय् स्याकी । इमित
छ्याकः ल्वहँतय् ई फाःगु नं मयः । अले स्वनिगः व थनया नेवाः संस्कृतियात स्वय्गु पृथ्वी नारायणया दृष्टिकोण दूरदर्शी धकाः उद्घोष नं याइ । उमिगु धापु थ्व हे खः कि वर्तमान नेपाःया नक्शा कोरेयाय्गु छगू कडी गोरखा राज्यं कीर्तिपुरय् यागु आक्रमणयात ल्ह्वना च्वनेगु औचित्यहीन ज्या खः ।
आः राजतन्त्र मदय् धुंकाः नं जुजुयात म्वाकेत स्वया च्वंपिं, संघीयत गणतन्त्रया सलगयाः उपप्रधानमन्त्री जुइखंपिं तकं आः जाल झेल यानाच्वंगु दु, संघीयता विरोधीत पर्चा ह्वला च्वंगु दु, फेकबुकया वालय् थःगु घृणित महात्वाकांक्षाया ध्याचः छ्वाका च्वंगु दु । गुम्हस्यां राष्ट्रिय एकताया चिंयात छगू भाषा छगू जातिया जक जुजुयात धाइ, गुम्हस्यां राजतन्त्रलिहां वय्केगु धाइ । उलि धाय्गु लागि जक हे आःया व्यवस्थाया न कारात्मक खँ ल्हवना च्वनी । गुलि न्यना च्वनेगु झीसं?
थौंया जनता पञ्चायती शिक्षा ब्वना वःपिं मखु । उमित नेपाःया इतिहास ब्वनेत त्रिभुवन विश्वविद्यालयं दय्का तःगु पाठ्यक्रम जक ब्वनाः लुम धं । पृथ्वीनारायण शाह धइम्ह गज्याःगु पृष्ठभूमिया शासक खः, वयागु राज्य वया इलय् गथे च्वं, वं छाय् स्वनिगलय् लोभ यात, गज्याः गज्याःगु कुकृत्य यानाः स्वनिगः त्याका काल, अले थन वय् धुंकाः नं वं छु छु अमानवीय ज्या यात धइगु देशी विदेशीपिन्सं च्वया तःगु दु, आः पृथ्वी नारायण शाह धइम्ह मनू छुं रहस्य मखुत । हानं थ्व गणतन्त्रय् सु जुजुयात गज्याःगु सम्मान बिइमाः धकाः जनतां निर्णय याइ, दछि निदँ जनतायात हाय्काः ख्वय्काः सिंहदरवार कब्जा याइपिं जातया भरय् शासन याइपिं मनूतय्सं याइमखु ।
थज्याःगु इलय् नं थःगु स्वाभिमान बरः तयाः स्यूसां मस्यू छु यानाः, वा अध्ययन छुं मयाःसें सुयागुं लहलहलय् वा छुं भचा मान वा लाभ दइगु धकाः पृथ्वी नारायण शाहया, वा एकीकरणया वा एकता दिवसया समर्थन यानाः नेवाः हक अधिकार, स्वायत्तता व स्वाभिमानं जाःगु इतिहासया हत्या याय्गु ज्या नेवाःतय्पाखें हे जुया च्वंगुयात सहज ढंगं काय् फइमखु ।
नेवाः जुइ वं हे पृथ्वी नारायणया विरोध याय् माः धइगु मखु, प्रगतिया लँय् मजुसे विरोधय् हे जक तक्यना च्वनेमाः नं धइगु मदु । तर अनावश्यक रुपं छम्ह अत्याचारी व अमानवीय ढंगं
मनूतय्त स्याइम्ह, सास्ती नकीम्ह अले जाल झेल यानाः सम्य व सम्पन्न देशया धुकू लुटेयाः वः म्हेसित व हे कथं जक चित्रण या जक धइगु खः । थथे धाय् मफुत कि झीत भविष्यया सन्ततिं थुकल ंबीगु निश्चित दु । गन वने गन मवने थ्व झीगु हे विवेकया खँ।
