नेपालभाषाया संचारख्यलय् लहना वाःपौ
नृपेन्द्रलाल श्रेष्ठ | यंलाथ्व पारु ११४३, भाद्र ३० शनिवाः
नेपालभाषा संचार ख्यलय् लहना वाःपौ वंगु २०७० साल फागुन २७ गते मंगलवाः पिहावःगु आः थुगु ल्याः ४५० थ्यःगु दु। नेपालभाषाया संचार ख्यलय् मदिक्क पिहावया च्वंगु झिदँ फुगु दु। थौंकन्ह्यः पत्रिका पिकायेगु छगु तधःगु हाथ्या जुयाच्वंगु दु। वंगु कोरोना महामारी नेपाःया संचार ख्यः तसकं प्रभाबित जूगु दु। मुलधार धाःगु मिडिया तक यक्को प्रभाबित जुयाच्वंगुलि मातृभाषां पिहावइगु पत्रिका समस्या मदइगु जुइ हे फइ मखुत।
नेपालभाषाया पत्रिकाय् दकलय् न्हापां ब्लोअप पिकाय्गु ज्या लहना वाःपौपाखें हे जूगु खः । लहना वाःपौ स्वयां न्ह्यः नेवाः अथवा मेमेगु भाय्या पत्रिकाया नितिं ब्लो–अप धयागु कलाकारतय्गु नितिं जक खः । ब्लो–अपय् संकिपा ख्यःया कलाकार अथवा पप गायक गायिकातय्गु ग्ल्यामरस फोटो जक पिदनीगु खः । लहना वाःपतिं नेवाः ब्यक्तित्वपिनिगु ब्लो–अप पिथनेगु यात । लहना वाःपतिइ कलाकारया नापं पत्रकार, व्यापारी, समाजसेवी नापं थीथी ख्यलय् योगदान बियाच्वंपिनिगु ब्लोअप पिदंबलय् थुकिं नं छगूकथंया क्रान्ति हल । व धुंकाः नेपालभाषा ख्यलय् जुयाच्वंपिनिगु थीथी गतिविधियात नं ब्लोअपय् पिथनेगु ज्यां पत्रकारिता ख्यलय् ब्लो अपया खँय् मेगु न्हूगु कन्सेप्टया विकास जुल ।
लहनापाखे जनकबिजुयात हनाबना यायेगु कथं जगत सुन्दर ब्बनेकुथि नाप मिले जुया यलया अशोक हलय् तःजिक ज्याझ्वः जुगु खः। अथेहे गोल्डेन भ्वाइस कथं म्हस्यूम्ह प्रेमध्वज
प्रधानया सम्मान न छगु तःजिक हने ज्याझ्वः जुइ धुकुगु दु।
पत्रकारपिन्त सम्मान यायेगु कथं दाता लक्ष्मण गमालं थः मां अबुया नामं निस्वानादीगु लहना–धर्म–मोति पत्रकारिता सिरपाः, समाजसेबि सुरबहादुर श्रेष्ठ थः व थः जहानया नामं सांस्कृतिक ख्यः नाप संगीत ख्यलय् योगदान यानाच्वपि पत्रकारपिन्त लहना–सुर–शर्मिष्ठा सम्मान, समाजसेबि पंचबीर सिं तुलाधरं थःगु नामय् नेवाः ख्यलय् थीथी योगदान यानाच्वपिन्त लहना–पंचबीर सम्मान लःल्हाना वयाच्वंगु दु।
अथेहे शिक्षासेबि राजु महर्जनं फोटो पत्रकारपिनिगु सम्मान लहना–न्यु जेनिथ फोटोपत्रकारिता सिरपाः व समाजसेबि केशबलाल श्रेष्ठं थः व थः जहानया नामय् मातृभाषा पत्रकारिता ख्यलय् मदिक्क योगदान यानाच्वपि पत्रकारयात लहना–केशव–कृष्ण बदन मातृभाषा पत्रकारिता सिरपाः लःल्हायेगु ज्या याना च्वंगु दु। वंगु दँय् पुर्व बागमती प्रदेशया सांसद राजेश शाक्यं थः दाजु बिश्व शाक्यया नामय् न छगु सिरपाः बिइगु घोषणा यानादीगु खः। थुकथं लहनापाखे मदिक्क पत्रकारपिनिगु सम्मानय् थीथी सिरपाः लःल्हायेगु ज्या जुयाच्वंगु दु।
थौं तकया ई स्वयेगु खःसा पत्रिका पिदन, लिपा वनाः दिना नं वन । दिनावंगुया थीथी कारण दय्फु तर आर्थिक पक्ष नं प्रमुख कारक जुइफु । पत्रिका पिकाय्त आर्थिक पक्ष बल्लाकेत दकलय् माःगु विज्ञापन नं खः । सरकारं याइगु विज्ञापनय् गबलें नं स्थानीय भाय् छ्यलेगु कुतः यानाच्वंगु मदु । स्थानीय सरकार, प्रदेश सरकार व संघीय सरकारपिन्सं बीगु सुचंत स्थानीय भासं नं बीगु अवस्थाय् मातृभाषा पत्रिकायात छगू तिबः जुइफु ।
०६२÷६३ सालया जन आन्दोलनं देसय् संघीय गणतन्त्र हय्धुंकूगु दु । बहुल जाति, भाषा, धर्म धकाः राष्ट्रिय गानय् हाःसां पत्रकारिता क्षेत्रनिसें प्रशासकीय क्षेत्रतकं आःतक नं छगू हे भाषाय् जक लिकुनाच्वंगु दु । व ल्याखं लिसें मेमेगु थीथी कारणं नं पत्रकारिताया थौंया ई तसकं चुनौतीपूर्ण जुयाच्वंगु इलय् मातृभाषा पत्रकारिता अझ चुनौतीं जाः । थौं दुइ तिहाइया सरकारं मिडिया काउन्सिल विधेयक, सूचना प्रविधि विधेयक आदि हयाः संचार ख्यःयात चीत कुतः यानाच्वंगु दु । थौं सरकारं हे संचार ख्यःयात गुकथं विकास याय्गु स्वयाच्वंगु मदु, बरु गथे यानाः संचार ख्यःयात नियन्त्रण याय्गु जक स्वयाच्वंगु अवस्था दु । अजाःगु अवस्थाय् मातृभाषा पत्रकारिता क्षेत्र नं चकने फयाच्वंगु मदु । अजाःगु अवस्थायात फायाः मातृभाषा पत्रकारिता ख्यलय् प्रोफेसनालिज्मया विकास याय्गु, न्हू न्हूगु कन्सेप्टलिसें पाठकयात न्हूगु खुराक बीगु, घटना, विचारयात फरक ढङ्गं स्वयाः पाठकयात सत्य, सन्तुलित व विश्वसनीय बुखँ बीगु ज्याय्
लहना न्ह्यानां तुं च्वनी ।
बुद्ध धर्मया नामं धर्मादित्य धर्माचार्यं पत्रिका पिकाःगु नं थौं सच्छि दँ थ्यनिइ झ्वलय् दु । थ्व हे नेपालभाषाया नापं मातृभाषाया न्हापांगु पत्रिका खः । व ल्याखं झीसं थौं धाय्फत थुगु पत्रिकां यानाः हे धर्मादित्य धर्माचार्य नेपाःया न्हापांम्ह मातृभाषी पत्रकार नं जूगु दु ।
नेवाः पत्रकारिताया खँ ल्हाय्बलय् नेवाःतय्सं थौं स्वयां ६४दँ न्ह्यः हे नेपालभाषाया न्हिपौ पिकाय्धुंकल । फत्तेबहादुर सिंहया प्रकाशन व सम्पादनय् २०१२ भाद्र महिनाय् नेपाःया स्वंगूगु न्हिपौकथं नेपालभाषाया न्हापांगु न्हिपौ ‘नेपालभाषा पत्रिका’ पिहांवःगु खः । थ्व नेपालभाषाया न्हापांगु व नेपालया स्वंगूगु न्हिपौ खः । नेपालय् न्हापांगु न्हिपौ धइगु ‘आवाज’ पत्रिका हे खः । वयां लिपा ‘समाज’ न्हिपौ वलसा ‘नेपालभाषा पत्रिका’ स्वंगूगु थासय् लाः । नेपालभाषा पत्रिका पिहांवःबलय् खय् भासं हे न्हिपौ अथवा धाय्, दैनिक पत्रिका पिमदंनि । थौंया इलय् पिहां वयाच्वंगु ‘गोरखापत्र’ दैनिक नं २०१७ सालय् जक न्हिपौ जूगु खः । चन्द्र शम्सेर प्रधानमन्त्री जूबलय् साप्ताहिक पत्रिकाकथं गोरखापत्र पिदंगु खः । अनंलि वालय् निक्वः जुयाः लिपा तिनि दैनिक जूगु खः ।
नेपालभाषा न्हिपौ न्हापांगु दैनिक पत्रिका जूसां न्हापांगु नेवाः बुखँ पौ वा समाचारप्रधान पत्रिकाया ल्याखं थनथाय् पासा बाःछिपौ नं ल्वःमंकेमज्यू । आशाराम शाक्यया सम्पादनय् च्वसापासाया प्रकाशनय् २००८ सालय् समाचारयात प्राथमिकता बियाः ‘पासा’ बाःछिपौ पिहांवःगु खः । लिपा थुगु पत्रिका दैनिया जुयाः छुं ई पिहांवःगु खःसां लिपा दिनावन । वाःपौपाखे स्वय्बलय् वि.सं. २०४१सालय् पिहांवःगु ‘राजमति’ वाःपौ हे नेपालभाषाया न्हापांगु वाःपौ जूगु दु । वयां लिपा यक्व हे साप्ताहिक पत्रिकात पिहांवलसा गुलिखे ईलिसे दिना नं वन । छगू इलय् तसकं लोकंह्वाःगु, अतिकं बय्बय् जूगु नेपालभाषाया साप्ताहिक पत्रिकात इनाप वाःपौ, देशय्मरुझ्याः वाःपौ नं थौंया इलय् निरन्तर जुइ मफय्धुंकल । इनाप पत्रिकां नेवाः पत्रकारिता ख्यःयात तःम्ह हे पत्रकारत उत्पादन याःगु दु । उगु इलय् इनाप पत्रिकाय् ज्या याःपिं आपाःथे पत्रकारत थौंतक नं पत्रकारिता क्षेत्रय् सक्रिय हे दनि ।
न्हिपौया हे खँ ल्हाय्बलय् २०४४सालय् ‘विश्वभूमि’ नामं मेगु न्हिपौ पिहांवल । चर्चा वा लोकप्रियताया खँ ल्हाय्बलय् विश्वभूमि नं उलि हे चर्चित पत्रिका खः । नेवाःतय् दथुइ जक मखु, गैर नेवाःतय् दथुइ हे उलि हे लोकंह्वाःगु विश्वभूमि न्हिपौ ०४६सालया जन आन्दोलनया इलय् ला तसकं हे बय्बय् जूगु खः । उगु इलय् विश्वभूमि न्हिपौ नेपालभाषा मथूपिन्सं तकं मात्तुमालाः ब्वनेगु याः । थुगु न्हिपौ ०४६ सालया आन्दोलनया इलय् न्हि हे स्वक्वःतक नं पिकाय्गु याःगु खः । थ्व पत्रिका नं थौं इतिहासया पानाय् जक सीमित जुइमाःगु दु ।
थुलितकया ई धइगु नेवाः अथवा मातृभाषा पत्रकारिताया नितिं तसकं थाकूगु ई खः । म्हिगः राणा शासनया इलय् समाचार च्वःगु आधारय् जेल तय्गु यानाच्वंगु खः । अथे हे, ३०दँ न्ह्यः पंचायती व्यवस्थाय् नं सरकारया बारे च्वल कि जेलय् लाःपिं यक्व दु । ०४६÷४७ सालया जनआन्दोलन लिपा देसय् बहुदलीय व्यवस्था वल । व धुंकाः मातृभाषा पत्रकारिताय् जुयाच्वंपिन्सं ह्यूपाः वइगु आशा याःगु खः । तर नं सरकारय् च्वंपिन्सं गबलें नं भाषिक पत्रकारिता ख्यलय् ह्यूपाः हय्गु कुतः मयाः । थौं नेपाःया संविधानय् पूर्ण प्रेस स्वतन्त्रता धाःसां मिडिया विधेयक, सूचना प्रविधि विधेयक आदि हयाः दण्ड जरीवाना याय्गु कुतः जुयाच्वंगु दु । थजाःगु परिस्थितिं राणा शासन लिहांवःगु आभाष नं जूगु दु । देसय् लोकतान्त्रिक गणतन्त्र वय्धुंकूगु अवस्थाय् तकं सरकारं पत्रकारिता क्षेत्रय् ह्यूपाः हय्गु गबलें स्वःगु मदु ।
