यँँयाः व हल्चोक आकाश भैरव
यंलागा पंचमी ११४३, असोज १७
स्वनिगःया तधःगु जात्रा नेवाःतय्स हना वयाच्वंगु जात्रा येँया । ञंलाथ्व द्धादशी निसे ञंलागा तृतिया तक हनिइगु थुगु नखः बिशेष महत्व जाः। छवाः तक हनिइगु थुगु जात्रा स्वनिगः जक मखु आः हलियक हनिइगु जुइ धुकुगु दु। येँ महानगरपालिकां बिद्यासुन्दर शाक्य मेयर जुयाच्वंगु इलय् थुगु येँया जात्रायात अन्तराष्ट्रिर स्तर तक थ्यकेगु कथं हलिमय् च्वपि थीथी मेयरपिन्त ब्बना जात्राया अवलोकन तक याकूगु खः।
नेवाः समुदायया साय्मिपिन्स ञंलाथ्व द्वादशि हनुमानध्वाखाय् यःसिं थन कि येँयाः औपचारिक कथं न्ह्याइ । येँयाः इलय् हलिमय् जीवित द्यः कथं कयातःम्ह श्री कुमारी माजु, श्री गणेद्यः व श्री भैलःद्यःया रथयात्रा स्वन्हु यंकं जुइगु खः । उकिया नापनापं पुलुकिसि, लाखे, दीप्याखं, महाकालीप्याखं व श्री हल्चोक आकाश भैरव द्यःया जात्रा च्यान्हु तक न्ह्याइ। येँया जात्राय् थीथी द्यःपि पिहा बिज्याइगु याइ। उकि मध्ये येँया जात्राय् छगु महत्वं जाःगु मध्ये हल्चोक आकाश भंैरव द्यः न खः। नेवाः समुदाय दुने हल्चोकय् च्वंपि पुतुवारपिन्सं येँयाः बलय् याइगु जात्रा खः श्री हल्चोक आकाश भैरव जात्रा । श्री हल्चोक आकाश भैरवयात येँय् च्वंपिन्सं सवः द्यःनाप सवःभक्कु नं धाय्गु याः । आकाश भैरव नापं चण्डी व कुमारी यानाः स्वम्ह द्यः दइ ।
श्री हल्चोकज्याइगु याइ। उकि मध्ये येँया जात्राय् छगु महत्वं जाःगु मध्ये हल्चोक आकाश भैरव द्यः न खः। नेवाः समुदाय दुने हल्चोकय् च्वंपि पुतुवारपिन्सं येँयाः बलय् याइगु जात्रा खः श्री हल्चोक आकाश भैरवया जात्रा गबलें निसें न्ह्याःगु खः धका ठोस प्रमाण मदुसा नं नेपाल सम्वत ्१०७ इलय् जुजु ग्ुणकामदेवं न्ह्याकूगु धइगु अनुमान याना तःगु दु । जुजु गुणकामदेवयात म्हगसय् महालक्ष्मी द्यवं दर्शन ब्यूगु जुयाच्वन । द्यःया उजं कथं थःगु राज्ययात शत्रुया भयपाखे मुक्त यायेत हल्चोकय् श्री आकाश भैरव सहित थीथी
द्यःत तान्त्रिकबिधिपाखे उत्पन्न याःगु धइगु बंशावलीइ च्वयातःगु दु । जुजु गुणकामदेवं येँय् रक्षायाय्गु नितिं प्यखेर अष्टमातृका स्थापना यानाः थीथी थासय् भैरव नं स्थापना याःगु किंबदन्ति दु । हल्चोक आकाश भैरवया झिनिदँया जात्रा धाःसा जुजु अमर मल्लं न्ह्याकूगु धइगु बंशावलीइ न्ह्यथना तःगु दु । नेवाः परम्परा कथं अष्टमातृका व भैरवया तःधःगु महत्व दु । भैरवयात महाद्यःया प्रतीक कथं कयातःगु दुसा नेवाःतसें भैरवयात बिस्क रुप कयाः थ्यं मथ्यं १०८म्ह भैरव माने यानातःगु दु । उकी पचली भैरव, उन्मन्त भैरव, हेग्रीव भैरव, त्यांका भैरव, काल भैरव, बाघ भैरव अथेहे, हल्चोक आकाश भैरवयात बिस्क कथं कयातःगु दु ।
थुकी मध्ये नं बाघभैरव व पचली भैरवया जात्रा झिनिदँय् छक्वः जक पिहां बिज्याइसा हल्चोकया आकाश भैरव दँय् दँसं येँयाः बलय् च्यान्हु यंकं पिहां बिज्याइ । अथे हे, झिनिदँया जात्रा नं याइ । थुगु आकाश भैरवया झिनिदँया जात्रा वंगु बि.सं. २०७० सालय् जूगु खःसा आः वइगु बि.सं. २०८२ सालय् जुइ ।
नेवाःतसें माने याइगु पञ्चतत्व मध्ये छगू वायु नं खः । श्री हल्चोक आकाश भैरव द्यःयात वायु कथं नं काय्गु याः । आः नं सुं यात फसं कयाः समस्या वल धाःसा हल्चोकय् वयाः पुजा यायेगु यानाच्वंगु दु । नेपाःया राजकीय सम्मान कथं प्याखं ल्हुइकेगु छगू हल्चोकया आकाश भैरव नं खः । न्हापा न्हापा जुजुपिन्सं दिगु द्यः कथं हल्चोक आकाश भैरव द्यःयापुजा नं याः ।
येँयाः बलय् पिहां बिज्याइपिं हल्चोक आकाश भैरव नापं चण्डी व कुमारी यानाः स्वम्ह द्यःपि खः । येँयाः बलय्् हल्चोक आकाश भैरव जात्रा जुइ न्ह्यः ञलाथ्व पारु कुन्हु स्वम्ह द्यःश्री हल्चोक आकाश भैरव, चण्डी व कुमारीया ख्वाःपाः लँपु छायेगु नितिं हल्चोकया आगंछेँ निसे छगः सन्दुकय् तयाः अन निसे गुथियारपिन्सं कुबिया हयाः येँयाः मांसगल्लिइ चित्रकारया थाय् हइ । लँपु छाय्गु ज्या क्वचाय्काः ञलाथ्व एकादशि कुन्हु चित्रकारपाखे बिधिवत पुजायानाः गुथियारया नायः यात ख्वाःपाः लः ल्हाइ । चित्रकारया थासं लित यंकेगु झ्वलय् लीयागु पिचाय् (छगु कथंया सन्दूक) तयाः कुबियाः न्ह्यःने चिंलाख च्याकाः हल्चोकय् हे लित यंकी ।
ञलाथ्व एकादशि कुन्हु हल्चोकया द्यःछेँ न्ह्यःने छगू बिशेष पुजा जुइ । अन झिनिदँ जात्राया द्यःपिनिगु ख्वाःपाः झिम्ह द्यःश्री हल्चोक आकाश भैरव, चण्डी, कुमारी, पार्वती, गंगा, महाद्यः, बाराही, आकाशदेवी, दक्षिणकाली व महाकालीया ख्वाःपाःया बिशेष पुजा जुइ । उगु पुजाय् गुथिया नायः पाखे न्हापा पुजा यानाः अन लिपा मेपिन्सं पुजा याइ । गुथिपाखें बां स्याय्गु लिपा पुजा क्वचाइ । पुजालिपा अन येँयाः कुन्हु द्यः जुइ पिनिगु ख्वाःपाः व लं मपुसे प्याखं ल्हुइगुु रिहर्सल जुइ ।
ञलाथ्व द्वादशि कुन्हु गुथियारपिन्सं हल्चोकय् द्यः छेँय् मुनाः स्वम्ह द्यः चण्डी, कुमारी व हल्चोक आकाश भैरव द्यःपिनिगु ख्वाःपाः व लं छगः सन्दुकय् तयाः अनं निसे कुबिया हयाः येँया काय्गःननि दुने छखा छेँय् येँयाः जःछि अनं हे जात्राय् द्यः पिहां बिज्याइ । तर थुगु काय्गःननिइ गथे यानाः थन द्यः लाः वल धइगु न्ह्यथना तःगु मदु ।
श्री आकाश भैरव द्यःया वँचुगु ख्वाःपाः, वँ चुगु जामालिसें ल्हातय् खड्ग दइसा चण्डी व कुमारीपिनि ह्याउँगु ख्वाःपाः व ह्याउँगु जामा फिनाः पिहां बिज्याइ । काय्गः ननिइ द्यः पिहां बिज्याइ बलय् दकलय् न्हापां चिलाख दइसा अनं लिपा चण्डी, कुमारी व हल्चोक आकाश भैरव धुंकाः बाजं पिहांवइ । द्यः पिहां बिज्याय् धुंकाः दकलय् न्हांपाउगु ननिइ द्यःप्याखं ल्हुइ न्ह्यः द्यः ल्हाय्माः । द्यः ल्हाय्गु इलय् स्वम्हं द्यःप्याखं हुली । अन लिपा चण्डी व कुमारी निम्ह द्यः प्याखं हुलीसा लिपा भैरव याकचाः प्याखं हुली । वया लिपा छचाः चाःहिलाः हाकनं काय्गःननिइ हे वयाः क्वचाय् की । क्वचायेकीगु इलय् नं द्यः ल्हाइगु खः ।
न्हापा न्हापा श्री हल्चोक आकश भैरव द्यःयात येँयाः जात्राया झ्वलय् हनुमानध्वाकाया नासः चुकय् मेय् बिइगु न याः। २०४६ साल लिपा मेय् बिइगु धाःसा बन्द जुगु दु। येँयाःया लिपागु दिं ञलागा तृतिया कुन्हु काय्गःननिइ हे द्यः पिहांवयाः छचाः चाःहिलाःहाकनं लिहां वइ । उगु दिनय् उगु छेँथुवाःपाखें स्वम्ह द्यःयात बिशेष पुजा यानाः बिदा यिबा हइ । जात्राया लिपांगु दिनय् लिहां वय्गु इलय् स्वम्ह द्यःपिनिग ुख्वाःपाः व लं पुनाः हे लिहां बिज्याइ । लिहां बिज्याइगु इलय् पुजा काकां हल्चोकया द्यः छेँय् वइ । द्यःछेँय् पुजारीं लसकुस यानाः स्वम्ह द्यःपिन्त दुकाय् धुंकाः जात्रा औपचारीक कथं क्वचाइ ।
द्यः प्याखंहुलीगु झ्वलय् चण्डी व कुमारी निम्ह छक्वलं प्याखं हुलीसा श्री हल्चोक आकश भैरव याकःचा प्याखं हुलीगु खः । बाजं कथं खिं छगः व झ्यालि निगू दइ । बाजंया ताल झिन्नाले सिन्तांगया बोलय् बाजं थाइ । ख्वपया लाय्कू, यलया लाय्कू अले येँया बसन्तपू लागाया संरचना, अनं पिज्वयाच्वंगु कला नेपाः वइपिं पर्यटकपिनिगु नितिं स्वय्बहःगु थाय् खः । सक्व, किपू, बुंग, तोखाया पुलांगु बस्तिलिसें पशुपति, बौद्ध व स्वयम्भू थःथवय् हे छगूकथंया संग्रहालय धाःसां पाइमखु । हलिंया पुलांगु सहर व अन दुगु कलात्मक बास्तुकलाया अवलोकन थुगु इलय् विश्वव्यापी पर्यटनया छगू महत्वपूर्ण ब्व जुयाब्यूगु दु । थ्व संरचना जक मखु, स्वनिगःया सांस्कृतिक परम्परा, नखःचखः दु, गुगु समाजशास्त्रीय व मानवशास्त्रीय अध्ययनया दृष्टिकोणं नं तःधंगु महत्व दु ।
राणातसें दुतहःगु यूरोपेली बास्तुकला व उकिया लिधंसाय् दय्कातःगु दरबारया थःगु हे महत्व दु जुइ, तर येँया मू सांस्कृतिक विरासत धाःसा शाहवंशपाखें स्वनिगः त्याके न्ह्यःनिसें जनसंस्कृतिकथं प्रचलनय् दुगु पर्व खः ।
थौंकन्हय् देसया राजधानी सहरकथ थन आधुनिक राज्यया संरचना व क्रियाकलापया प्रभावित जुयाच्वंगु दु । आधुनिकीकरणया छगू ग्वःफय् वःगु दु । वास्तुकलाय् न्हूकथं प्रयोग जुयाच्वंगु दु । बस्ति ख्वातुया वंगुलिं थनया रैथाने संस्कृति अल्पसंख्यकया जातीय पहिचानथें जुयाः कय्कुना वनाच्वंगु जूसां नं राज्यं थुकिया संरक्षण सम्बद्र्धनय् चाय्कं मचाय्कं योगदान बिया वयाच्वंगु दु । विदेशी संस्कृतिया मिखा तिस्सिनाः नक्कल याय्गु, विश्वव्यापी भूमण्डलीकरण, हिला वनाच्वंगु जीवनशैली व आत्मकेन्द्रीत मनोविज्ञानलिसेंया हुनिं संस्कृतियात कयाः गौरवया भाव न्हूगु पुस्ताय् बुलुहुँ मदया वनाच्वंगु खनेदु । विकासया नामय् न्ह्यानाच्वंगु थीथी आयोजना व परियोजनां पर्यावरणया नापनापं संस्कृति, सम्पदा ख्यलय् नं प्रतिकूल लिच्वः लानाच्वंगु दु । मेखे, सरकारी व स्थानीय सरकारं बेवास्ता याःगुलिं थनया संस्कृति न्हनावनीगु झ्वलय् दु । थजाःगु अवस्थाय् यँयाः स्वय्त विदेशी पाहाँपिन्त ब्वनाः संस्कृतिया गौरव यासें न्हना वनेत्यंगु संस्कृति ल्यंका तय्माःगु सन्देश ह्वलाब्यूगु दु । सांस्कृतिक सम्पदाया व्यापक प्रचार प्रसारपाखें पर्यटकपिन्त आकर्षित व नेपाःया समृद्धिइ थुकिया छ्यलाबुला याय्माःगु दु, गुकिया सम्भावनाया पाय्छिकथं छ्यलाबुला जुयाच्वंगु हे मदु ।
मेखे, सांस्कृतिककथं नेपाः तसकं तःमि । थन दुगु हरेक जातजातिया संस्कृति, संस्कार, परम्परा, जीवनशैली पर्यटकपिं आकर्षित जुइकथंया दु । अथे खःसां पूर्वाधारया अभाव, राजनीतिक इच्छाशक्ति व प्रतिबद्धता म्हो जूगुलिं सांस्कृतिक पर्यटनपाखें काय्फूगु लाभ नेपाल काय् फयाच्वंगु मदु । नेपाःया संस्कृतियात देस विदेसय् बांलाक्क प्रचारप्रसार यानाः सांस्कृतिक पर्यटनपाखें अर्थतन्त्र थकाय्फइगु नं यक्व हे सम्भावना दु । थ्वपाखे नं महानगरपालिकापाखें संकेत याःगुलिं महानगरपालिकाया थुगु न्हूगु अभ्यास तसकं सकारात्मक व लसकुस याय्बहःजू ।
झीसं नेपाःया पर्यटनया विविधतायात केवल हिमाल, पहाड वा तराई, गुँ व धार्मिक पर्यटनया दृष्टिं जक स्वय्मज्यू । सांस्कृतिक सम्पदाया संरक्षण व प्रचारप्रसारपाखें जुइगु पर्यटनया विकास दिगो अले भलसा याय्बहः जुइ ।
