२०८१ बैशाख ४, मंगलबार

नेवाः हे स्वन्ति खः

प्रा. सुवर्ण शाक्य, ओमबहाः येँ | कौलागा औंसी ११४१, कार्तिक १८ बिहीवाः

नेपालय नखःचखः यक्व दु । नां दंगु छगू नखः स्वन्ति खः । स्वन्ति नखः नेवाःतसें हनीगु खः । स्वन्तियात स्वन्हु तिथिकथं धकाः लक्ष्मीपूजा, म्हपूजा, किजापूजा धकाः धाय्गु याइ। गुलिसिनं यमपञ्चक धकाः क्वःपुजा, खिचापुजा धकाः काय्गु याइ। न्ह्याथेंजाःगु पूजा धकाः धा, नेवाःतय् मूलगु पूजा धैगु म्हपूजा खः। मनूतसें प्रकुतिइ दक्व वस्तुयात पूजा याः । म्हपूजा याइगु नेवाः जाति छगू जक दु । नेवाः धइपिं विश्वय् नेपालय् सिबाय् मेथाय् मदु । नेपाःया इतिहास हे नेवालं सुरु जूगु खः। हिमालयया क्वय् नेपाः दुगु खः धाइ। हिमालयय् द्यःया नं द्यः महाद्यः च्वनीगु व महाःद्यःया मनूबाहेक अनेक प्राणीतय् गण दु धाइ । थ्व फुक मनुखं धइवःगु बाखं हे जक खः । मनूया रुपय् खनेदय्क, सीदय्क थनया न्हापांया बासीत नेवाः खः धकाः इतिहासं धयाच्वंगु दु।
 
म्येय्पू, सापू, हँय्पूनिसें मनुया संसार बनेजूगु खँ हिमवत्खण्डया खँ धा, बाय् मनुया बिचय् थःथिति जुयाः जीवन हनाः वइच्वंगु खँ थौं नेवाःया जनजीवनं सीदु। अनेक पक्षं मनूत म्हसीकः वनेबलय् म्हपूजा याइपिकथं नेवाःतय्त म्हसीकाः वइच्वंगु दु। मनूतसें थःत थः धाइगु हे म्हयात कयाः धाइगु खः। म्ह घानाच्वंनीम्ह थः गुबलय् म्ह मजुया मनू सुनां नं स्यूगु खँ मखु। म्हयात पंचतत्व धा बाय् पंचप्राणवायु आदि धा, थःथम्हं मूल्यांकन यानाः च्वनीगु थःथम्हं मूल्यांकन याय्गु त्वःतलकि म्ह मन्त बाय् थः मन्त धइगु जुइगु खः।
थःगु प्रतिकथं मन्दः दय्काः अनेक अर्थ क्यंकाः पुज्याय्गु विधियात हे म्हपुजा धाइगु खः । नेवाःतय् थ्व परम्परा गुबलेनिसें वल धकाः धाय्मफुसां नेवाः धाय् ससांनिसें वःगु खः धइगु अनुमान याय्फु । नेवाःत च्वनीगु थाय्यात नेपाःगाः धकाः धाइगु खः । नेपाःगालय् सु गुबलय् गनं वल धैगु खँ न्ह्यागु थजुइब्यु, थन च्वँच्वं नेवाः जुयाच्वंगु खः । उकिं नेवाः व म्हपुजा छगूया मेगुनापया अभिन्न परिचयया खँ जुयाच्वंगु दु।
 
थौंकन्हय्या भासं जाति, धर्म संस्कृति न्ह्यागु धा, उमिसं पालना याक्व खँ नेवाः जुयावनीगु । नेवाः विविधतां जाः खः तर, व हे उमिगु एकताभाव खः । गथे नसा नय्बलय् नेवाःतय् पंचक्वाः दइगु छ्यालाक्वाः दइगु, बूबः क्वाति दइगु सायद मेगु जातिइ मदु । नसा, त्वँसा, त्युसा न्ह्यागु हे खँ ज्वीमा, नेवाःतय् विश्व संरचनानाप अलग कथं सीदयाच्वंगु खँ यक्व दु । नेवाःया जीवनवृत्तिया सम्पदा अतुलनीय कथं यक्व खँ स्वय्दु । कला, सीप, ज्ञान, विज्ञानया खँ संसारय् न्ह्याम्हसिया न्ह्यागु प्रकारं खनेदयाच्वंसां नेपालं छ्यलीगु विषयवस्तुया खँत अलग्ग कथं सीदु । नेपालय् धर्मशास्त्र धकाः अनेक द्यःपिं व भूत, प्रेत, पिशाच आदियात संस्कार संस्कृति धकाः मनूतसें हनावयाच्वंगु दु । वहे ज्वःलाःकथंया विवरण नेवाःतसें हनेगु याःसां थःगु पनं हनेचनेया व्यवहार क्वातुकाः थःगु पहिचानकथं छ्यलाबुलाय् हयाच्वंगु दु । उकिं बाजं, प्याखं धा, कासा ख्यः धा थःगु हे पन ब्वयाः नेवाः जुयाया परिचय बियाच्वंगु दु । थथे धाय्बलय् धृष्टता थें च्वनी तर द्यः देगः, आगंछेँ छकः दुवालाः स्वतधाःसा न्ह्याथेंजाःम्हेसिनं नं थःगु तालबालनाप तापाःगु खनी । मेपिनि द्यः मनू जुइ, मनू द्यः जुइ । नेवाःतय् द्यः जुइमा, मनू जुइमा, थः जुइ । 
स्वनिगः
राजधानी जुयाः नेपाः जुयाच्वंगु खँ थौं न्ह्याथेजाःगु व्यवस्था वःसां नेवाःया इतिहास ल्वःमंकाः भ्याःभचा चीधंगु खँ धकाः नं सुनानं धाय्फइगु अवस्था मदु । न्ह्याम्ह न्ह्याथासं वःगु जूसां नेपाःगालय् हे वःगु खः, नेवाः लुमंकाः हे च्वनीगु खः । नेवाःत धइपिं हे विश्वन्यंकया थीथी सभ्यतायापिं नेपाःगालय् दुहां वयाः नेवाः जूगु खः । आः नं नेपाःगालय् च्वं वक्व नेवाः खः छाय्कि नेवाः हे नेपाः खः । थौं नेपालय् धकाः गुलि नं  विकास जुल, नेवाःया हे विकास जूगु खः । थौं नेवाः खः मखु धकाः हालीपिं जुयावयाच्वंगु दु । नेवाः मथूसा मेपिं गनं वल । नेपाःया विकास जूगु धाय्गु मखुसा विकास याय्गु थाय् हे गन दत, गनं वल । नेवाःया नखःचखः, जात्रापर्व, संस्कार, संस्कृति न्हनावन कि रुप हिलाः बांलानावल । नेवाः जुयाः दृष्टि गाकाः स्वय्त थौंकन्हय् अध्ययन जुया वयाच्वंगु दु । पिनें वःपिं नेवाः जुयाः वन कि, भूत, प्रेत, बोक्सीथें चाःचाः हिलाःच्वंच्वन धैगु खँ वाःमचायाच्वन । धाय्माःगु गुलि नं नेपाःगालय् वल, सकलें नेवाः जुल । थ्वहे नेवाःया प्रकृति खः । 
 
नेपाःगालय् म्हपुजा याइपिं नेवाःत दत्तले नेपाः दयाच्वनी । नेपालय् च्वना धकाः धाइपिं दक्वसिनं म्हपुजा याय् हे माः धइगु मदु । म्हपूजा याइपिनिगु गौरवय् थःपिं थः जुयाः वनेगु धैगु हे नेपाःया अस्तित्व दइच्वंगु जुइ । थौं नेवाः धकाः जाति व भाषां जक परिभाषित जुयाच्वनेगु खःसा उन्नति, प्रगति व विकास धइगु हे नामय् जक जुयावनी । नेपाःया एकता दु धयागुलिइ सामूहिक विचार ज्वीमाःगुलिइ ध्यान मवन धाःसा नेपाःया संस्कृति संस्कार भ्वय्कनावनी । नेपालय् थःगु हे भाषा, लिपि, कला, सीप दुगु खँ नेपाःमि मात्रया साझा सम्पत्ति जुयाबिल धाःसा नेपाःमि सुइत धाय्गु । नेपाःमि व हे नेवाःया विकास खः । नेपालय् थःगु हे सम्वत् दुगु खँ नेपाःमिं हे मथुइक च्वँच्वं सलंसः दँ पुलावनेधुंकल । नेपाःया गौरव थुइकु थुइकुं नेपालसम्वत थौं ध्वाथुयावःगु दु । थःगु देसय् थःगु संवत छ्यलेगु थौं अभियान तकं यानाः न्ह्यावःनेमाःगु अवस्थातकं जुयाः दिं न्ह्यानावनाच्वंगु दु।
 
थःगु बस्तु थम्हं छ्यले मसयाः अले मफयाः थःथम्हंतुं क्वह्यनाः च्वनेमाःगु दु । थौं नेपालयसम्वत हाहां म्हपूजा कमजोर जुयाः म्हपुजा हे अवमूल्यन थें जुयावनाच्वंगु वाःमचाया वनाच्वंगु दु । स्वन्तिया दक्व ई नेपालसम्वतया ज्याझ्वलं नुनाच्वंगु दु । स्वन्तिया संस्कृति स्वना तय्थें जुयाः विकृति न्ह्याःन्ह्याः वयाच्वंगु दु । म्हपुजाय् छ्यलेगु अजर अमर भाःपाः तयातःगु वस्तु फुक नक्कलि प्रयोग जुया वइच्वंगु दु । स्वां थेंजाःगु, सिसाबुसा थेंजाःगृु हे नक्कली प्रयोग जुइगु । घनाःश्री थेंजाःगु नेवाः धूनय् नं नेवाः बोली, नेवाः म्ये मखय्धुंकल । नेवाः धाधां नेवाःपन तंकाच्वंपिं दैवैच्वंगु दु । नेवाः छेँय् नेवाःपसः तैपिं मदय्धुंकल । न्हूँदया ¥याली वनीबलय ¥यालीया लँय् लँय् च्वंगु छेँया झ्यालं क्वस्वःवपि झ्यालं व लँय् ताय् अभीरं ह्वलाः लसकुस याःपिं मदयधुंकल । मूल समारोह नं प्रधानमन्त्रीयागु थें जुइधुंकल ताकि प्रधानमन्त्री मवलकि नखःथें हे मच्वनीगु जुइधुंकल । मूमूगु विशेषताया थाय्बाय्, लँ, ख्यः त्वःताः यंकाच्वंगु जुइधुंकल । त्वःते मखु धकाः न्ह्याक्व हाःसां मुआब्जाया लागिं जक हालाः ल्हातिइ जाय्क ध्यबा तयाः सुंक च्वनीपिं जुइधुंकल।
 
सकलें नेवाःयात सम्पन्न जाति धयातःगु खः । थौं विपन्नताया खँ न्ह्यथनेबलय् लाज, शरम धर्मया ख्याल मदुपिं थें जुयाः निरिह जुइमाःगुलिइ वास्ता त्वःफिनाः वनाच्वंगु, मस्यू पहः याय्माःथें जुया वनाच्वंगु दु । व्यवहारय् स्वन्तिया भिंतुना दुग्यनाः म्हुतुइ जक भिंतुना घानावःथें जुइधुंकल । न्हूदँ धाय्गु हे, स्वन्ति धाय्गु हे अमेरिका लुमंथें जुयावःगु खँ लुमंके मालेधुंकल । थःगु देसय् मयः धाःगुलिं विदेशय् झःझः धाय्केनु धयाथें जुयावयाच्वंगु दु । 
 
धात्थेंला नेवाः हे स्वन्ति खः । थौं थ्व खँ इलं नुनायंकु थें जुयाच्वनाच्वंगु दु । म्हपुजाया रुप हे मालेमाःथें जुइधुंकल । नेवाःतय्गु संस्कृति खः भाषा खः, थितिबिति खः । न ज्याया मतलब, न भ्वय्या मतलब थें जुयावनाच्वंगु दु । धाय्बलय् जिगु जिगु याय्बलय् जुइबलय् मतिइ वःथें जुइधुंकल । थःथम्हं तुं च्वछाय्गु बानी जुइधुंकल । अहोरुपमहोध्वनि।