बिदेशी ग्वाहालि कयातःगु छानबिन यायेमाः
दिलिप शाही | चिल्लाथ्व दुतिया ११४५, फागुन १७ सनिवाः
अमेरिकाया न्हूम्ह राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रपं नेपाःया लिसे थीथी देय्यात बिया वयाच्वंगु आर्थिक ग्वाहालि दिका बिउगु दु । अमेरिकी सरकारं थज्याःगु आर्थिक ग्वाहालि दिका बीवं अमेरिकाया ग्वाहालि न्ह्यानाच्वंगु थीथी परियोजनाय् लिच्वः लाइगु जूगु दु । अमेरिकां युएसआइडीपाखे नेपाःयात ग्वाहालि याना वयाच्वंगु खः। अथे धकाः युएसआइडी नेपाःया सरकारयात तप्यंक ध्यबा बियाच्वंगु धाःसा पक्का नं मखु । अमेरिका थ्व ध्यबा युएसआइडी पाखे हे खर्च यायेगु यानाच्वंगु खः।
अथे धइगु नेपाःया थीथी एनजिओ व आइएनजिओयात बियाः खर्च याना वयाच्वंगु खः। अमेरिकाया थ्व ग्वाहालि कायेगु ज्याय् नेपाःया नांजाःपिं व्यक्तितय् नां तकं सार्वजनिक जूगु दु । अझ धायेगु खःसा नेपाःया चर्चित हास्य कलाकारपिं मदन कृष्ण श्रेष्ठ व हरिवंश आचार्यया नां तकं थुकी दुथ्याःगु खँ सार्वजनिक जुइवं वय्कःपिसं थःपिसं अज्याःगु ध्यबां गलत ज्या मयानागु व अनं वःगु ध्यबा पाखे नेपाःया समाजयात हिउपाः हइ कथंया वा जनचेतना थनेगु कथं ज्याझ्वः दयेकूगु धकाः स्पष्टीकरण बियादीगु दु। निश्चित रुपं वय्कःपिसं बांलाःगु हे ज्याया नितिं अमेरिकां ध्यबा काःगु खःसां नं थुकथं नेपाःया गुलि संघसंस्थां विदेशी संघसंस्थापाखे ग्वाहालि कयाच्वंगु दु धइगु तथ्यांक धाःसा सार्वजनिक जूगु मदुनि।
अझ मेता खँ धइगु अमेरिकां ध्यबा कयाः धर्म परिवर्तनय् लगानी यायेगु यानाच्वंगु द्वपं बीगु यानाच्वंगु दु । थ्व खँयात कयाः सत्यतथ्य मालेगु ज्या सरकारया खः। तर सरकारं थ्व ज्या न्ह्याकी धइगु आशा धाःसा यायेगु थाय् मदु । छाय् धाःसा एमालेया आपालं धयाथें नेता कार्यकर्तातय्सं एनजिओ आइएनजिओ सञ्चालन यानाच्वंगु दु। छगू इलय् एमाले पार्टीयात हे डलरवादी पार्टी तकं धायेगु यानाच्वंगु खः।
विदेशी ग्वाहालि कयाः देय्या विकास जू मजू धकाः धायेगु फइगु अवस्था मदु। खः थीथी देय्या ग्वाहालिं गुलिखे थासय् आपालं हिउपाः वःगु दु। थ्व खँयात स्वीकार यायेमाः । तर अथे खःसां नं उकथं विदेशीतय्सं बिउगु ग्वाहालि पूवंक हे सदुपयोग जूगु दु कि मदु धइगु न्ह्यसः धाःसा ब्वलनाच्वंगु दु । सरकारी तथ्यांक कथं स्वयेगु खःसा नीन्यादँया दुने नेपालय् ३ खर्ब १८ अर्ब तक ध्यबा दुहां वःगु दु । छगू कथं धायेगु खःसा थ्व नेपाःया बजेटया स्वब्वया छगू ब्व खः।
थ्व सरकारी तथ्यांक कथं खः । सरकारया मेगु छगू तथ्यांक कथं नेपालय् जक ५८ हजार संघसंस्था दर्ता जुयाच्वंगु दु । उकिं मध्ये आपालं संस्था थौं कन्हय् निष्क्रिय जुयाच्वंगु दु । अथे धइगु २० प्रतिशत धइथें संस्था जक सक्रिय जुयाच्वंगु थौंया अवस्था खः । थ्व ५८ हजार संस्था सक्रिय जुयाच्वंगु इलय् गुलि ध्यबा वल धइगु बारे पूवंक तथ्यांक धाःसा सरकारयाके मदु । अझ गुलिखें एनजिओ आइएनजिओतय्सं सरकारयात मक्यंसें थःपिसं हे ध्यबा हयाः खर्च यानाच्वंगु दु । थुकथं वइगु ध्यबा नं खर्ब तक थ्यनेफइगु खँ सार्वजनिक जुयाच्वंगु दु । धायेबलय् नेपालय् आपालं ध्यबा विदेशी ग्वाहालि कथं दुहां वयाच्वंगु दु । तर उकिया सदुपयोग धाःसा जुयाच्वंगु मदु धइगु खँ स्पष्ट दु ।
मेता खँ धइगु नेपालय् दुगु थीथी राजदूतावासतय्सं नं नेपाःया थीथी एनजिओ आइएनजिओयात ल्हातय् कयाः थीथी कथंया ज्या याकाच्वंगु दु । अले उकिया तथ्यांक तकं सरकारं तयाच्वंगु मदु । थ्व धइगु नेपालय् एनजिओ आइएनजिओया अवस्था भद्रगोल धकाः थुइकेमाःगु अवस्था जुल । थुकथं भद्रगोल जूगुया दोषी सु खः धकाः धायेगु खःसा तप्यंक जनतां थुकिया दोष सरकारयात हे बियाच्वंगु दु । सरकारया ज्या छुं नं कथंया परियोजना वा विदेशी अनुदानं न्ह्यानाच्वंगुयात अनुगमन यायेमाःगु खः । तर नेपालय् थज्याःगु अनुगमन जुइ फयाच्वंगु मदु वा यानाच्वंगु मदु उकिया कारण धइगु अझ नं धायेगु खःसा राजनीतिक संरक्षण हे खः । राजनीतिक संरक्षण मदयेक गुगुं नं विदेशी ध्यबा हयेत थाकुइगु स्वभाविक खः । तर राजनीतिक संरक्षण दइगु इलय् धाःसा अज्याःगु ध्यबा अपुक हे नेपालय् वयेगु यानाच्वंगु दु ।
आः मेता चर्चाया विषय जुयाच्वंगु धइगु एमसीसी परियोजना खः। अमेरिकी सरकारं एमसीसी परियोजना स्थगित यायेगु धकाः धायेधुंकूगु दु। अमेरिकी सरकारया ग्वाहालिं न्ह्यायेधुंकूगु थ्व परियोजना भविष्ययात कयाः थीथी कथंया चर्चा जुयाच्वंगु दु। थ्व परियोजना न्ह्याइ कि मन्ह्याइ ? थुकिया भविष्य छु जुइ। नेपाःया सतक सञ्जाल व विद्युती करणया नितिं वःगु अनुदान कटौती जुल धायेवं थ्व परियोजना भविष्य नं अन्यौलय् लाइगु खः ला धइगु न्ह्यसः ब्वलनाच्वंगु दु।
खय्त ला एमसीसी परियोजनाया ध्यबा धइगु ५ अर्ब बराबरया जक खः। अले उलि ध्यबा मवयेवं नेपालं परियोजना न्ह्याके हे मफइगु अवस्था धाःसा निश्चित रुपं मखु। तर उकिया नितिं माःगु धइगु राजनीतिक इच्छा शक्ति हे खः। नेपाःया सरकार प्रमुखतय्सं यानाच्वंगु ज्यायात स्वयेगु खःसा न्यागू खुगू अर्ब ध्यबाया नितिं विदेशी ग्वाहालि कायेमाः धइगु मदुगु दसि वर्तमान प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली दमकय् दयेकूगु भ्यु टावरं स्थापित यानाबी धुंकल। दमकय् दयेकूगु भ्यु टावर अर्बौं तक खर्च जूगु खः।
उकथं हे येँय् दयेकूगु धरग्वारायात स्वयेगु खःसां नं अर्बौं तक खर्च यानाः दयेकूगु धइगु खँ सार्वजनिक जुइधुंकूगु दु । थुकथं स्वयेगु खःसा नेपाःया ध्यबा सहि थासय् सदुपयोग सरकारं नं यानाच्वंगु मदु धइगु स्पष्ट जुइधुंकूगु दु । दमकया भ्यु टावर व येँय् दयेकाच्वंगु धरग्वारायात स्वयेगु खःसा एमसीसी परियोजना न्ह्याकेत गाः । तर सरकारं हरेक ज्याय् विदेशी ग्वाहालि कायेगु व उकि पाखे वइगु कमिशनया लोभय् नेपाःयात म्वासां म्वासां नं आर्थिक भार लाकेगु ज्या राजनीतिक पार्टी धाये वा सरकारय् दुपिसं यानाच्वंगु दु । नेपाःया आपालं बजेट इलय् खर्च जुइ मफुगु चर्चा जुयाच्वंगु दु । थुकथं इलय् बजेट खर्च मजूगु धइगु सरकारया कमजोरीया कारणं खः । नेपाःया बजेट बांलाक कार्यान्वयन यायेगु खँय् जक ध्यान बीगु खःसां नं नेपाःयात एमसीसी थेंज्याःगु परियोजना न्ह्याकेत विदेशी ग्वाहालि माली मखु ।
