पार्टी की सत्ता
–उपेश महर्जन
‘रोम मिं न्वयाच्वंगु दु, तर उकिया छुं मतलब मयासे जुजु निरो बाँसुरी पुयाः लय्तायाच्वंगु दु ।’ धइगु खँ थौंकन्हय् नेपाःया राजनीतिक वृतय् आपालं छ्यलाच्वंगु धापू खः ।
हलिन्यकं जःलाखःला देय् चीनया शहर वुहानं खनेदुगु कोरोना भाइरस (कोभिड–१९)या ‘प्यान्डेमिक’या इलय् नेपाल नं बिस्कं च्वनिगु जुइ फइमखु, जुइन मखु, छाय्धाःसा मेगु जःलाखःला देय् भारतया फुक्ककथंया लिच्वः नेपालय् लाइगु जूगुलिं । अथे हे जुल, नेपालय् थुगुसी राजनीतिक, साँस्कृतिक, आर्थिकरुपं लिच्वः लाइगुथें कोरोना भाइरसया सङ्क्रमण उत्तरपाखें स्वयां दक्षिणपाखें अप्वः दुहाँ वल । थुकी दक्षिणलिसें समुद्रपारपाखें नं आपालं सङ्क्रमितपिं दुहाँ वल ।
थ्व ई धइगु मेगुकथंया ‘थर्ड वल्र्ड वार’ नं धाय्गु यानाच्वंगु दु । पश्चिमी पुँजीवादी साम्राज्यवाद (लोकतन्त्र) व पूर्वीय समाजवादी (चिनियाँ मोडेलया लोकतन्त्र)या दथुइ ल्वापूया उत्कर्षया कथं भाइरस ल्वापू धाय्गु नं यानाहःगु दु । थुकिया स्वतन्त्र पुष्टि ला वइगु दिनस खनेदइ । थ्वलिसें खनेदय्क हलिन्यंकया प्याण्डेमिकया इलय् नेपाल व भारतया सीमा कचवं, लिपुलेक, कालापानी व लिम्पियाधुरालिसेंया भूभाग कय्च्यानाः नेपाःया न्हूगु राजनीतिक नक्सा सार्वजनिक (अङ्ग्रेजी संस्करण) याय्गु, पीगू प्रतिशतपाखें पार्टी कुचा थलेगु अध्यादेश जारी व लित कायगु, संघीय समाजवादी पार्टी तःछयाय्गु कुतः, संघीय समाजवादी व राष्ट्रिय जनता पार्टी आकाझाकां छप्पँ जुइगु, नेपाली काँग्रेसया आन्तरिक पंगः, सत्तासिन नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (नेकपा)या अन्तरपार्टी सङ्घर्ष, सरकारया थीथी कथंया ज्याझ्वःत जूगु खनेदत ।
सत्ता इतर पार्टीपिनिगु ज्यातकं सरकारयात ग्वाहालि यानाः कोरोना भाइरसयात पनेमाःगु इलय् स्वयम् सत्तासिन नेपाल कम्यूनिष्ट पार्टी (नेकपा) दुनेया शक्ति सङ्घर्ष, गुट उपगुटया ल्वापु, सरकारया ज्या धिसिलाक्क मजूगु हुनिं नेपाःया थ्व ई अतिकं बांमलाःगु अवस्थाय् लानावंगु दु ।
पार्टी धइगु ‘विपरितहरुको एकत्व’ अर्थात् ज्वःमलाःपिनिगु छप्पँ छधी धाइ । थ्व ज्वःमलाःपिनिगु दथुइ न्हिथं पार्टीइ एकता, संघर्ष, रुपान्तरण जुयाच्वनी । पार्टीया रणनीतिक आज्जु पूवंकेत दीर्घकालीन, अल्पकालीन कार्यनीतिक योजना पूवंकेत निगू पक्ष दथुइ बिस्कं बिस्कं ल्वापु जुयाच्वनी । छगू हे मार्गनिर्देशक सिद्धान्त जूगु पाटीतकं गथे यानाः उकियात न्ह्याकेगु धइगु विषयस कचवं लाइगु स्वाभाविक जुइ धाःसा निगू सशस्त्र संघर्ष यानाः थांैया इलय् स्वब्वय् निब्व बहुमत दुगु थ्व पार्टी झन् कचवं दइमखु धाय् फइमखु, अवश्य दइ, दय्माः ।
‘जनताको बहुदलीय जनवाद’ व ‘नीछगूगु शताब्दीया न्हूगु जनवाद’या निगू मार्गनिर्देशक सिद्धान्त दुगु नेकपाया ल्वापु धइगु थ्व हे लँपु खः । तर थ्व इलय् ल्वापू स्वयो नं पार्टीया सत्ता खः ।
पार्टीया सत्ता धाय्बलय् छु धइगु न्ह्यसःचिं अवश्य नं पिहाँ वइ । पार्टी एकता जूगु इलय् जूगु सम्झौता, निम्ह नायः दथुइ जूगु गौप्य सम्झौता, निर्वाचनलिपा वःगु दुई तिहाईया सरकार, सरकारया ज्याझ्वः, समाजवादी थ्यंकेगु न्यूनतम लँपु, पार्टी कार्यकर्ताया व्यवस्थापन, पार्टी एकताया ल्यंदुगु ज्या, सरकारी नियुक्ति, पार्टी सञ्चालनया विषय आदि नं कचवंया विषय खः । पार्टीयात गथे यानाः न्ह्याकेगु, छु विधि, छु संरचना, छु प्रक्रिया धइगु नं खँ वइ । पार्टीया सत्ता धइगु थ्व हे खः ।
पार्टीया निम्ह नायः जुइमफइगु मखु, तर पदया बाँडफाँड याय्माः । निम्ह नायः जूबलय् छम्ह प्रधानमन्त्री व मेम्ह कार्यकारी नायः जूगु बांमलाःगु मखु । थ्व हलिन्यकं जुयाच्वंगु छगू अभ्यास नं खः । तर सरकारी सत्ता व पार्टी सत्तायात थःगु हे कथं न्ह्याकेत कुतः याय्गु व मेगु निगुलिं थःगु छुं नं भाला काय्मखंगु विषयया हुनिं पार्टी दुनेया ल्वापु उत्कर्षय् थ्यंगु खः ।
‘जोगी जुइत सुं नं राजनीतिइ वनिमखु ।’ लिपांगु इलय् नेकपा दुने थ्व बाध्यता वःगु खनेदत । पिहाँ वःगु गोप्य सहमतिकथं निम्ह नायः दथुइ बच्छि बच्छि ई सरकारयात न्ह्याकेगु धइगु जुयाच्वन । निम्ह नायः न्यादँय् निम्हं प्रधानमन्त्री जुइगु जुयाच्वन ।
तर दुई तिहाई व जनताया मनोभावनाकथं छक्वः छम्ह सरकारया नेतृत्व याइम्ह स्वय्गु जनताया इच्छाकथं मेम्ह नायः नं व त्वःताः नायः जक मजूसें कार्यकारी नायःजक जुइगु व मेम्ह प्रधानमन्त्रीजक जुइगु मेगु सम्झौता जूगु खः । छम्ह सरकारया नेतृत्व याइम्ह नायः व मेम्ह पार्टीया नेतृत्व याइम्ह, धाय्बलय् सरकारी सत्ता छम्हेसिगु ब्वहलय् व पार्टीया सत्ता मेम्हेसियागु ब्वहलय् धइगु खः ।
थ्व बांलाःगु छगू दसू खः नेपाःया राजनीतिक बृतय् । तर थुकिं नं ज्या याय् मफुत । पार्टीया विधि, प्रक्रिया, सिद्धान्त, कार्यशैली, कार्ययोजना, कार्यदिशा, कार्यनीति व रणनीतिक कार्ययोजना, पार्टीया मार्गनिर्देशक सिद्धान्तयात न्ह्याकायंकेगु विषयस हाकनं एकमना व्यक्तिवादी प्रवृति खनेदत । अल्पमत व बहुमतया पार्टी पक्षधरताया खँ पिहाँवल । नेकपा पार्टी लेनिनवादी पार्टी सञ्चालन पद्धति नालाकाइगु पार्टी खः, तर अन थ्व पद्धतिं नं ज्या याय् मफुत । याके नं मफुत । लेनिवादी पार्टी सञ्चालन याय्गु खःसा पार्टी सत्तापाखें अल्पमत पक्षयात कारवाही यानाः बहुमतं पार्टीयात न्ह्याकेमाःगु खः । अल्पमत नं बहुमतया निर्णययात अक्षरशः पालना यायमाःगु खः । तर थथे यात धाःसा दुई तिहाईया सरकारं क्वदइगु व सत्ता लिप्सा जक जुइगु व जनताया न्ह्यःने अराष्ट्रिय तत्वया बिल्ला लाइगु नं ग्याचिकु वःगु खनेदत ।
अथे जूगु हुनिं नेकपा पार्टी दुनेया शक्ति संघर्ष थ्व च्वसूया न्ह्यःने न्ह्यथनाःगु विषयथें नं जूगु दु, अले मेगू च्वय् छ्यलाःगु धापूथें नं जूगु दु । मुक्कं यानाः कोरोना भाइरसया थ्व इलय् पार्टी दुनेया ल्वापू पार्टीया सत्ता व सरकारी सत्तायात गथे यानाः छ्यलेगु व रणनीतिक कार्ययोजनाया आज्जु पूवंकेत कार्यनीतिक ज्या छ्यला वनेगु, पार्टीया विधि सञ्चालन गजाःगु जुइ धइगु विषय खः । अल्पमत बहुमतया खँ नं थ्व मखु । सरकार क्वथलेगु विषय नं मखु थ्व । तर थ्व इलय् जक पाय्छि मखु कि धइगु जक सः खः ।
