हलिंया थीथी देशय् थें यलय् नं ‘आर्कियोलोजी गार्डेन’ दय्केगु वाङमय शताब्दी पुरुष वरिष्ठ संस्कृतिविद् सत्यमोहन जोशीया म्हगस अझं मवंनि। यल दरबार क्षेत्रय् दुगु भन्दाः क्यब आर्कियोलोजी गार्डेन दय्केत पाय्छि जूगु २०१८ सालय् पुरात्तत्व विभागया निर्देशक जुसांनिसेंया जोशीया निष्कर्ष खः। व क्यबया क्षेत्रफल करिब १५ रोपनी दु। इतिहास व पुरातत्वया अध्ययन अन्वेषण याइपिनिगु निम्तिं ‘आर्कियोलोजी गार्डन’ या तःधंगु महत्व दइगु वरिष्ठ संस्कृतिविद् जोशीया धापू दु।

 

जोशीया कथं उखेंथुखें ह्वलातःगु, लँय् अनं थनं तयातःगु प्राचीन मूर्ति, शिलापत्र व मेगु ऐतिहासिक सामग्रीयात संरक्षण जुइगु कथं थुगु क्यब दय्केगु अवधारणाया मू ज्या खः। आर्कियोलोजी गार्डेनया अवधारणा वरिष्ठ संस्कृतिविद् जोशीं ह्वःताः चूलातल्ले पुरातत्व विभाग, संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक मन्त्रालय व यल महानगरपालिकायात सार्वजनिक रुपं तया वयाच्वनादीगु दु।

 

अष्ट्रेलिया, अमेरिका व फ्रान्सलिसें हलिमय् थीथी देशय् थें यलया भन्दाःक्यबय् ‘आर्कियोलोजी गार्र्डेन’ या रुपय् विकसित याय्फःसा राष्ट्रया हे गौरव थहांवनीगु जोशीया बिचाः दु। ‘इतिहासया निम्तिं, संस्कृतिया निम्तिं प्राज्ञिक क्षेत्रय् अध्ययन व अन्वेषण याय्त थ्व थाय्  तसकं पाय्छि जुइगु निर्देशक जुयाबलय् निसेंया जिगु सोच खः। जि यलयाम्ह मनू, जिगु छेँ नं थन लिक्क हे दु। अथे जुयाः नं थ्व थाय्या महत्वबारे नं स्यू।’ पाटन संग्रहालय विकास समितिया २४ क्वःगु वार्षिकोत्सवया उलेज्या यासें जोशीं धयादिल, ‘मेगु देशय् थें तःधंगु मखुसां भन्दाःक्यबं गुलि जग्गा कयातःगु दु, उकी क्यबया नं शोभा च्वनीगु कथं थाय्थासय् वांछ्वयातःगु, उखेंथुखें लानाच्वंगु, गनं अवशेषया रुपय् लानाच्वंगु सिँ, ल्वहँया मूर्तित हयाः थन तय्दःसा बांलाइगु जिगु बिचाः खः।

 

‘१५ दँ न्ह्यः थन ब्रिगेडियर जनरलया हुकुम चले जुइगु । ब्रिगेडियर जुइगुलिइ दक्वं राणा पृष्ठभूमिया जुइगु । भन्दाःक्यब क्षेत्रय् राणातय्सं ठेक्काय् तरकारी पीगु। सरकारी सम्पत्तिइ उमिसं मोज याइगु’, जोशीं धयादिल, ‘अथेजुयाः लथालिंग लानाच्वंगु क्यबयात पुरातात्विक क्यबया रुपं विकास याय्माःगु बिचाः थः निर्देशक जुयाबलय् तत्कालीन शिक्षामन्त्री परशुनारायण चौधरीयात नापलानाः धयागु खः। वय्कलं जिगु प्रस्तावयात सकारात्मक रुपं कयादिल। व धुंकाः मन्त्रिपरिषदं पास याकाः क्यब दय्कूगु खः। गनं लूगु मूर्तित छगू निगू थन तःगु नं खः।’ उगु इलय्या सन्दर्भ न्यंकुसें जोशीं धयादिल, ‘ई लिसें शासन व्यवस्था ह्यूसां थ्व अवधारणां मूर्त रुप चूलाकेमफुनि।’

 

‘आः ला देशय् स्वंगू तहया सरकार दु, संघ, प्रदेश व स्थानीय तह । गुगुं छगुलिं ला थ्व विषयस च्यूताः तःसां जिल ।’ जोशीं धयादिल । प्यदँ न्ह्यः जूगु समितिया २१क्वःगु वार्षिकोत्सवय् नं जोशीं थ्व हे खँ नवानादीगु खः । २०७६ सालय् यल महानगरपालिकां जोशीया शतवार्षिर्की हनेगु झ्वलय् जोशीया थ्व अवधारणायात तिबः जुइगु कथं थ्व् क्यब उलेज्या याय्गु ज्याझ्वः न्ह्यःने हःगु खः । जोशीया अवधारणा पूवंकेत महानगरपालिकां स्यल्लाःगु पलाः ल्ह्वनेगु मेयर चिरिबाबु महर्जनं तःक्वः हे सार्वजनिक रुपं नवानादीगु दु । व प्रतिबद्धता अझं नं व्यवहारय् पूवंकेम्वाःगु भाषणय् लिकुंवंगु दु।

 

थौंकन्हय् फ्रान्स भ्रमणय् दीम्ह मेयर महर्जनं अन जोशीया झ्वाता दय्केगु धकाः चर्चा यानाच्वंबलय् स्वदँ न्ह्यःया पूमवंनिगु प्रतिबद्धतां हिस्यानाच्वंगु कार्यपालिका दुजःतय्सं हे धयाच्वंगु दु । थुगु अवधारणायात गम्भीर रुपं काय्गु संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन सचिव यादव कोइरालां धयादिल ।