नेपालभाषा पत्रकारिता ख्यलय् लहना
नृपेन्दलाल श्रेष्ठ | चिल्लागा सप्तमी ११४३, फागुन ३० मंगलवाः
आवाजविहिनया आवाज कथं कयातःगु दु, संचार ख्यःयात । लोकप्रिय जुयाः नं सहज मखूगु छगु ख्यः काय्माःसा संचार ख्यः खः । थ्व हे संचार ख्यलय् लजगाः याःगु हे हुनिं गुलिसिनं जेलय् च्वनेमाल सा गुलिसिनं ज्यान तकं गुमे याय्माःगु दु । गुलिसिनं ला देय् हे त्वःता वनेमाःगु ला झीगु हे देशया इतिहासय् दु । पत्रकारिता ख्यः धइगु न्ह्यागु हे देशय् जुइमा, उकी चुनौति नं उलि हे दु, उलि हे जोखिम नं दु । जहानिया राणा शासन बिरुद्ध च्वःपिन्त गुलि सर्वस्व हरण याःगु इतिहास ला झीगु देशय् नं दु । अथे हे पंचायती ब्यवस्था बिरुद्ध च्वःपि पत्रकारतय्त ज्वनाः कुनेगु, जरिवाना पुइकेगु व प्रकाशन बन्द तकं याःगु नं द हे दु।
न्हापानिसे पत्रकारिता ख्यलय् छगू तःधंगु हाथ्या दया हे च्वंगु दु । न्हापा राणा शासनया इलय् समाचार च्वःगु आधारय् जेलय् कुनाबीगु याइ । वयां लिपा, ३० दँ न्ह्यः पंचायती व्यवस्थाय् नं सरकारया बारे च्वल कि जेलय् लाःपिं यक्व दु । ०४६÷४७ सालया जनआन्दोलन लिपा देशय् बहुदलीय व्यवस्था वल ।
वयां लिपा ६२÷६३ लिपा लोकतन्त्र वयाः थौं देय् संघीय गणतन्त्र वय्धुंकूगु दु ।तर दुःखया खँ, देय्या ब्यवस्थाय् ह्यूपाः वःसां आःतक भाषायात स्वय्गु राज्यया मिखाय् ह्यूपा वःगु मदुनि।उकिं यानाः नेपालभाषाया पत्रकारिता ख्यलय् नं ह्यूपाःया अनुभूति याय्मखंनि ।थज्याःगु हे अवस्थाया दथुइ लहना पिहांववं थौं छगू दशक थ्यंगु दु ।
नेपालय् बिस १९०८ सालय् प्रधानमन्त्री जंगबहादुर राणा बेलायत भ्रमणं लिहांवःबलय् अनं हःगु गिद्धे प्रेस हे आःतक इतिहाय् खनेदुगु प्रेस कथं कयातःगु दु । अथे हे १९१९ साल स्वयां न्ह्यः थँहिति त्वालय् न्हापागु प्रेस कथं मनोरञ्जन प्रेस स्थापना जुगु खनेदु । पत्रिका पिहांवःगु धाःसा १९५८ बैसाख २४ गते गोर्खापत्र वाःपौ पिहावःगु खः । थ्व हे नेपाःया न्हापांगु पत्रिका खः । थौंकन्हय् नेपालभाषां जक प्रसारण जुयाच्वंगु स्वंगू टेलिभिजन, छगू न्हिपौ, खुगू अनलाइन, प्यंगू वाःपौ, निगु बाःछिपौ नापं झिगुलिं मयाक लय्पौ आः न पिहांवयाच्वंगु दु । थौं स्वयां ९८ दँ न्ह्यः धर्मादित्य धर्माचार्यं प्रकाशक लिसें सम्पादक जुयाः बुद्धधर्म पत्रिका पिथनेधुंकाः मांभाषां पत्रिका पिहांवय्गु दीगु जुया हे च्वंगु दु ।
नेपाःया थीथी जनजाती स्वयां न्हापांनिसें थौंतक नं संचार ख्यलय् नेवाःत हे न्ह्यःने लानाच्वंगु दु । ‘गोरखापत्र’ दैनिक जुइगु न्ह्यः फत्तेबहादुर सिंहया प्रकाशन व सम्पादनय् बिस २०१२ भाद्र महिनाय् नेपाःया स्वंगूगु न्हिपौकथं नेपालभाषाया न्हापांगु न्हिपौ ‘नेपालभाषा पत्रिका’ पिहांवःगु खः । नेपालया न्हापांगु न्हिपौ ‘आवाज’ पत्रिका खः सा वयां लिपा ‘समाज’ न्हिपौ खः ।
वंगु झिदँ न्ह्यः पत्रकारिता ख्यलय् छगु हाथ्या ज्वनाः लहना वाःपौ जन्म जूगु खः । २०७० फागुन २७ गते पिहांवःगु थुगु लहना पत्रिका झिदँ फुनाः झिंछदँ क्यंगु दु । लहनां पत्रिका पिकाय्गु जक मखु पत्रकारिता ख्यलय् नापं समाजय् बिशेष योगदान बियावःपिन्त सम्मान याय्गु व सिरपा बीगु ज्या नं निरन्तर यानावयाच्वंगु दु । झिदँ न्ह्यः पिहांवःगु थुगु पत्रिकां थःगु न्हापांगु बुदिं कुन्ह हे नेपालभाषाया बरिष्ठ पत्रकार सुरेशकिरण मानन्धरयात न्हापागु लहना धर्म—मोति पत्रकारिता सिरपा लःल्हानाः सम्मान याय्गु ज्या याःगु खः । थुगु पत्रिकां भाषा जाति नापं तजिलजि व नेवाः ब्यक्तित्वया प्रचार प्रसार याय्गु ज्या न यानावयाच्वंगु दु । नेपालभाषाया पत्रिका ख्यलय् दकले न्हापां ब्लोअप पिकाःगु पत्रिका नं आःतक लहना वाःपौ हे जूगु दु ।
लहनापाखें सिरपाः व सम्मान
पत्रकारिता ख्यलय् नापं नेवाः समाजय् बियावःगु बिशिष्ट योगदानयात हनेगु कथं लहना मिडियां न्यागू थीथी सिरपाः व सम्मानया ब्यवस्था यानातःगु दु । भाषासेवी लक्ष्मण गमालं थः मांअबुया नामं २०७१ सालय् लहना वाःपौया न्हापागु बुदिंया लसताय् लहना धर्म—मोति पत्रकारिता सिरपा नीस्वना न्ह्याःगु खः । थुगु सिरपा पत्रकारिता ख्यलय् मदिक्क योगदान बियाच्वंम्ह छम्ह पत्रकारयात लःल्हाय्गु यानावया च्वंगु दु । थ्व हे सिरपाःलिसें लहना वाःपौपाखें पत्रकारिता ख्यलय् बियावःगु योगदानया कदर यासें दकले न्हापा सिरपा स्वनेगु व बीगु ज्या जूगु खः ।
समाजसेवी सुरबहादुर श्रेष्ठपाखें लहना—सर्मिष्ठा—सुर—सम्मान नीस्वना नेवाः पत्रकारिता व कलाकारिता ख्यलय् मदिक्क योगदान बियाच्वंम्ह पत्रकार व कलाकारयात लःल्हानाच्वंगु दु । अथे हे, शिक्षासेवी राजु महर्जनं लहना—न्यु—जेनिथ—फोटो पत्रकारिता सिरपाः तयादीगु दु । थुगु सिरपाः फोटो नाप भिडीयोया माध्यमं पत्रकारिता यानाच्वंम्ह पत्रकारयात बीगु याइ । अथे हे बौद्ध समाज ख्यलय् तसकं मन क्वसाःम्ह समाजसेवी पंचबीर सि तुलाधरपाखे नेवाः ख्यलय् बिशेष योगदान बियादीपि नेवाः न्ह्यलुवातय्गु नितिं लहना पंचबीर सिरपाः नीस्वनादीगु दु । लहना—पंचबीर सिं सिरपाः दकले न्हापां प्रा माणिकलाल श्रेष्ठयात लःल्हाःगु खः । समाजसेवी केशबलाल श्रेष्ठं थःलिसें थः जहनाया नामय् केशव—कृष्णबदन—मातृभाषा पत्रकारिता सिरपा नीस्वनादीगु दु । थुगु सिरपा मातृभाषा पत्रकारिता ख्यलय् योगदान बियाच्वनादीपि पत्रकारतय्त बीगु ब्यवस्था यानातःगु दु ।
लहनायात सम्मान
लहनां समाजय् थीथी ख्यःया नितिं पत्रकारिताया माध्यमं यानावःगु ज्या, बियावःगु ग्वहालियात समाजं नं स्वयाच्वंगु दु धइगु लहनायात प्राप्त सम्मानं नं क्यं । लहनाया ज्याया मूल्याङ्कन समाजं यानाच्वंगु दु धइगु लहनायात ब्यूगु थीथी सम्मानं प्रमाणित याः । झिदँया दुने लहना वाःपौपाखें भाषा, तजिलजियात मदिक थाय् बियाच्वगुलिं येँ महानगरपालिकां लहना वाःपौया प्रकाशक व प्रधान सम्पादक नृपेन्द्रलाल श्रेष्ठयात सुसाशन पत्रकारिता सम्मान ११४० पाखें हंगु खः । अथे हे सम्माननिय उपराष्ट्रपति नन्द बहादुर पुनःपाखें लहना मिडियायात सिद्धिचरण युवा पत्रकारिता सिरपाः २०७८ लःल्हासें सम्मान याःगु खः । छु दिं न्ह्यः जक संसार्स क्रिएसनं ग्वसाः ग्वःगु निक्वःगु नेपालभाषा स्टार म्यूजिक भिडियो अवार्ड ११४३य् संसार तेज मेमोरियल अवार्ड २०७९ लःल्हानाः हंगु खः ।
