कर्मचारीतन्त्रया मारय् संस्कृतिः जात्रापर्वय् सरकारी संयन्त्रया भूमिकाय् न्ह्यसः
आभास धरानन्द राजोपाध्याय | पोहेलागा त्रयोद्धशी ११४३, माघ ६ शुक्रवाः
१) –––––
खँ, वंगु पुस २२ गतेया शुक्रबाःया दिनय् जूगु चाँगुनारायणया कलश यात्राया प्रसङ्गपाखें न्ह्याकायंके । परम्परागत रूपं हे थुगुसी नं राष्ट्र प्रमुखया रूपं राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीं चाँगुनारायण, लक्ष्मी व सरस्वतीया कलशया दर्शन सिन्हः तिनाः स्वां प्रसाद ग्रहण यानादिल । चाँगुनारायणया पुजारी व भँडेललिसें पुरातत्व विभाग, हनुमानढोका दरबार सङ्ग्रहालय लगायतपाखें प्रतिनिधित राष्ट्रपति ज्याकुथिइ थ्यंगु खः । राष्ट्रपतिं कलशय् थःगु छायाँ दर्शन यानाः सिन्हःलिसें स्वां प्रसाद ग्रहण यानाः सामूहिक तस्बीरया लागिं सःतल । पुजारी पक्षलिसे तस्बीर काय्धुंकाः कर्मचारी पक्ष नं सामूहिक तस्बीरया लागिं उपस्थित जुल । अफिसया हे औपचारिक वसतय् वःपिं कर्मचारी वर्गयात राष्ट्रपति भण्डारीं धयादिल, ‘छिकपिं ला लाकां न्ह्यानाः हे थन झाल, जिं ला थःगु लाकां न्हाचः हे उखे त्वःताः वय्धुन ।’ (तपाईँहरू जुत्ता लगाएर यहाँ आउनुभयो, मैले त आफ्नो जुत्ता अघि नै उता खोलिसकेँ)
राष्ट्रपतिनाप तस्बीरय् खनेदय्केत न्ह्यःने वःपिं कर्मचारी पक्षं द्यः दर्शन याय्बलय् लाकां त्वःतेमाःगु सामान्य सभ्यतायात नं ध्यानय् मतल । खय्त ला राष्ट्रपति भण्डारीं थः हे नं न्हापा न्हापाया दँय् थ्व हे ज्याझ्वलय् लाकां मत्वःतूगु हे खः । ‘थ्व छेँय् हे न्ह्याय्गु लाकां खः’ धासें वय्कलं नं लाकां न्ह्यानाः हे चाँगुनारायणया दर्शन याः वइगु खः । सुरु सुरुया दँय् थुकथं चाँगुंनिसें न्यासियाः ‘दुःख यानाः’ मझाःसां ज्यूगु धइगु कथं न्ववाःम्ह राष्ट्रपति भण्डारीं कार्यकालया लिपापाखे धाःसा तसकं विनम्र जुयाः थःगु राष्ट्रपतिकालय् चाँगुनारायण दर्शन याय्त वय्मफूगु धयादिल ।
थ्वयां न्ह्यःयाम्ह व नेपाःया न्हापांम्ह राष्ट्रपति डा. रामवरण यादव धाःसा सांस्कृतिक शिष्टाचार व आस्थाय् प्रखरम्ह खः । संस्कृति मन्त्रालयया सचिवयात वय्कलं छक्वः लाकां मत्वःतूसे कलश दर्शन याःवःबलय् शिष्ट रूपं ब्वःब्यूगु खः ।
––––– २) –––––
वंगु पुस २२ गते कलश यात्राया हे दिनया मेगु प्रसङ्ग — येँया हनुमानध्वाखा दुने चाँगुनारायणया कलश यात्रायात दुकाय्गु तयारी जुयाच्वंगु खः । उपराष्ट्रपति थुगुसी कलश यात्राया दर्शन याय्त हनुमान ध्वाखा थ्यंकःझाःगु खः । वय्कःया सुरक्षाय् खटेजूपिं सुरक्षाकःमि धाःसा मनूतय्गु भीड मुंकेमबीत धासें सकसितं सिथय् चीकाः छ्वयाच्वंगु खः । सुरक्षाया ल्याखं थ्व स्वाभाविक खः तर, प्रसङ्ग व रीतिरिवाज मथूबलय् सुरक्षाकःमिं अःखतं संस्कृतिइ पंगः थनेत, न्हंकेत स्वःगु थें खनेदत ।
तलेजु देगः न्ह्यःनेया सिँह ध्वाखाय् कलशया दर्शन याःवःपिं भक्तजनतय्त सुरक्षाकःमितय्सं पन, समाचार मुंकेत वःपिं फोटो व भिडियो पत्रकारतय्त नं पन व अझ तलेजुपाखें कलश यात्रायात लसकुस यानाः दुकाय्त वःम्ह भुजाहारीयात तकं पनेत स्वल ।
तलेजुया ध्वाखाय् सद्यः कुमारीया आगमन धुंकाः भीड नियन्त्रणया नामय् उपराष्ट्रपतिया सुरक्षाकःमिं वहःया कलशया सुरक्षाया लागिं चाँगुनारायणंनिसें वःपिं बर्दी फिनातःपिं प्रहरीतय्त तकं ‘छिकपिं थ्व वसतय् थन थ्यंक वय्मज्यू’ धकाः पिछ्वय्त स्वल । अथेहे, उपिं हे सुरक्षाकःमितय्सं कलश कुबियाच्वंम्ह पुजारी व भँडेललिसें दुपिं ग्वहालिमितय्त तकं पिछ्वय्त स्वःगु खः, जब कि हनुमानध्वाखा दुने कलश पूजाय् माःगु नैंक्याः व चाँगुया सिन्हः–प्रसाद ग्वहालिमियाके हे दयाच्वनी ।
थ्वयां न्ह्यःया यात्राय् थज्याःगु समस्या खास हे मजू । सांस्कृतिक ज्याझ्वलय् वइबलय् सुरक्षाकःमितय्सं छु जुयाच्वंगु दु वा छु जुइत्यंगु दु धइगु मसीगु व जात्रापर्वय् वय्बलय् सुरक्षाया नामय् अःखतं पंगः थनेगु थें मछिंगु वातावरण दय्काबीबलय् जात्रापर्वया गरिमाप्रति सरकारी संयन्त्रया उदासीनता झन् छ्यातां ब्वयाबी । उपराष्ट्रपतिया उपस्थितिं जात्राया गरिमा ला पक्कां थकाइ तर, हस्तक्षेपपूर्ण उपस्थितिं सामान्य भक्तजनयात असुविधा जुइगु बारे जनताया दथुं हे वंपिं प्रतिनिधितय्सं नं ध्यान बीमाः ।
३) –––––
जात्रापर्व न्याय्केबलय् इै ला भचा का हे काइ तर, अझं नं कर्मचारीतन्त्र ‘ततःधंपिन्त’ ह्यय्केत हे पर्वयात तकं नियन्त्रण याय्त स्वइ । कलश यात्राया हे प्रसङ्गयात स्वानायंके — राष्ट्रपति ज्याकुथिं ब्यूगु इलय् कलश यात्रा राष्ट्रपतियाथाय् यंकेत पुजारीयात निर्देशन बी, ‘गुरु ! सर्ट–कटय् पूजा सिधय्के ।’ चाँगुनारायणं कलश यात्रा न्ह्याके न्ह्यःया नं विधिविधान दु, पैदल यात्राया झ्वलय् नं छुं नियमया पालना याय्माःसा येँय् दुने दुहांवय्बलय् नं पूजाया विधान दु । व दक्वं ज्याखँया लागिं छुं ई काइगु ला जु हे जुल, गुगु कर्मचारीया निर्देशनं जुइगु मखु । ज्याकू ई (अफिस आवर) क्वचाय्काः छेँय् लिहांवनेत हथाय् चाइगु थुज्वःगु प्रवृत्तिं संस्कृति न्ह्याइगु मखु छाय्कि थ्व प्रत्यक्ष रूपं जनतालिसे नं सम्बद्ध जू ।
‘ततःधंपिं’ राष्ट्र प्रमुखयाथाय् थ्यने न्ह्यःतक ला लिबाइमखु तर, अनं लिहां वय्धुंकाः चाँगुनारायणतक्क लितयंकेगु जिम्मा काःपिं पुरातत्व विभागया कर्मचारीतय्त ला न्ह्याबलें धइथें हथाय् जुइधुंकी । उमिसं थुलि खँ नं ध्यानय् तइमखु कि कलश कुबियावःपिं न्हिछि द्यांलानाः चाँगुंनिसें येँय्तक्क न्यासिवयाः वःगु दु । जलपानया व्यवस्था यात्तले नं धैर्यता दइमखु । आः थ्व ‘ततःधंपिनिगु’ ज्या मखु, हनुमानध्वाखां २२ किलोमिटर तापाःगु चाँगु वनीपिं पुजारी पक्षया ज्या खः ।
— — — — — — — — —
दक्वं कर्मचारी थथे हे जुइ धाय्त स्वयागु पक्कां मखु तर, थ्व प्रवृत्ति कर्मचारीतन्त्रय् व्याप्त दु । वंगु पौष शुक्ल पूर्णिमाया दिनया चाँगुनारायण कलश यात्रा तःगू मध्ये छगू दसु जक खः । पुरातत्व, गुठी संस्थान थुज्वःगु सरकारी संयन्त्रलिसे स्वाइगु थुज्वःगु जात्रामात्रा, पर्वपूजाया समस्या अझं थथे हे व गनं थ्व स्वयां दुःखद् अवस्थाय् दु । सरकारी संयन्त्र व अझ अप्वः धइथें कर्मचारीतन्त्रं अपनत्व मकाःगु थज्याःगु जात्रापर्वया भूमिकाय् अज्याःगु संस्थात अझं मभिंगुलिं जनताया सांस्कृतिक अधिकार हे कुण्ठित याःगु खनेदु ।
(च्वमि चाँगुनारायण देगःया पूजारी खःसा वंगु पौष पुर्णिमा (पुस २२) कुन्हु वय्कलं हे चाँगुनारायण कलश यात्राय् कलश कुबियावःगु खः ।)
