आः राजनीतिक पार्टीतय्पाखें जनतां छु आशा याय्फइ तिनि ?
दिलिप शाही ‘शान्तियज्जु’ | थिंला सप्तमी ११४२, मंसीर २४ शुक्रवाः
नेपाःया राजनीति आः गुकथं न्ह्याइ ? थ्व छगू आम न्ह्यसः जुयाः दनाच्वंगु दु। थीथी राजनीतिक पार्टीया महाधिवेशन याय्गु झ्वलय् राजनीतिक वहस जुइगु स्वयां सु पार्टी अध्यक्ष जुइगु अले सुयात सुयात थःगु पक्षय् हय्फइ धइगु ल्याःचा याय्गु ज्या जक जुयाच्वंगु दु। वंगु छुं दिं न्ह्यवःतिनि नेकपा एमालेया महाधिवेशन क्वचाल। तर एमालेया महाधिवेशनय् राजनीतिक वहस जुइगु स्वयां नं अध्यक्ष ओलीयात देवत्वकरण याय्गु ज्या जुल। एमालेया अधिवेशनय् वैचारिक वहस छगू कथं निषेध याय्गु ज्या जुल। बस छुं जूगु दुसा प्रधानमन्त्री ओलीयात देवत्वकरण यानाः पार्टीया अधिवेशन क्वचाय्केगु ज्या जक जुल।
देय् व जनताया नितिं एमालेया अधिवेशन ‘किसि वल किसि वल फुस्सा जक जुल’ । एमालेया अधिवेशन लिपा जनतां आशा याय्बहःगु छुं नं कथंया न्हूगु वसह व विचार विमर्श जुइफइगु अवस्था आः मन्त। एमालेया आःया लँपु धइगु नेपाःयात हिन्दु राज्य दय्केगु लँपुइ न्ह्याःवंगु जकं खःला धइगु संकेत आः खने दयाच्वंगु दु। अध्यक्ष ओलीयात देवत्वकरण याःगु छगू कारण हिन्दु राज्य खः। गथे भारतय् नरेन्द्र मोदीं हिन्दु धर्मया आडय् शासन सत्ता न्ह्याकाच्वंगु दु, पाय्छि उकथं हे नेपालय् नं हिन्दु धर्मया नामय् शासन सत्ता न्ह्याकेगु अध्यक्ष ओलीया चाहना आः स्पष्ट जुजुं वनाच्वंगु दु।
उकथं हे राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीया अधिवेशन जुयाच्वंगु दु । अले राप्रपां थःगु महाधिवेशनय् छुं न्हूगु खँ धयाच्वंगु मदु। बरु फुसा हिन्दु राज्य कायम याय्गु जक मखु, अःखतं सीधुंकूगु राजसंस्थायात तकं हाकनं पुनर्जीवित याय्गु म्हगस म्हंकाच्वंगु दु। गुगु कि थौंया नीछगूगु शताब्दीया इलय् गुलितक पाय्छिगु बिचाः खः धइगु न्ह्यसः ब्वलनाच्वंगु दु। अथे ला नेपालय् प्रजातन्त्र स्थापन याय्त तःधंगु भूमिका म्हितेगु जक मखु प्रजातन्त्रया मसिहा ताय्काच्वंगु नेपाली कांग्रेसया अधिवेशन नं न्ह्यःने वयाच्वंगु दु। तर नेपाली कांग्रेसं यानाच्वंगु गतिविधियात स्वय्गु खःसां नं छुं न्हूगु खँ वइगु आशा याय्गु थाय् जनतां खंकेफयाच्वंगु मदु। नेपाली कांग्रेसं विपिया समाजवादयात न्ह्यःने तय्गु बाहेक उकियात व्याख्या याय्गु तकं आवश्यकता मताय्काच्वंगु थौंया अवस्था खः।
खः, राजनीति चलायमान जुइमाः। ई कथं राजनीतिक पार्टीतय्सं देय्या विकास व आम जनताया जीवनस्तर थकाय्गु नितिं न्हून्हूगु राजनीतिक विचार हयाः जनतायात चेतनशील याय्माः । तर थौंया नेपाःया राजनीतियात दुवालेगु खःसा उकथं न्हूगु विचार वयाच्वंगु मदु । थथे छाय् जुयाच्वन ? छु नेपाःया राजनीतिक दलत पंगु जूगु खःला ? कि आः नेपालय् न्हूगु राजनीतिक वहसया औचित्य मदुगु खः ला ? थौंया विश्व राजनीति गनं गन थ्यनेधुंकल । तर समग्र रुपं नेपाःया राजनीतियात दुवालेगु खःसा नेपाःया राजनीति पञ्चायती काल स्वयां छुं पानाच्वंगु मदु।
२०५१ सालय् माओवादीं जनयुद्ध न्ह्याकूगु इलय् देशय् छगू कथं न्हूगु राजनीतिक वहस शुरु जुल। गुकिया लिच्वः कथं नेपालय् संविधानसभां संविधान जारी जूगु जक मखु, संवैधानिक व्यवस्था कथं हे नेपाःया आदिवासी जनजाति, दलित, मिसा, मुस्लिम व ल्यूने लाकातःगु जाति सिमित रुपय् जक जूसां नं थःगु अधिकार काय्त ताःलाःगु दु। ताः इलंनिसे उपेक्षित जुयाच्वंगु समुदाय न्ह्यःने वय्गु ह्वःताः चूलाःगु दु । अले थौं थःत राजनीतिक रुपं न्ह्यःने हय्त सफल नं जूगु दु। थुकिया मू कारण धाःसा माओवादी जनयुद्ध हे खः।
गुकिं देशय् छगू कथं न्हूगु राजनीतिक वहस शुरु याःगु जक मखसें उपेक्षित जनताया अधिकार नं स्थापित याःगु दु । तर संविधानसभां संविधान जारी जुइधुंकाः धाःसा छुं नं कथंया न्हूगु राजनीतिक वहस आः जुयाच्वंगु मदु। थुकिया कारण छु खः धकाः राजनीतिक पार्टीतय्सं बिचाः याय्माःगु अवस्था थौं वयाच्वंगु दु। खः, जनयुद्धया कारणं गुकथं माओवादीं न्हूगु राजनीतिक वहस न्ह्यःने हल, उकथं हे आः नं राजनीतिक पार्टीतय्सं न्हूगु वहस सिर्जना याय्माःगु खः तर, विडम्बना एमाले, कांग्रेस व राप्रपाया महाधिवेशनं थज्याःगु वहस सिर्जना याइगु सम्भावना मदय्धुंकल।
जनयुद्ध शुरु यानाः देय्यात थन तक थ्यंकेत ताःलाःगु माओवादी केन्द्रया अधिवेशन नं न्ह्यःने वयाच्वंगु दु। तर माओवादीया ज्याखँ स्वय्बलय् माओवादीं नं न्हूगु विचार हयाः उकियात वहसया केन्द्रविन्दु दय्की धकाः धाय्फइगु अवस्था आःतक नि ब्वलंगु मदुनि। माओवादी केन्द्रया गतिविधि स्वय्गु खःसा संसदीय व्यवस्थाय् सिमित जुयाच्वंगु महसुस आम जनतां यानाच्वंगु दु। माओवादीपाखें न्हापा गुलि अधिकार चूलात व स्वयां अप्वः अधिकारया खँ आः न्ह्यःने वयाच्वंगु मदु। अथे धइगु माओवादी पार्टी नं आः यथास्थितिइ न्ह्याःवनेगु कथं जक थःपिनिगु महाधिवेशनय् न्ह्याःवनाच्वंगु खः।
थुकथं नेपाःया समग्र राजनीतिक पार्टीया महाधिवेशनयात दुवालाः स्वय्गु खःसा जनतां थौंया अवस्थाय् छुं आशा याय्गु हे बेकार जक खः ला धइगु न्ह्यसः ब्वलनाच्वंगु दु। राजनीतिक पार्टीतय्सं थःपिनिगु राजनीतिक प्रतिवेदनय् हे देय्या नितिं न्हूगु लँपु कीगु खः। तर आः जुयाच्वंगु गतिविधि स्वय्गु खःसा आशा याय्गु थाय् मदु । राजनीतिक पार्टीतय् पहयात स्वय्गु खःसा वर्तमान संविधानय् दुगु अधिकार तकं जनतां छ्यले मखनीगु खःला धइगु न्ह्यसः धाःसा ब्वलनाच्वंगु दु। नेपाःया संविधान कथं प्रदेश व स्थानीय सरकारयात अझ बल्लाकेमाःगु खः। तर बिडम्बना, संघीयतायात बल्लाकेगु सवालय् न त एमालें छुं न्हूगु खँ हयाच्वंगु दु, न त कांग्रेसं हे छुं न्हूगु खँ ल्हानाच्वंगु दु। थुकथं स्वय्बलय् गनं नेपाःया राजनीतिक पार्टीत वय्धुंकूगु ह्यूपाःयात तिबः बियाः उकियात ब्वलंकेत तकं आवश्यक ताय्का मच्वंगु जकं खःला धइगु न्ह्यसः नं थन ब्वलनीगु स्वभाविक खः। गबलय्तक राजनीतिक पार्टीतय्सं देय् व जनताया विकासया नितिं स्पष्ट कार्यनीति व कार्यदिशा दय्काः उकथं न्ह्याःवनेगु कुतः याइमखु अबलय् तक देश विकास जुइगु म्हगस नं फगत म्हगस जक जुइ।
