कोरोना कहर दथुइ बुंगद्यःया रथयात्रा
जुजुमान महर्जन
नेपाःया हे दकलय् ताःहाकःगु जात्राकथं कयातःगु बुंगद्यःया रथयात्रा क्वचायाः बुंगय् यंकीगु निश्चित जूगु दु । आइतवाः रथ यलय् पूच्व दुपातय् च्वंगु सोह्रखुट्टे फल्चा न्ह्यःने तयाः औपचारिककथं अन हे जात्राया झ्वलय् याय्माःगु ज्या यानाः जात्रा क्वचाय्केगु निश्चित जुइवं थ्व हे वालय् करुणामय् बुंगया मच्छिन्द्रबहालय् बिज्याकीगु जूगु दु ।
अक्षय तृतियाया कन्हय् कुन्हु बुंगद्यःया रथ सालाः यलया थीथी थासय् थ्यंकाः अन्तय् जाह्वलाख्यलय् भोटो क्यनेधुंकाः रथजात्रा औपचारिककथं क्वचाय्कीगु खःसा थुगुसी हलिमय् हे महामारीकथं न्यनाच्वंगु कोराना भाइरस (कोभिड–१९)या हुनिं वंगु चैत्र ११गतेनिसें लकडाउन घोषणा याय्वं थुगु जात्राया नापनापं नेपाःया आपालं जात्रात द्यूगु खः । गुकी मध्ये नेपाःया तसकं लोकंह्वाःगु जात्रा येँयाः तकं बन्द जूगु खः ।
थ्व हे झ्वलय् तसकं अलमलय् लानाच्वंगु बुंगद्यःया रथयात्रा धाःसा छु जुइगु खः धइगु खँय् यक्वस्यां च्यूताः प्वंकेगु ज्या जूगु खः । रथ दय्केगु ज्यानिसें रथय् बुंगद्यः बिज्याकेगु खँय् तक अन्यौलता ब्वलनाच्वंगु खःसा थुकिया बाबजूद नं बुंगद्यः रथय् बिज्याकेगु ज्या जुल । तर व लिपा धाःसा रथ सालेगु वा मसालेगु खँय् विवाद जुयाच्वन । रथ सालेगु नितिं साइत स्वय्गु नं ज्या जूगु खःसां नं कोभिड–१९या हुनिं सालेगु तिथितकं स्थगित जुइवं द्यः वाय्त्यःफ्वाय्त्यः थें जुल ।
थुकियात कयाः सरकारया आपालं आलोचना जूगु खःसा पाय्छि इलय् पाय्छि निर्णय सरकारं काय्मफूगुलिं सरकार नेपाःया विशेष यानाः नेवाःतय्गु संस्कृति विरोधीजक मखु, नेवाःतय्गु संस्कृति न्हंकाछ्वय्गु अभियानय् न्ह्यानाच्वंगु दु धकाः द्वपं तकं बीगु ज्या जुल । थुकिया लिच्वःकथं वंगु शुक्रवाः स्वतःस्फूर्त रथ सालेगु नितिं मनूत कुहांवल । उकिया लिच्वः हे धाय्माः, रथयात्रा सम्बन्धि छगू निश्चित लँपु चाःगु दु । रथ बुंगय् बिज्याकीगु निश्चित जूगु दु ।
बुंगद्यःया जात्रायात थुकथं अन्यौलता ब्वलंकेगु ज्याय् विशेष यानाः सरकारं नेवाःतय्गु मानसिकतायात थुइके मफूगु खनेदुसा नेवाःतय्गु संस्कृतियात कयाः अवहेलना याःगु खनेदु । फुक्क संस्कृति, संस्कार, जात्रा आदि बन्द याय्गु धकाः स्पष्ट याय्धुंकाः नं बुंगद्यःयात रथय् बिज्याकेगु जक मखु, बुंगद्यःया रथ हे दय्के बीगु खः वा मखु धकाः स्पष्ट निर्णय काय्मफुत । अथे हे द्यःयात खुला यलय् अथेहे खुला बुंगय् बिज्याकेमाःगु परम्परा दय्कदय्कं नं थुकियात बेवास्ता यासे बुंगद्यःयात तन्हु हे फल्चाय् बिज्याकातय्गु व वयां लिपा पाय्छिगु निर्णय मकासें रथय् बिज्याकेगु ज्या जूगु हे गलत खः धाय्फु ।
अझ थुकियात कयाः रथयात्रा सुथांलाक्क न्ह्याकेगु नितिं धकाः पहल यानाच्वंगु यलया झिंगुंगू जातीय खलःपुचःतसें नं थुकियात सही निर्णय मकासें सरकारया ख्वाः स्वयाच्वंगु नं मेगु गल्ति खः धाःसा पाइमखु । गुकिंयानाः संस्कृतिप्रेमी मनूत हे कुहाँवयाः द्यः सालेमाःगु अवस्था ब्वलन । थजाःगु अवस्थाय् थ्यनेधुंकाः नं यलया सम्बन्धित जातीय खलःपुचःपाखें द्यः सालेगु ज्याप्रति अनभिज्ञता प्वंकेगु ज्या जुल, थुकिं उगु जातीय खलः पुचःत बुंगद्यःया जात्राप्रति गुलि संवेदनशील जू धकाः क्यंगु दु । खय्त ला रथ सालेगु ज्या नं बुंगद्यः ख्वपय् यंकी धइगु ग्याचिकु मानसिकतां न्ह्यज्याःगु खनेदु । गुगु खँयात कयाः स्पष्ट धारणा पितब्वय्त नं जात्रालिसे सम्बन्धित खलःपुचःत न्ह्यज्याःगु खनेमदु ।
वंगु शुक्रवाःया घटनां रथजात्रायात छगू निष्कर्षय् थ्यंकेगु ज्या जूसां नं थजाःगु घटना बांलाःगु धाःसा पक्का नं मखु । थजाःगु घटना हाकनं जुइके मबीत राज्य, स्थानीय तहलिसें सम्बन्धित ब्यक्तिपिन्सं इलय् हे पाय्छिगु निर्णय काय्माःगु खनेदु ।
