मातृभाषा संरक्षण याय्गु नितिं संचार ख्यलय् नं माःगु भूमिका म्हितेफइगु तातुना थौकन्ह्यः मातृभाषा पत्रकारिता बहस याय्गु ज्या नेवाः पत्रकार राष्ट्रिय दबूं थीथी ज्याझ्वः यानाः न्ह्याकूगु दु।

नेपालय् धर्मादित्य धर्माचार्य नेपालभाषा पत्रिका प्रकाशन याःगु सच्छि दँ पूवंगु दु। नेपालय् मातृभाषां पत्रिका पिहांवःगु सच्छि दँ दुगु लसताय् पत्रकार दबूं थुगु दँ मातृभाषा पत्रकारिता शताब्दी दँ हना वयाच्वंगु दु। थ्व हे ज्याझ्वः कथं वंगु जेष्ठ महिनाय् न्हापागु अन्तर्राष्ट्रिय मातृभाषा पत्रकारिता सम्मलेन येँ तःजिक ज्याझ्वः जूगु खः। मातृभाषा पत्रकारिताय् ज्या याना वयाच्वपि नेपाः नापं भारत, बंगलादेश न भुटानं सछि मल्याक पत्रकारतय्स ब्बति काःगु खः।

थौया इलय् मातृभाषा ल्यकेगु नितिं सञ्चार ख्यलं तःधंगु भूमिका म्हितेफइ। न्हापा नेपालभाषाया पत्रकारिता साहित्य ख्यलय् न्ह्याकाच्वंगु खनेदु। थौया इलय् भाषा म्वाकेगु निति सञ्चार ख्यःया तःधंगु भूमिका दु। नेपालय् स्वयेगु खःसा सरकारी निकायपाखे न्ह्याकाच्वंगु रेडियो नेपाल, गोरखापत्र, नेपाल टेलिभिजन व राष्ट्रिय समाचार समिति न नेपालभाषाया समाचार दुथ्याके धुंकूगु दु। पत्रकार दबूया यक्को कुतलं नेपाल टेलिभिजन व राष्ट्रिय समाचार समितिइ नेपालभाषाया समाचार दुथ्यके फुगु न थुगु इलय् लुमके बहः जू।

पत्रकार दबूया ग्वसालय् नेपाल आदिवासी जनजाति पत्रकार महासंघ व सार्क जनलिष्ट फोरमया ग्वहालि दकलय् न्हापांगु अन्तर्राष्ट्रिय मातृभाषा पत्रकारिता सम्मलेन ज्याझ्वः जूगु खः। मातृभाषा पत्रकारिताया बहस नेपालय् जक न्ह्यागुलि छु ई न्ह्यः भारतया वैशाली नं सार्क जर्नालिष्ट फोरमाया सहकार्य भारतया बज्जिका भाषा विकास याय्गु नितिं सञ्चारपाखे भूमिका म्हित्ये माःगुलि बः ब्यूगु दु। बज्जिका भाषा नाप मातृभाषा पत्रकारिता यानाच्वपिंत अवार्ड तक लःल्हाय्गु ज्या जूगु दु। थ्व धइगु मातृभाषा पत्रकारिता यानाच्वपिंत छगू हपाः नं जुइफु।

थुगु विषय नेपालय् जक मखुसे हलिमय् अझ धायेगु खःसा दक्षिण एसियाय् थुकिया संरक्षण, संवद्र्धन बारे यक्को सहलह व विषय न्हापानिसे जुयावया च्वंगु खः । थौकन्ह्य अप्वयाच्वंगु भूमण्डलीकरण व सम्बन्धित राज्यया नीतिं यानाः मातृभाषाया विकास बिचाः याःकथं न्ह्यानाच्वंगु मदु। न्हापा न्हापा भाषा म्वाकेगु नितिं साहित्यकारतय्स थीथी ज्याझ्वः नाप फुफु कथं ज्या यानाच्वंगु खनेदु। उकिया निति लिपि, व्याकरण व साहित्य जक मखु जीवन ज्वःछि साहित्य साधना यानाः पलाः न्ह्याकूगु धाःसा थौंतक दिउगु धाःसा मदुनि।

शासकतय्स राज्य सञ्चालन याय्गु झ्वलय् स्वार्थया निति थःगु भाषा, धर्म व संस्कृति जबरजस्ती क्वचिउँगुलिं मातृभाषा बहिष्करणय् लाकेगु ज्या नेपालय् जक मखु हलिन्यकं जुया वयाच्वंगु दु । थुकिया निरन्तरता थौं तक दिउगु मदुनि। देशय् लोकतन्त्र वयेधुंकूगु दु । भाषिक समानताया न्ह्यसः मदिक्क ल्ह्वनेगु यानाच्वंगु खःसां नं गबलें राजनीतिया रुपय् चर्चाय् वयेगु यानाच्वंगु दु। अथेजुयाः मातृभाषाया संरक्षण याय्गु नितिं राष्ट्रिय जक मखु अन्तर्राष्ट्रिय च्यूताया विषय जुइधुंकूगु दु।

छु नं भाषा छन्हु विकास जूगु मखु। छगू भाषा विकासया नापं समाज विकास द्वलंद्वः दँ बिकाः विकास जूगु खः। भाषाय् मनूतय्गु संस्कार, अनुभवपाखे वःगु ज्ञान, जीवन निर्वाहया सीप, संस्कार, इतिहास स्वनाच्वंगु दइ। उकिं भाषायात साहित्यया भण्डार, ज्ञानया खुराक कथं नं काय्गु याय्माः। अथेजूगुलि नं छगू भाषा स्वयं हे छगू सभ्यता कथं काय्माः। छम्ह मनूखं थःगु मांया प्वाथं पिहांवय्गु इलय् सय्कूगु व थुइकुगु भाषा हे मातृभाषा कथं काय्गु याय्माः।

मेमेगु भाषं स्वयां थःगु मातृभाषं न्ववाय्गु व खँ ल्हाय्गु इलय् गुलि अःपु मेगु भाषाया ग्वहालि कयाः खँ ल्हाय्गु वा सन्देश बीगु उलि अपुइ मखु। थुगु हे तथ्ययात थुइकाः नं जुइफु संयुक्त राष्ट्र संघं थुगु दशकयात भाषिक दशक कथं हनेगु याःगु खः। मातृभाषा संरक्षण याय्त थ्व छगू बालागु अवसर कथं काय्माः।

थथेजुयाः नं जुइफु थौंया इलय् मातृभाषा विकास याय्गु नितिं सञ्चार ख्यःया भूमिका बारे बहस न्ह्याःगु दु। पत्रकारिताया ज्या धइगु सार्वजनिक महत्व, च्यूताया विषययात जनताया थासय् थ्यंकेगु खः। सकारात्मक ह्यूपाया निति शिक्षा बिइगु व प्रेरणा बिइगु नापं स्वस्थ मनोरञ्जन बिइगु ज्या न खः। उकिं भाषा संरक्षण सम्बन्धी समाचारयात प्राथमिकता बियाः भाषा प्रवद्र्धन याय्त तःधंगु ग्वाहालि जुइ। नेपाः बहुभाषिक नाप बहुुजातीय देय् खः।

नेपालय् थीथी राष्ट्रभाषा (मातृभाषा) या पत्रकारितापाखे सम्बन्धित भाषा बचे याय्गु नितिं व जीवन्तता बिइगु नितिं माःगु ज्या व प्रभावकारी योगदान जुइफुगु पक्षयात कया आः बहस जुयाच्वंगु दु। यदि छु न भाषाया पत्रकारितां द्वलंद्वः दँ निसे न्ह्याना वयाच्वंगु भाषा म्वाकेगु नितिं पत्रकारिताया महत्वयात नालाकया न्ह्याः वनेगु धइगु बालागु खँ खः। पत्रकारिता ख्यलं भाषा संरक्षणय् तःधंगु योगदान बी धइगु खँ स्वीकार याय्माः।

नेपालय् स्वय्गु खःसा जुजु महेन्द्र शासन याय्धुकाः छगू भाषा छगू भेष कथं न्ह्याः वनेधुकाः नेपालय् खस नेपाली बाहेक मेगु भाषाया विकास जुइ मफुगु खः। खस नेपाली भाषा बाहेक मेमेगु भाय्यात दमन याय्गु ज्या जुजु महेन्द्र न्ह्याकूगु खः। अले उगु ज्या थौं तक नं दिउगु मदु। पंचायती ब्यवस्था हिलेधुकाः प्रजातन्त्र वल। थौं लोकतान्त्रिक गणतन्त्र ब्यवस्था वय्धुंकूगु दु। ब्यवस्था हिउसां भाषिक समानताया नितिं शासक तयेगु मिखाय् धाःसा आः तक नं हिउपाः वःगु मदुनि। भाषिक समानताया विषय संविधानय् दुसां नं उकिया उपयोगु थौंया लोकतान्त्रिक गणतन्त्रया ब्यवस्था नं झीसं याय् मखना च्वंगु विषय भाषिक अधिकारया नितिं सः थ्वय्काच्वंपिनिगु नितिं दुर्भाग्यया खँ खः।

तर अथे खःसां झी निराश हे जुइमाःगु थ्यंक धाःसा मखु । थौ नेपालय् धर्मादित्य धर्माचार्य मातृभाषा पत्रकारिता याःगु सच्छि दँ पूवंगु लसताय् पत्रकार दबूं मातृभाषा पत्रकारिता शताब्दी दँ हनेगु झ्वलय् दुसा संयुक्त राष्ट्र संघं भाषिक दशक हनाच्वंगु अवस्थाय् दु। मांभाय् ल्यंकेगु नितिं झीसं थःगु थासं निरन्तर पलाः न्ह्याकेमाः।थुकियात छगू अवसर कथं नं काय्माः ।