२०३८ साल वैशाख २७ गते राष्ट्रिय पञ्चायतया चुनाव जूगु न्हिं। उगु इलय् येँय् निगू सिटया नितिं चुनाव जुइगु खः।

सुधार जूगु धाःगु पञ्चायती व्यवस्था लिपा जूगु न्हापांगु चुनावय् येँया धुरन्धर पञ्चत चुनाव उम्मेदवार जुयाच्वंगु खः । उम्मेदवार जुयाच्वंपिं खः जोगमेहर श्रेष्ठ व कमल चित्रकार। पञ्चायती व्यवस्था सुधार जूगु धाःसां नं जनतां उकिं लय् मताः। उमिसं पञ्चायती व्यवस्थायात विकल्प मालाच्वंगु खः। अथेजुयाः चुनावय् पञ्च विरुद्ध बहुदल पक्षधर उम्मेदवार थनेगु ज्या जुल।

उम्ह पात्र खः– नानी मैया दाहाल। दाहाल चुनावय् उम्मेदवार जक जूगु मखु येँया ‘कोर सिटी’ सहितया क्षेत्रं पपुलर मत हयाः विजयी जुल। दाहालं कमल चित्रकारयात बुकूग खः। पपुलर मतय् उगु इलय् चर्चित नेता जोगमेयर श्रेष्ठया स्वयां दाहालया मत अप्वः दुगु खः। दाहाल त्याय्धुंकाः तःधंगु विजय जुलुस हे जुल। गाडीइ च्वनाः ल्हाः संकाः दाहालं नागरिकयात अभिवादन याःगु खः। उगु इलय् धाय्गु यात येँ हिउपाः फ्वन। गुलिस्यां तकं यात उत्पट्याङ उम्मेदवार थन। लिपा वनाः दाहाल लिसे बूम्ह कमल चित्रकार येँय् प्रधानपञ्च जुल। मल्लकालय् येँ सीमा पःखाः दुगु खः।

थौं कन्हय्या भोताहिति दुगु थासय् नं मल्लकालीन शहर दुहां वय्गु ध्वाखा दुगु खः। लिपा वनाः उगु ध्वाखा मन्त। सतक मार्गं पुलांगु येँयात नुनाछ्वत । २०४१ सालय् धाःसा पुलांगु शहर व पिनेया शहरयात स्वाय्त तां दय्केगु योजना हल। उकिया योजनाकार खः कमल चित्रकार। तर तत्कालीन जुजुं तां दय्केबलय् शहरी सुन्दरता तनी धकाः निर्देशन बीधुंकाः चित्रकारया हे योजना दय्कूगु खः रत्नपार्कया अन्डरग्राउन्ड सब–वे। उगु हे सब वे स्वयां छुं मिटर च्वय् दु कमल चित्रकार च्वनेगु थाय् । थ्यंमथ्यं प्यदँ न्ह्यः मासं गल्ली च्वंगु चित्रकारया छेँय् वनागु इलय् न्यनागु खः नानीमैया लिसे बूगु खनिसा ? उगु इलय् वय्कलं धयादीगु खः – जि बूगु मखु। पञ्चायत विरुद्ध जनता तं चायाच्वंगु खः ।

जनता व्यवस्था हिलेमाः धकाः धयाच्व्ंगु खः । अथे जुयाः नानीमैयायात त्याकल । उगु इलय् गथे पञ्चायत विरुद्ध जनताय् आक्रोश दुगु खः, आः गणतन्त्र स्थापना लिपाया राजनीतिक अस्थिरतां थनया जनता आक्रोशित जुयाच्वंगु दु। वंगु स्थानीय तह निर्वाचनय् ‘ब्यालेटं’ स्थापित यात जनताया उगु असन्तुष्टि । येँ महानगरया प्रमुखय् त्याल बालेन्द्र साह उर्फ बालेन । जिं बालेन येँया मेयर जुयाच्वंगु इलय् थज्याःगु हिउपाः ताः ई तक ल्यनाच्वंगु इतिहास मदु, बालेन अपवाद जूसा बिस्कं खँ’ धकाः धयागु खः । आः बालेन हिउपाः मत जुइत तयार मदु। बालेन्द्र साहं थः छुं खास मनूया बाहेक मेपिनिगु खँ न्यनाच्वंगु मदु।

न जनता लिसे साक्षात्कार याइ न त सञ्चार माध्यमय् हे । वया ज्या याइगु शैलीयात कयाः आलोचना जुइगु क्रम अप्वया वनाच्वंगु दु। बालेन्द्र साह आः सामाजिक संजालया आडय् थःगु राजनीति यानाच्वंगु दु। तर, साह सामाजिक संजालय् वःगु छगू पक्षीय मत स्वयाः दंग जुयाच्वंगु दु। विपक्षी मतया कदर साहं यानाच्वंगु मदु। शिक्षा व स्वास्थ्य क्षेत्रय् बालेन नेतृत्वया महानगरं सुधार याःगु दु। तर उकियात जक क्यनाः थःगु कमजोरी त्वःफुइ फइमखु। नेता प्रति जनताया मनोभावना लिसे म्हितेगु छुट बालेनयात बीफइ मखु।

लिपांगु इलय् सर्वोच्च अदालतं बागमती, विष्णुमती लगायत फुक्कं खुसीया मापदण्ड थप २० मिटर कायम याय्गु फैसला यात । बालेनं गुगुं सल्लाह मयासें ‘प्रमुखस्तरीय’ निर्णय धकाः थप याःगु मापदण्ड दुने संरचना दय्केगुलिं पनेगुया लिसे स्वीकृत बीधुंकूगु संरचना नं पनेगु घोषणा यात । सर्वोच्चया फैसलाया कार्यान्वयन पक्ष व उकिं जुइगु क्षतिया मूल्यांकन मयासें बालेनं हथासं सुचं पिकयाः थः ‘पपुलिस्ट’ खः धकाः पुष्टि यात । वयां लिपा नं थःगु गल्ती स्वीकार मयासें अखतं मेपिंत हे दोष बीगु ज्या न्ह्याःवना । महागनरं सुचं पिकाःगु खँय् विरोध जुयाच्वंगु इलय् बालेनं थप २० मिटर मापदण्डयात महानगरया निर्णय धकाः थम्हं मधयागु धासें स्पष्टिकरण बिल।

तर न्ह्यसः सर्वोच्च अदालतं याःगु फैसला स्वयां महानगरं जनतायात त्रसित यासें पिकाःगु सुचंलय् दुगु खः । महानगर प्रमुख स्तरीय निर्णय धकाः पिकागु सुचं बारे न्ह्यसः थंगु खः, व नं नागरि कस्तरं न कि छग अमुक राजनीतिक दलं जक । उगु इलय् अध्ययन मयासें छाय् हथासं निर्णय यानागु धकाः न्यंगु खः बालेलयात । तर थप २० मिटर क्षेत्रय् निर्माणय् हे पनाबिउम्ह बालेनं आलोचना जुइधुंकाः जक ‘सुचं बियागु’ धाल। नगर कार्यपालिका बैठकय् उपप्रमुख सुनिता डंगोलया परिपक्व धापुया लिसः बीमफुगु कारण बालेन हथाय् चाःगुलिं खः ।

बालेनया अपरिपक्वतां स्वनिगलय् बाः वनिगु खुसिया मापदण्डया विषय अझ स्वातुमतु स्वानाः वंग दु। राजनीतिक दलतय्सं थुकिया पुनरावलोकन माग यानाच्वंगु दु। नेवाः देय् दबूं सर्वोच्चया फैसला पुनरावलोकन व मेयर बालेन्द्र साहया सचेत याकेगु धकाः धाय्धुंकूगु दु। तर अझ नं बालेन थम्हं हथासं सुचं पिकानागु गल्ती जूगु धकाः स्वीकार यानाच्वंगु मदु। खुसिया मापदण्ड व कानुन सरकार व न्यायाधीशं दय्केगु व दोष येँ महानगरपालिकायात बीगु ला धकाः हाकनं न्ह्यसः थनाच्वंगु दु। थन बालेनं हाकनं ल्वःमंकल ः न्ह्यसः सर्वोच्च अदालतया फैसला यानत कयाः नं याःगु खः ।

लिसे हथासं बालेनं पिकाःगु सुचंयात कयाः नं न्ह्यसः थंगु खः । बालेनं पिकाःगु सुचंया कारणं थःगु कमाइं छेँ बुँ जोडेयाःपिं त्रसित दु धकाः बालेनं सोचं तकं याःगु मदु। येँ महानगरया छगू सुचं येँ महानगरयात जक मखु स्वनिगःया मेगु नगरपालिकाया स्थानीय नं त्रसित जुयाच्वंगु दु। तर बालेनयात ताः व सही खः । व बालेनयात तिबः बियाच्वंगु दु, ‘फ्रस्टेटेड’ नागरिक पुचलं । उगु पुचःयात बालेनं न्ह्याःगु याःसा पाय्छि जुइ । महानगर प्रहरीं अधिकार हाचांगायाः मनूत ज्वंसां पाय् छि ताइ । निर्दोषयात दाःसां पाय् छि ताइ । संविधान व कानुन उमित मतलब मदु।

लिपांगु उदाहरण च्याः मियाच्वंम्ह ल्याय्म्हयात लछार पछार यानाः महानगर प्रहरीं भ्यानय् तयाच्वंगु दृष्य । छम्ह भारतीय मिसा पशुपतिइ च्या मियाः येँ एमबीबीएस ब्वनाच्वंगु धासें नेपाःमिं गौरव याइ । तर नेपाःमिं नेपालय् च्याः मिवं उमित ब्वः बीगु यानाच्वंगु, छाय् धाःसा उमित ‘बालेन प्रहरीं’ दाःगु खः । पशुपतिइ च्याः मीम्हेसित ‘इन्सपिरेसनल’ खनिगु समाजं सतकय् च्याः मी मदुम्ह उगु ल्याय्म्हयात गलत तायेकी । ठिक हे जू उम्ह ल्याय् म्ह गलत हे जुल का तर सजाय बीगु व कारबाही याय्गु कानुनी प्रक्रिया नं दु। महानगर प्रहरीयात ज्यादती याय्गु अधिकार मदु। थज्याःगु विषयसं बालेन फेसबुकय् छुं च्वइ मखु। वया समर्थक न्वंवाइ मखु। थःगु थज्याःगु हे कमजोरी त्वःपुइत बालेन पुचलं प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीयात लक्षित यासें फेसबुक क्याम्पेन हे न्ह्याकल । च्याः मियाच्वंम्ह ल्याय्म्हयात दाःगु विषय त्वःपुइत बाल शोषण थेंज्याःगु संवेदनशील विषययात व्यक्ति केन्द्रित दयेकाः बालेन ह्याःवल ।

लिसलय् एमाले कार्यकर्ता पनि संजालय् कुहां वल । झीगु समाज आः असन्तोषं जायाच्वंगु दु। गुकिया कारण बालेन थेंज्याःगु प्रवृत्ति हावी जुइ । युक्रेनय् सामाजिक संजालय् ब्लक, अनफलो व अनफ्रेनेड टे«न्डबारे अध्ययन याःगु खः उकिया निष्कर्ष थुकथं दु थः स्वयां बिस्कं मत तइगु पुचः वा व्यक्तिलिसे संवादय् संलग्न जुइमाः । थुकिं लोकतन्त्रयात जक बल्लाकेगु मखु देशय् शान्ति व स्थायित्व कायम याय्त ग्वाहालि याइ । उपिं व्यक्ति वा पुचः संवाद मजइगु खःसा उकिं समाजयात विभाजनया लँपुइ यंकी व देश स्थायी युद्धया स्थितिइ थ्यनी । निगू पुचःया ध्रुवीकरणं कट्टरपन्थया उदय जुइ ।

छगू कथंया कट्टर बिचायात प्रोत्साहित यासें संजालत सिर्जना याय्गु सम्भावना दुगुलिं फेसबुक केवल निगू विराधीतय् दथुइ तनाव अप्वय्केत योगदान बीगु माध्यम जूगु दु। निर्वाचित जुइवं येँयात विश्वया हे उत्कृष्ट शहर दय्केगु महत्वकांक्षी घोषणा याःगु खः बालेनं । न्यादँया कार्यकालय् वया निदँत्या ई वनेधुंकूगु दु। छुं बांलाःगु बाहेक ‘विश्वया हे उत्कृष्ट शहर’ या पूवंकीगु लक्षण बालेनयाके खनेमदु। वं थम्हं हे गालय् कुतं वनेगु ज्या यानाच्वंगु दु। व सामाजिक संजालया कट्टरतायात प्रशय बियाच्वंगु दु। अर्थात बालेन, नानीमैया थें मत जुयाः थःहे फुना वनेगु लँपुइ दु।

अन्त्यय् बालेन व वया समर्थकतय्सं थुइकेमाः पपुलिजमय् मनूत न्ह्याबलें लय्ताइ । आः नं लय् तानाच्वंगु दु। सादय् कन्हय् नै लय् ताइ । तर, अन्त्यय् पछुतायेमाः । अतः येँया ‘विद्रोह प्रवृत्ति’ इलय् ब्यलय् क्यनाच्वनी । बालेन सुध्रे मजुल धाःसा आः जुइगु विद्रोह बालेन विरुद्ध जुइगु पक्का दु