ख्वाःपा दय्केगु ज्याय् न्यागु दशक तेज बहादुर चित्रकार
नृपेन्द्रलाल श्रेष्ठ | यंलाथ्व षष्ठी ११४३, भाद्र ४ बिहीवाः
स्वनिगःया तःजिक न्ह्याइगु जात्रा येँया इलय् जुइगु श्री हल्चोक आकाश भैरव (सवःद्यः)या ख्वाःपाः येँया मांसगल्लीइ च्वंम्ह तेबहादुर चित्रकारं वंगु न्यागू दशक न्ह्यः दयका च्वनादिम्ह खः। वय्कः वंगु वि.सं २०२८ सालंनिसें ख्वाःपाः दय्केगु ज्याय् आःतक नं न्ह्यचिला च्वनादीम्ह खः। वय्कःया न्यागू पुस्तानिसें श्री हल्चोक आकाश भैरवया ख्वाःपा मदिक्क दय्केगु ज्या याना वयाच्वंगु दु ।
येँया जात्राय् कुमारी, भैरव व गणेद्यःया रथ सालिइगु नापनापं पुलुकिसि, लाखे व श्री हल्चोक आकाश भैरव द्यः नाप महाकाली प्याखं नं छगू महत्वं जाःगु जात्रा खः । श्री हल्चोक आकाश भैरवयात येँय् च्वंपिन्सं सवःद्यः नं धाय्गु याः।
हल्चोकय् च्वंपिं नेवाः समुदायया पुतुवारपिन्सं न्ह्याकाच्वंगु हल्चोक आकाश भैरव जात्रा थुगु सवः द्यः येँया इलय् चण्डी, कुमारी व आकाश भैरव यानाः स्वम्ह द्यःपिनिगु जात्रा जुइ । यंलाथ्व द्वादशीनिसें यंलागा चौथीतक जुइगु थुगु जात्राय् स्वम्ह द्यःपिं पिहाँ बिज्याइ । स्वम्ह द्यःपिं चण्डी व कुमारी निम्हेसिगु ख्वाःपाः व वसः ह्याउँगु जुइसा श्री आकाश भैरवया ख्वाःपाः व वसः वँचुगु जुइ । भैरवया ल्हातय् खड्ग नं दइ । हल्चोक आकाश भैरव येँया इलय् स्वम्ह द्यःपिं जक पिहाँ वइगु याइसा झिनिदँ छकः झिम्ह द्यःपिं पिहाँवइ ।
अथेजूगुलिं येँया जात्राय् जात्रा जुइपिं स्वम्ह द्यः चण्डी, कुमारी व आकाश भैरव स्वम्ह द्यःपिनिगु जक ख्वाःपातय् लँपुछायेगु याइ । झिंनिदँ जात्रा जुइगु इलय् झिम्हं द्यःपिनिगु न्हूगु हे ख्वाःपाः दय्केगु याइ । झिनिदँ जात्रा वंगु २०७० सालय् जुगु खःसा आः थ्व हे वइगु २०८२ सालय् झिनिदँ जात्रा जुइ ।
थुगु जात्राया निंतिं ख्वाःपाः दय्केगु व लँपु छायेगु निंतिं वंगु न्यय्दँ न्ह्यःनिसे मदिक्क योगदान बियाच्वनादीम्ह खः येँया मांसगल्लीइ च्वंम्ह तेजबहादुर चित्रकार । वय्कः थौं कन्हय् ८६ दँ दय्धुंकल । अय्नं वय्कः ख्वाःपातय् लँपु छाय्गु निंतिं उलि हे सक्रिय कथं जुयाच्वनादी । जात्राया इलय् न ख्वाःपातय् वा वया वा मेमेगु कथं न समस्या वलकि वय्कः वनाः मर्मत याय्गु ज्या यानादी ।
येँया जात्राया निति यंलाथ्व पारु कुन्हु हल्चोकनिसे गुथिया गुथियारपिन्स लीया पिचा (छगूकथंया सन्दुक)य् तया हल्चोकनिसे क्वबिया वय्कःया छेँय् मांसगल्लीइ हयेगु याइ । वय्कःया ख्वाःपातय् माःगु रंग तया ख्वाःपातय् स्यना च्वंगु दु सा भिंकेगु ज्या यानादी । अझ नं वय्कः ख्वाःपाःया ज्या याय् गुलि निरन्तर न्ह्यज्याना च्वनादीगु दु ।
ख्वाःपाः दय्केत माःगु चा
श्री हल्चोक आकाश भैरवया ख्वाःपाः दय्केगु नितिं ‘गथुचा’ छ्यलीगु धाःगु दु । गथुचा मेमेगु चा स्वया छाइ । ख्वाःपाः दय्केत गथुचा जुटया बोरा, कस्तुरी माय् मिले यानाः थासाय् तया ख्वाःपाः दय्की । ख्वाःपालय् रंग तय्धुंकाः दकलय् लिपा जक मिखा कंकीगु ज्या याइ । मिखा कंकीबलय् भैरव द्यःया ख्वाःपाः चुलिंचू मच्वंसे भचा छड्के च्वनाः मिखा कंकेगु याइ ।
चित्रकारयात पारीश्रमिक
न्यागु दशकनिसे ख्वाःपाया ज्या यानाच्वनादीम्ह चित्रकारं कनादीकथं ख्वाःपाः दय्केत न्हापा न्हापा ज्यालाकथं दच्छिइ झिगः ख्येँय्, प्यकू स्यूचा व कःनि २१ धे व छतका ध्यवा गुथ्याःपिन्सं बिया वयाच्वंगु धकाः वय्कलं कनादी । वंगु झिदँनिसे धाःसा ध्यबा हे बिइगु याना वयाच्वंगु दु ।
ख्वाःपाः तयार जुइ धुंकाः चित्रकारं लःल्हाय्त ञंलाथ्व एकादशि कुन्हु बिधिपूर्वक समेबजि छानाः क्षमा पुजा यानाः गुथ्याःया नायःयात ख्वाःपा लःल्हाय्गु याइ । न्हापा पुजायात निम्ह हँय् नं बीगु यानाच्वंगु खःसा थौंकन्हय् हँय् मबी धुंकल । द्यःया ख्वाःपाः लःल्हाना काय्धुंकाः लीया पिचा (छगूकथंया सन्दुक)य् तयाः चिलाख च्याकाः हल्चोकय् लित यंकी ।
चित्रकारया अनुभव
वंगु न्यागु दशकनिसें हल्चोक आकाश भैरव द्यःया ख्वाःपा दयकेगु ज्याय् निरन्तर याना च्वनादीम्ह तेजबहादुर चित्रकारं कनादीगु कथं गुथियारपिस वय्कःयात यंलाथ्व पारु कुन्हु ख्वाःपा बिइ हइ । वया कन्हय् कुन्हुनिसे ख्वाःपाः दय्किइगु ज्या न्ह्याइ । ख्वाःपातय् रंग तय्गु ज्या सिमधतले न्ह्यः हे वय्के थाकु । थःत न्ह्यलय् न कन्हय् थ्व ज्या यायेगु कंस व ज्या यायेगु धइगु खनाच्वनी । रंग तयेगु ज्या वय्कःया छेँ नं ग्वाहालि यानादीसा तिसा, मिखा कंकेगु नापं चिचिधंगु ज्या वय्कलं हे यानादी ।
न्हापा छेँय् दय्का च्वनागु इलय् द्यःया ख्वाःपाः मेगु छेँय् तयाः लँपु छाय्गु ज्या यानागु खः । उगु इलय् भैरवद्यवं थःत म्हगसय् क्यनाः जितः जिगु हे थासय् तय् यंकि धकाः उजं बियादीगु खः । वया लिपा कन्हय् कुन्हु हे व हे पुलांगु थासय् ज्या यानागु धकाः नं पुलागु खँ लुमका दी ।
एकादशी पूजा
यंलाथ्व एकादशि कुन्हु मासंगल्लीइ चित्रकारया थासं गुथिया नायः नं द्यःपिनिगु ख्वाःपाः लःल्हाना कया हया गुथियारपिन्सं लीया पिचा (छगूकथंया सन्दुक)य् क्वबिया हया हल्चोकया द्यः छेँय् यंकिइ । द्यःछेँ न्ह्यःने झिनिदँ जात्राय् द्यःपिनिगु चण्डी, कुमारी, आकाश भैरव, पार्वती, गंगा, महाद्यः, बाराही, आकाशदेवी, महाकाली व दक्षिणकाली झिम्ह द्यःयागु ख्वाःपाःनापं तिसा हतियार तयाः पुजा याइ । यंलाथ्व द्वादशी कुन्हु लीया पिचा (छगूकथंया सन्दुक)य् हल्चोकं गुथियारपिन्स क्वबिया हया न्यतय्् काय्गननिइ हया यंलागा चौथी तक जात्रा यायेगु याइ ।
दकले लिपा लँपुं छाय्गु ज्या यानावयाच्वनादीम्ह तेजबहादुर चित्रकारं न्यागू दशक न्ह्यः थःत द्यःपिन्त लँपुं छाय्गु ज्या बिसांनिसें हे द्यःप्रतिया आस्थाया हुनिं थ्व ज्या यानावयाच्वनागु खँ कनादी । द्यःयात लँपुं छाय्गु निंतिं वय्कलं थःगु ज्याकुथी विदा कयाः हे ज्या यानावयाच्वना दीगु दु । यँयाःया थुगु अमूर्तकलायात जीवन्त यानातय्गु निंतिं पुर्खाया शीपयात म्वाका तयादीम्ह भाजु चित्रकार छम्ह हनेबहःम्ह पात्र खः ।
