नेपाःया न्हापाम्ह मातृभाषा पत्रकार धर्मादित्य धर्माचार्य
नृपेन्द्रलाल श्रेष्ठ | बछलागा चतुर्थी ११४३, बैसाख २६ मंगलवाः
मातृभाषा पत्रकारिता ख्यलय् लुमकेमाःगु दिं खः बछलाथ्व चतुर्दशी । थुगु दिं नेवाःतय्गु नितिं जक मखु, सकल मातृभाषी पत्रकारतय्गु नितिं नं छगू महत्वपूर्ण दिन कथं कयावया च्वंगु दु । नेपाःया न्हापांम्ह मातृभाषी पत्रकार जगतमान वैद्य अर्थात धर्मादित्य धर्माचार्यया जन्म जूगु दिं खः । यलया चिकंबहिलिइ जन्म जूम्ह धर्मादित्य धर्माचार्यं नेपालभाषा माध्यमं बुद्धधर्म नामं पत्रिका पिथनाः मातृभाषा पत्रकारिताया शुरुवात यानादिगु खः ।
धर्मादित्य धर्माचार्यं कलकत्ताय् वनाः बुद्ध संवत २४६९ अथे धयागु नेपाल संवत ११४४ बुद्धपुन्हिकुन्हु दकलय् न्हापां नेपालभाषा माध्यमं “बुद्ध धर्म” नामं लय्पौ पिकानादीगु खः । थुगु पत्रिका हे नेपालभाषाया जक मखु, नेपाः दुने न्ववाइगु दक्वं मातृभाषाया दथुइ न्हापागु मातृभाषा माध्यमया पत्रिका जूगु दु । थुगु पत्रिका पिहांवःगु दिंयात कयाः नेवाः पत्रकार राष्ट्रिय दबुलिं वंगु न्हय्दँ न्ह्यःनिसें निरन्तर रुपं मातृभाषा पत्रकारिता दिवस हना वयाच्वंगु दु ।
पत्रकार दबुलिं दिवस हनेगु नामय् जक थुगु दिवसयात निरन्तरता बियावःगु मखु । धर्मादित्य धर्माचार्ययात राज्यपाखें हे नेपाःया न्हापांम्ह मातृभाषा पत्रकार धकाः घोषणा याकेत नं निरन्तर ध्यानाकर्षण याकावःगु दु । थुकिया हे झ्वलय् थुगुसी नं पत्रकार दबुलिं धर्मादित्य धर्माचार्ययात नेपाःया न्हापाम्ह मातृभाषा पत्रकार घोषणा याय्माः धासें उपराष्ट्रपति रामसहाय प्रसाद यादवलिसें संचारमन्त्री रेखा शर्मायात ध्यानाकर्षण पत्र लःल्हाय्धुंकुगु दु ।
धर्मादित्य धर्माचार्यं नेपालभाषां जक मखु, खस नेपाली व अग्रेजी भाषां तकं पत्रिका पिथनादीगु दु । दकलय् न्हापां बिस १९८२ सालय् नेपालभाषा माध्यमं “बुद्ध धर्म” नामं पत्रिका पिथनादीगु खःसा बुद्ध संवत २४७२ सालय् ं “हिमालय् बौद्ध” नामं खस भाषां लय्पौ पिथनादिल । बि.सं. १९८५इ वयाः न्हापा बौद्ध धर्म सम्वन्धि सामग्री तयाः बुद्धधर्म नामं पिदनाच्वंगु पत्रिकायात हे धर्मलिसें भाषा, साहित्ययात नं दुथ्याकाः “बुद्धधर्म व नेपाल भाषा” नामं पिथनादिल । हाकनं वय्कलं ई. सं. १९२७ सालय् “बुद्धिष्ट इण्डिया” नामं अग्रेजी भाषां नं पत्रिका पिथनादिल ।
धर्मादित्य धर्माचार्यं मातृभाषा पत्रकारिताया नाप मांभाय् बिकास यायेगु नापनापं बुद्ध धर्मया प्रचार प्रसार याय्गुलिइ नं तःधंगु भुमिका म्हितूगु दु । धर्मादित्य धर्माचार्यं सुरु यानाः न्ह्याःवंगु मातृभाषाया पत्रकारिता व नेपालभाषाया पत्रकारिता थौं तक नं मदिक्क न्ह्यानाच्वंगु दु । नेपालभाषाया पत्रकारिताया खँ ल्हाय्गु खःसा बुद्धधर्मया नामं धर्मादित्य धर्माचार्यं न्ह्याकूगु पत्रारिताया ख्यः छुं न छुं माध्यमं आः नं निरन्तर जुयाच्वंगु दनि । संचार ख्यलय् न्हापा पत्रिका जक पिहां वयाच्वंगुलिइ आः वयाः रेडियो, टेलिभिजन व अनलाइन माध्यम नं न्ह्यानाच्वंगु दु । थौंकन्हय् नेपालभाषां छगु न्हिपौ पिहावयाच्वंगु दुसा न्यागू वाःपौ, निगू वाःछिपौ नाप लय्पौ नं मदिक्क पिहावयाच्वंगु दु । अथेहे, नेवाः भाषां खुगू अनलाइन पत्रिका नाप नेवाः भाषां जक प्यंगू टेलिभिजनय् न्ह्यानाच्वंगु दु । थुकथं नेपालभाषाया संचार ख्यः नं मेमेगु जनजाति स्वयां न्ह्यःने खनेदु ।
नेपालभाषाया संचार ख्यलय् लुमकेमाःगु पत्रपत्रिकाया नां काय्माःसा ‘विश्वभूमि’ न्हिपौ नं खः । २०४४ सालय् ‘विश्वभूमि’ न्हिपौ पिहांवःगु खःसा थुगु पत्रिका नेवाःतय् दथुइ जक मखु, गैर नेवाःतय् दथुइ हे उलि हे लोकंह्वाःगु पत्रिका खः । विश्वभूमि न्हिपौ ०४६ सालया जनआन्दोलनया इलय् ला तसकं हे बय्बय् जूगु खः । उगु इलय् विश्वभूमि न्हिपौ नेपालभाषा मथूपिन्सं तकं मात्तुमालाः ब्वनेगु याः । थुगु न्हिपौ ०४६ सालया आन्दोलनया इलय् न्हि हे स्वक्वःतक नं पिकाय्गु याःगु खः । थ्व पत्रिका नं थौं इतिहासया पानाय् जक सीमित जुइमाःगु दु ।
मातृभाषां पत्रिका पिहांवःगु, मातृभाषा पत्रकारिता ख्यःया इतिहास थौं सच्छि दँ थ्यनीगु अवस्थाय् दु । थनतक्क थ्यनेत नेवाः पत्रकारतय्सं कम दुःख स्यूगु मदु । पंचायती ब्यवस्थाय् छगू भाषा छगू भेषया नारा बियाः मेपिनिगु मातृभाषायात दमन याय्गु यात । न्हापा राणाकालय्, वयां लिपा पंचायती ब्यवस्थाय् नेपालभाषाया नापं मांभाय्या माध्यमं च्वसा न्ह्याकाच्वंपिं पत्रकरतय्त याःगु दमन ला झीसं खनागु हे दु ।
नेपालभाषां साहित्य च्वःगु धकाः नेपाःया न्हापांगु राष्ट्रिय दैनिक कथं पिहावंगु “आवाज” दैनिकया सम्पादक सिद्धिचरण श्रेष्ठयात जेलय् तकं तःगु खः । थौं ला देशय् गणतन्त्र वय्धुंकूगु अवस्था खः । स्थानीय, प्रदेश व संघीय यानाः स्वंगू तहया सरकार दु । तर संघीय सरकार, प्रदेश सरकार व स्थानीय सरकारपाखे मातृभाषा पत्रकारिता बिकास याय्गु नितिं आःतक नं छुं हे नीति हःगु खनेमदुनि ।
नापं थन लुमंकेमाःगु मेगु खँ धयागु भावनां जक भाषा व मातृभाषा पत्रकारितायात म्वाकातय् थाकुइ । थुकिया नितिं मातृभाषा पत्रकारितायात नं आर्थिक क्षेत्रलिसे स्वानाः व्यावसायिक दय्केगुपाखें स्वय्माः । धर्मादित्य धर्माचार्यं नेपालभाषा व बौद्ध धर्म प्रचार याय्गु नितिं धकाः बि.सं. १९८२इ बुद्ध धर्म नामं लय्पौ प्रकाशन याःगु थौं ९८ दँ दय्धुंकल । तर मातृभाषा पत्रकारिता थौंतक न भाषा सेवाया नितिं अथवा भावनात्मक विषय जक जुयाच्वंगु दु । मातृभाषा पत्रकारिताया बिषयय् सरकारं छगू अलग नीति हयाः थुकियात बिकासया लँपुइ न्ह्यज्याकेमाः । समुदायया मातृभाषा प्राथमिकताय् तयाः देशय् न्ववाइगु हरेक भाषा सम्बन्धित समुदायया जक मखसें देय्या हे सम्पदा खः धइगु वाःचाय्काः राज्यं मातृभाषाया शिक्षा व रोजगारीयात नापानापं न्ह्याका यंकेमाःगु खनेदु ।
