प्रदेश नम्बर १ या नांया सवाल
श्रीकृष्ण महर्जन नेवाः | दिल्लागा सप्तमी ११४२, साउन ४ बुधवाः
संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपाःया न्हय्गू प्रदेशमध्ये प्रदेश नम्वर २ यात मधेस प्रदेश, प्रदेश नम्बर ३ यात वाग्मती प्रदेश, प्रदेश नम्बर ४ यात गण्डकी प्रदेश, प्रदेश नम्बर ५ यात लुम्विनी प्रदेश, प्रदेश नम्बर ६ यात कर्णाली प्रदेश व प्रदेश नम्बर ७ यात सुदूरपश्चिम प्रदेश धकाः नां तय्धुंकूगु दु।
सम्वन्धित प्रदेशया संसदपाखें अथे नां तय्गु ज्या याःगु खः । न्हय्गू प्रदेश मध्ये १ नम्बर प्रदेशया जक नां तय् ल्यंदनि । छु छु प्रदेशया नां गुगु कथं वल धइगु सवालयात स्वल धाःसा मूल रुपं प्रमुख राजनीतिक दलया प्रमुख नेतातय्गु आदेश कथं हे सांसदतय्सं नां तय्गु ज्या याःगु दु । मधेस प्रदेश छगू जक आः तकया दुने प्रदेश सांसदतय्सं पार्टीया गुलिं गुलिं नेतातय्गु अनौपचारिक कथंया ह्वीपयात तकं अस्वीकार याःगु खनेदु । मेगु फुक्क हे प्रदेशया नांया सवालय् दलया नेतातय्गु हे आदेश कथं जूगु खनेदु ।
आदिवासी नेवाः व तामाङतय्गु थातथलो जुयाच्वंगु ३ नम्बर प्रदेशया नां गुगु दिनय् तल धकाः स्वय्वं हे स्पष्ट जुइकि नेतातय्सं गुगु कथं सोच दय्काच्वंगु दु धकाः । नेपाःया एकीकरणया नामय् गोरखा राज्यया विस्तार यानाः एकल नश्लीय शासन न्ह्याकूम्ह पृथ्वीनारायण शाह धकाः नेपाःया आदिवासी जनजातिनापं पहिचानवादीतय्सं थुइकाच्वंगु दु । पृथ्वी नारायण शाहया बुदिं धइगु पुष २७ गते खः अले व हे पुष २७ गतेयात राष्ट्रिय एकता दिवसया रुपय् हनेगु कुतः यानाच्वंगु नं सकलसिनं थूगु हे खँ खः । आदिवासी जनजातितय्सं उकिया विरोध यानाः हाकूगु न्हिया रुपय् हनावःगु खः । व हे पृथ्वी जयन्ती व राष्ट्रिय एकता दिवस धकाः हनेगु कुतः यानाच्वंगु दिं पुष २७ गते हे लाकाः २०७६ सालय् ३ नम्बर प्रदेशया नां वाग्मती प्रदेश धकाः तःगु खः । थुगु घटनां हे स्पष्ट जू कि मेगु अधिकारया खँ ला त्वःती, नेवाःनापं आदिवासी जनजातितय्सं नामय् जक जूसां नं आःया नितिं पहिचान दय्माः धकाः धयावःगुयात म्वाय् चुइके कथं अबले पुष २७ गते हे वाग्मती प्रदेश धकाः नां तःगुलिं स्पष्ट जूगु दु ।
उगु इलय् नेवाःत नेपालमण्डल प्रदेश नां तय्माः धाइपिं छथ्वः खःसा मेखे तामाङत नाप जानां नेवाः ताम्सालिङ प्रदेश नां तय्माः धकाः सः थ्वय्कावःगु खः । दबावमूलक आन्दोलन यानाच्वंगु खः । सांसदतय्सं न्ववानादीगु नं खः । तर अन्ततः नेवाः व तामाङतय्गु भावनाया अःखः अन्तिम इलय् वंगु खनेदत सांसदत । अबले वाग्मती प्रदेश नां तय्गु सवालय् कांग्रेसया सांसद इन्द्र वानियाँ तःगु प्रस्तावया पक्षय् १०८ मत कुतुंवंगु खः । अबले तत्कालिन नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (नेकपा) पाखें तकं वाग्मती प्रदेश नां तय्गु नितिं सांसदतय्त निर्देशन ब्यूगु खः ।
प्रदेश संसदया म्याद आः प्यला जक ल्यंदनि ।
मंसीरय् ला चुनाव हे याय्गु धयाच्वंगु दु । उकिं थ्व ई धइगु प्रदेश सांसदतय्गु नितिं अन्तिम ई जुयाच्वंगु दु । थुगु इलय् पहिचानया सवालंनिसें संघीयतायात कार्यान्वयन याय्गु सवालय् गम्भीर जुइमफुत धाःसा प्रदेश सांसदतय्त थीथी कथंया न्ह्यसः मदिक्क वयाच्वनीगु अवस्था दु । उकिं नं सांसदतनापं दलया नेतात १ नम्बर प्रदेशया नां तय्गु सवालय् हथाय् चायाच्वंगु खः । नां छगू हे तय्मफुत धाःसा प्रदेश सांसदत हे असफल जुल धकाः ताय्कीगु संभावना दुगुलिं सांसदत नं हथाय् चायाच्वंगु दु । प्रदेशया नां तय्गु सवालय् १ नम्बर प्रदेशय् दक्वसिगु ध्यान वनाच्वंगु दु ।
प्रदेश नं १ दुने दुथ्याःगु जिल्लात १) ताप्लेजुङ, २) पाँचथर, ३) इलाम, ४) संखुवासभा, ५) ते¥हथुम, ६) धनकुटा, ७) भोजपुर, ८) खोटाङ, ९) सोलुखुम्बु, १०) ओखलढुङ्गा, ११) उदयपुर, १२) झापा, १३) मोरङ व १४) सुनसरी खः । थुगु जिल्ला मूल रुपं पृथ्वीनारायण शाहं गोरखा राज्य विस्तार याय् न्ह्यः लिम्बु व खम्बुतय्गु लागा खः । व धइगु किरात आदिवासीतय्गु खः । थुगु लागाया नां आः छु तय्गु धइगु सवाल तसकं बहस जुयाच्वंगु दु।
प्रमुख राजनीतिक दलया प्रमुख नेतातय्गु चाहाना धइगु मूल रुपं सगरमाथा, कोसी, सप्तकोशी थेंजाःगु नां तय्गु खः । तर व हे पार्टीया पहिचानवादी कार्यकर्तात धाःसा भूगोल बाय् खुसिनापं पहाडया नामं नां मतःसे अनया आदिवासीतय्गु नामं नां तय्माः धयाच्वंगु दु । अथे हे पहिचानवादी थीथी जातीयनापं सामाजिक संस्थातपाखें पहिचानया आधारय् हे नां तय्माः धकाः दवाव बियाच्वंगु दु । पहिचानवादीतय्सं मूल रुपं १) लिम्बुवान–किरात, २) किरात– लिम्बुवान–खम्बुवान बाय् ३) किरात प्रदेश धकाः नां तय्माःगु माग यानावःगु दु । पहिचानवादीत थःथःपिं थःथःगु हे कथं न्ह्याः वनाच्वंगु नं दु । गुलिं गुलिं मंकाः कथं नं न्ह्याः वनाच्वंगु दु।
म्हिगः २ नम्बर प्रदेशया नां तय्गु इलय् नेवाःत गुगु कथं न्ह्याःवन उगु हे कथं आः १ नम्बर प्रदेशया पहिचानावादीत एकमत जुयाः वने फयाच्वंगु मदु । अय्नं साझा सवाल छगू मत किरात खँग्वःया सवालय् जक जुयाच्वंगु दु । किरात नापं मेगु खँग्वःया सवालय् ब्यागलं ब्यागलं कथंया मत दु । आदिवासी जनजाति महासंघं लिम्बुवान–किरात धयाच्वंगु दुसा किरात राई यासोख्खापाखें किरात नां तय्माः धयाच्वंगु दु । छगू कथं लिम्बुवानया सवालयात कयाः अस्वीकार यानाच्वंगु थें खनेदु । लिम्बुवान धइगु नेपाःया पहिचानवादी आन्दोलनय् छगू सशक्त कथंया भूमिका म्हितूगु थाय् खः । अनयापिं मूल वासिन्दा लिम्बुत खः । उकिं नांया सवालय् पहिचनवादीतय्त तकं राजनीतिक दलया नेतातय्सं म्हितकेगु अले विभाजन यानाः शासन याय्गु नीति ज्वंगु जकं मखुला धकाः न्ह्यसः ब्वलनावःगु दु ।
थ्व इलय् पहिचानवादीतय्सं फत धाःसा पहिचानया आधारय् लिम्बुवान–खम्बुवान–किरात खँग्वः हे स्वाकाः कन्हय् वनाः ब्यागलं ब्यागलं कथंया प्रदेश निर्माण याय्गु लँपु ज्याय्त अःपुक नां तय्गु योजना दय्कावनेमाः । भूगोल वा खुसिया नां तय्गु खःसा उकियात अस्वीकार याना आः नं १ नम्बर प्रदेश धकाः नां दुगुलिं उकियात यथावत यानावन धाःसा कन्हय् वनाः लँपु चाय्केत अःपुइ । रणनीतिक रुपं पहिचानया नितिं भूमिका म्हितेगु ज्या आः पहिचानवादीतय्सं याय्माःगु दु।
उकिया नितिं ब्याकप रुपं सरसल्लाह यानावनेमाः । नेपाःया आदिवासी जनजातितय्गु मंकाः संगठन नेपाल आदिवासी जनजाति महासंघं तकं थ्व इलय् गम्भीर रुपं काय्माःगु ई वःगु दु । अनया आदिवासीतय्गु पहिचानया आधारय् नां तय्गु अले मफत धाःसा १ नम्बर प्रदेश हे धकाः नां तयेगु धइगु छगू कथं पहिचानवादी आन्दोलनया नितिं पुसा पीगु कथंया ज्या नं जुइफु । उकिं थौंया इलय् १ नम्बर प्रदेशया नांया सवालय् दकले अप्वः अनया आदिवासीत सक्रिय जुइमाः अले सचेत जुइमाः । अनं लिपा देय्न्यंकंया आदिवासीनापं पहिचानवादीत सचेत व सक्रिय जुइमाःगु अवस्था दु ।
