थौंया दिनय् आदिवासी जनजाति महासंघ गन दु ?
दिलिप शाही ‘शान्तियज्जु’ | तछलागा एकादशी ११४३, जेठ ३१ बुधवाः
आदिवासी जनजाति आन्दोलन न्ह्याःगु ताः ई दय्धुंकल । तर अपेक्षा याःथें अधिकार चूलाके फयाच्वंगु मदु। आदिवासी जनजाति महासंघ नीस्वंगु नं थ्यंमथ्यं ३० दँ दइन। तर महासंघ गठन जू थें अधिकार काय्गु सवालय् धाःसा महासंघ ल्यूने लानावनाच्वंगु आभास जुयाच्वंगु दु । माओवादी जनयुद्ध न्ह्याकाच्वंगु इलय् आपालं आदिवासी जनजाति जनयुद्धय् संलग्न जूगु जक मखु, माओवादीया जनयुद्धयात उत्र्कसय् थ्यंकेगु ज्या नं आदिवासी जनजातिया कारणं हे जूगु खः ।
तर थौं तक नं जनजाति आन्दोलन याःकथं अधिकार काय्गुपाखे वन्चित जुयाच्वंगु दु। थुकिया मू कारण धइगु आदिवासी जनजाति महासंघ दुने जुयाच्वंगु राजनीति खः धकाः धाय्माःगु अवस्था थौं जूगु दु । आदिवासी जनजाति महासंघया नेतृत्व याःपिं फुक्कं धयाथें छगू नं छगू राजनीतिक पार्टीया कार्यकर्ता जुयाच्वंगु दु । अले अज्याःपिं कार्यकर्तातय्सं थःगु राजनीतिक पार्टीं छु गज्याःगु नीति नाल उकियात हे नालेगु यानाच्वंगु दु।
माओवादी जनयुद्ध शान्ति प्रक्रियाय् वय्धुंकाः नं छुं भचा आदिवासी जनजाति महासंघ सक्रिय दुगु खः । तर निक्वःगु संविधानसभां संविधान जारी याय्धुंकाः धाःसा महासंघ गन दु धकाः मालेमाःगु अवस्था जुयाच्वंगु दु । थौं वयाः स्वय्गु खःसा आदिवासी जनजाति महासंघं छु यानाच्वन धइगु खँ तकं सीके फयाच्वंगु मदु । थुकिया मू कारण धइगु हे आदिवासी जनजातिया नेतृत्व याइम्ह व्यक्तिया अभाव खः । छगू इलय् महासंघ गुलि सक्रिय जुयाच्वंगु खः तर थौं वयाः महासंघया ज्या शून्य जुयाच्वंगु दु । महासंघया नां ला दु तर ज्या धाःसा छुं हे जुयाच्वंगु मदु । निक्वःगु संविधानसभां संविधान जारी जुइधुंकाः आदिवासी जनजातिया नितिं गुकथं आन्दोलन न्ह्याकेमाःगु खः उकथं आन्दोलन न्ह्याःगु खनेमदु । अझ धाय्गु खःसा जनजाति आन्दोलन झनझन सिथिल जुयाः वनाच्वंगु आभास जुयाच्वंगु दु ।
महासंघया नेतृत्व गबलय्तक आदिवासी जनजातिया नेतातय्सं यानाच्वन उगु इलय्तक महासंघया सक्रियता बांलाक हे न्ह्यानाच्वंगु खः । तर गबलय् महासंघय् राजनीतिक कार्यकर्ता हावी जुल वयां लिपा धाःसा आदिवासी आन्दोलन सिथिल जूगु खः । विशेष यानाः आदिवासी जनजाति आन्दोलनय् राजनीतिक पार्टी हावी जूगु धइगु एमालेया पासाङ शेर्पा महासंघया अध्यक्ष जुइधुंकाः खः । वयां लिपा हरेक महाधिवेशनय् राजनीतिक पार्टी निरन्तर हावी निरन्तर जुयाच्वंगु दु ।
अथे ला राजनीतिक पार्टीतय्सं आदिवासी जनजाति महासंघय् जक मखु, नेपाःया फुक्कं धयाथें जातीय संगठनय् राजनीतिक रुपं हस्तक्षेप याय्गु यानाच्वंगु दु । गुकिया कारणं यानाः जातीय आन्दोलन नं कमजोर जुयावनाच्वंगु अवस्था खः । छगू इलय् नेवाःतय् जातीय संस्था नेवाः देय् दबुलिइ नं राजनीतिक हस्तक्षेप यानाः ज्या हे याय्मफइगु अवस्थाय् थ्यनेधुंकूगु खः । थुकथं राजनीतिक हस्तक्षेपया कारणं धराशयी जुयावनाच्वंगु आदिवासी जनजाति आन्दोलनयात आः हाकनं गति बीमाःगु आवश्यकता थौं जुयाच्वंगु दु ।
आदिवासी जनजाति महासंघ थीथी जातीय संगठनया कुसा संगठन खः । तर उकियात राजनीतिककरण यानाः आदिवासी जनजातिया मुद्दायात हे कमजोर याय्गु ज्या जुयाच्वंगु दु । अले आदिवासी जनजातिया नेतृत्वय् वंपिसं आदिवासी जनजातिया आन्दोलन थुकथं कमजोर छाय् जुल धकाः बिचाः याय्गु आवश्यक तकं ताय्काच्वंगु मदु । उकिया मू कारण खः महासंघय् हावी जुयाच्वंगु राजनीतिक हस्तक्षेप । महासंघया नेतृत्व जातीय संगठनपाखे जुइमाःगु खः । तर थौं राजनीतिक पार्टीया तिबः दुगु कारणं यानाः जातीय संगठनय् नं राजनीतिक हस्तक्षेप यानाः महासघय् दुहां वनेगु यानाच्वंगु दु । गुकिया लिच्वः समग्र आदिवासी जनजातियात लानाच्वंगु दु ।
आः हे नं आदिवासी जनजातिया आन्दोलन कमजोर जुइवं झिदँय् छक्वः याइगु राष्ट्रिय जनगणनाय् तकं तथ्यांक हिलाबुला याइगु जक मखु, जाति दुने हे थीथी कथं म्हितेगु यानाच्वंगु दु । आः नकतिनि सार्वजनिक जूगु जातीय तथ्यांकय् तकं थापा मगर जातियात ‘पुन’ धकाः बिस्कं जाति कथं दर्ता याय्वं मगर जाति आन्दोलनय् कुहांवःगु दु । थ्व सामान्य घटना निश्चित रुपं मखु । अले थ्व धइगु थौं आदिवासी जनजाति महासंघ कमजोर जूगुुया दसि खः । तर आदिवासी जनजातिया आन्दोलन यानाच्वंपिसं थ्व खँयात थुइके फयाच्वंगु मदु । खः, आदिवासी जनजातिया थीथी माग तयाः आन्दोलन यानावं वयाच्वंंगु संस्था खः । तर अज्याःगु आन्दोलनं संस्थागत जूगु मागयात तकं झीसं स्थापित याय्फयाच्वंगु मदु थुकिया मू कारण धइगु नं महासंघय् जुयाच्वंगु गलत व्यक्तिया हालीमुहाली खः ।
आदिवासी जनजाति महासंघं थीथी माग न्ह्यब्वय्गु ज्या यानाच्वंगु दु । तर उकियात कार्यान्वयन याकेगुपाखे धाःसा ध्यान बियाच्वंगु मदु । अझ धाय्गु खःसा थौं स्वयां निगू दशक न्ह्यः याःगु माग थौं नं यानाच्वंगु दनि । न्हूगु संविधान कथं स्थापित अधिकारयात कार्यान्वयन याकेगुपाखे नेतृत्व पुचलं खास ध्यान बियाच्वंगु मदुसा मेखे आः झीगु न्हूगु माग छु जुइ धइगु बहस तकं न्ह्याके फयाच्वंगु मदु । निगू दशक न्ह्यः न्ह्यब्वयागु माग वर्तमान इलय् पाय्छि खः कि मखु धइगु बहस नं थौं न्ह्याकेमाःगु खः । तर मुक्कं आदिवासी जनजाति आन्दोलन थौं शून्यय् दुनाच्वंगु दु । आदिवासी जनजातिया नितिं याय्माःगु आपालं ज्या दनि । अले अधिकारया नितिं आपालं ऐन नियम दय्केगु नितिं सरकारयात दबाब बीमाःगु आवश्यकता थौं नं जुयाच्वंगु दु । थ्व इलय् आदिवासी जनजाति महासंघ द्यनाच्वनेगु खःसा झीगु अधिकार गबलय् वइ धकाः धाय्फइगु अवस्था अझ नं मदुनि ।
झीसं फ्वनाच्वनागु छगू माग धइगु जातीय जनसंख्याया आधारय् समानुपातिक समावेशी खः । तर थुखेपाखे ध्यान बी फयाच्वंगु मदु । आः हे नं पहिचानया नितिं १ नम्बर प्रदेशय् आन्दोलन जुयाच्वंगु दु । तर आदिवासी जनजाति महासंघं उगु आन्दोलनयात देय्न्यंकं विस्तार याय्गु कुतः यानाच्वंगु मदु । थ्व धयागु महासंघया नेतृत्व यानाच्वंम्हं आदिवासी जनजातिया आन्दोलन छु खः धकाः मथुयाः जूगु खः । न्हापा न्हापा महासंघया महासचिव जुइम्ह आदिवासी आन्दोलनया नेतात खःसा थौं राजनीतिक पार्टीया नेतातय्सं महासंघ नेतृत्व यानाच्वंगुलिं महासंघया आन्दोलन फ्यासुया वंगु खः ।
