२०८० चैत्र १६, शुक्रबार

आः मंकाः आन्दोलन याय्माः

दिलिप शाही शान्ती यज्जु | चौलाथ्व पंचमी ११४१, चैत्र ५ बिहीवाः

नेपालय् जातीय पहिचानसहित संघीयता व स्वशासनया मुद्दायात राजनीतिक रुपं ल्ह्वनाः उकियात स्थापित याय्गु ज्या तत्कालीन माओवादीं याःगु खः । माओवादीं २०५१ सालं जनयुद्ध न्ह्याकूगु खः । अथेखःसां माओवादीं न्ह्याकाच्वंगु आन्दोलनं गति धाःसा काय् मफयाच्वंगु खः । तर गुबले माओवादीं जातीय स्वशासनसहितया संघीयताया खँ हल उगु इलंनिसें जनयुद्ध नं तच्वयावंगु खः । तर विडम्बना धाय्माः २०६२÷६३ या सफल जनआन्दोलन लिपा जातीय स्वशासनसहितया संघीयताया मुद्दायात ध्याकुनय् लाकेगु ज्या जूवन । गुकिया लिच्वः मधेश आन्दोलन जुलसा मधेश आन्दोलनं हाकनं अन्तरिम संविधानय् संघीयतायात दुथ्याकेत सफल जुल । तर गुबले न्हापांगु संविधानसभा भंग जुयाः न्हूगु संविधानसभा नीस्वन अनं लिपा हाकनं पहिचानसहित संघीयताया मुद्दा नेपाःमि जनताया निंतिं म्हगस जक जूवन ।
 
वंगु पुस ५ गते प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली संसद भंग यानाः प्रतिगमनया लँपुइ वनेवं राजनीतिक पार्टीया लिसे नागरिक समाज आन्दोलित जुल । नागरिक समाजं थःगु आन्दोलनया झ्वलय् आदिवासी जनजातिं ल्ह्वना वयाच्वंगु मुद्दायात सम्बोधन याय्माः व उकिं थःपिनिगु नं स्वीकारोक्ति दु धकाः वक्तव्य तकं जारी यानाः पहिचानसहितया आन्दोलनयात ऐक्यवद्धता प्वंकूगु जक मखसें निरन्तर आन्दोलन नं याना वयाच्वंगु दु । थ्व छगू आम उत्पीडित वर्गया निंतिं लसताया खँ खत । 
 
थ्व हे झ्वलय् सडक विस्तार पीडित संघर्ष समितिं वंगु छुं न्हि न्ह्यवः ल्हुतिइ थःपिनिगु जग्गाय् सरकारं सूचना केन्द्र दय्केगु धकाः याःगु कुतःया विरोध यासें अन तयातःगु सामान चीकेत स्वय्वं स्थानीय पीडित जनतायात प्रहरी ज्वनायंकल । पीडित जनताया समस्या छु खः धकाः थुइकेत वंम्ह सडक विस्तार पीडित संघर्ष समितिया नायःयात तकं प्रहरी ज्वनाः कुनेगु ज्या यात । थुकिं क्यं राज्यसत्ता आदिवासी जनजातिया नितिं गुगु लँपुइ वनाच्वंगु दु धकाः तर सुखया खँ धाय्माः भाजु साय्मियात ज्वनाः यंकेवं नागरिक समाजं उकिया विरोध याय्गुया लिसें सडकय् वयाः प्रदर्शन याय्गु ज्या जुल । गुगु आदिवासी जनजातिया अधिकारया नितिं ल्वाना वयाच्वंपिनिगु नितिं सुखद खँ खः । 
 
आः झीसं थुइकेमाःगु खँ थन हे खः । नागरिक समाज गुगु झीगु आन्दोलनयात गति बीत न्ह्याः वयाच्वन, उकियात झीसं अझ विस्तृत रुपं न्ह्याकेमाःगु आवश्यकता जुयाच्वंगु दु । थौंकन्हय् न्ह्यानाच्वंगु झीगु आन्दोलन धइगु बिस्कं बिस्कं कथं न्ह्यानाच्वंगु दु । छगू पुचः सडक विस्तार पीडित संघर्ष समितिया नामं आन्दोलनय् वनाच्वंगु दुसा मेगु पुचः फास्ट ट्राय्कया विरोधय् आन्दोलन यानाच्वंगु दु । उकथं हे मेगु पुचः हिति संरक्षण याय्गु नामय् आन्दोलित जुयाच्वंगु दुसा मेगु छगू पुचः सुख्खा बन्दरगाहया विरोधय् आन्दोलनय् कुहां वयाच्वंगु दु । झी थुकथं आन्दोलित जुयाच्वंसां सरकारं धाःसा झीगु आन्दोलनयात दमन याय्गु ज्या यानाच्वंगु दु । थुकथं आन्दोलनयात दमन याय्गुलिं सरकार गुकथं न्ह्याः वनाच्वंगु दु, उकिया मू कारण धइगु झीगु आन्दोलन व्यवस्थित मजुयाच्वंगुलिं खः धकाः धाय्माःगु अवस्था दु । 
 
आः थनथाय् लाक्क बिचाः याय्माःगु खँ खः कि गबलय् तक झीसं थुकथं थ्वःचा थ्वःचा जुयाः आन्दोलन यानाच्वनी झीगु आन्दोलनं गति काय्फइगु अवस्था मदु । अज्याःगु आन्दोलनयात याउँक दमन याइगु स्वाभाविक नं खत । अथेजुयाः आः झीगु आन्दोलनया न्हापांगु दायित्व धइगु थ्वःचा थ्वःचा आन्दोलन याय्गु मखसें झीगु फुक्कं कथंया समस्यायात सम्बोधन याकेगु कथं मंकाः आन्दोलन याय्माःगु आवश्यकता थौं जुयाच्वंगु दु । उकिया नितिं नागरिक आन्दोलन लिसें ताः इलंनिसें नेवाः जाति भाषाया आन्दोलन यानावयाच्वंपिं नेतृत्वयाके विस्तृत रुपं सहलह याय्माःगु आवश्यकता थौं जुयाच्वंगु दु । 
 
अझ नं झी थुकथं हे थ्वःचा थ्वःचा आन्दोलन यानाच्वनेगु खःसा उगु आन्दोलनयात नागरिक समाजं विस्वास याय्फइगु अवस्था ब्वलनी मखु । अथे जुयाः आः मंकाः आन्दोलनया स्वरुप उकिया निरन्तरता आदियात कयाः थौं आन्दोलन न्ह्याःवनेमाः । मखु, थौं छथाय् सरकारं सडकय् च्वंगु छेँ थुनीन धकाः ब्वाँय् वनेगु, हाकनं मेगु फास्ट ट्राय्कय् सडक दय्कीन धकाः ब्वाँय् वनेगु खःसा अज्याःगु आन्दोलनया औचित्य ताः ई तक दइमखु । आः स्वनिगलय् न्ह्यानाच्वंगु आन्दोलन धइगु केवल स्वनिगःया जनताया जक आन्दोलन मखु, थ्व मुक्कं देय्या आदिवासी जनजाति लिसें उत्पीडित वर्गया आन्दोलन खः ।
उगु आन्दोलनयात आः स्वनिगःया नेवाःतय् जक आन्दोलन मखु, थ्व मुक्कं देय्या उत्पीडित वर्गया आन्दोलन खः धकाः थुइका यंकेमाःगु थौंया आवश्यकता खः । अथेजुयाः आः आन्दोलन यानाच्वंगु थीथी पुचलं थवंथवय् खँ ब्याकाः गुलिफु उलि याकनं आन्दोलनयात विस्तृत रुपं न्ह्याकेगु कुतः याय्माः । यदि अथे मजुल धाःसा आः गुगु आन्दोलनय् तिबः बीत वयाच्वंगु नागरिक समाज दु, उमिसं झीत विश्वास याय्गु वातावरण मदय्फु । उकिं थौंया आवश्यकता मंकाः आन्दोलन खः । अथे धइगु देय्या फुक्कं उत्पीडित वर्गया आन्दोलन कथं झीसं आन्दोलन न्ह्याके फःसा जक झीगु आन्दोलनं गति काइ । मखु झी हे थवंथवय् विभाजित जुयाः छम्हेस्यां मेम्हेसिया अस्तित्वयात स्वीकार मयाय्गु कथं आन्दोलन यानाच्वनेगु खःसा उकिं गन्तव्य तक थ्यंकीगु सम्भावना मदु ।
 
नेपाःया आन्दोलनय् नागरिक समाजं आपालं भूमिका म्हितावयाच्वंगु दु । थ्व झी सकस्यां स्यूगु हे खँ जुल । नागरिक समाजं तिबः बीगु आन्दोलन धइगु वास्तविक पीडितपिंत तिबः बीगु खः । अले गुपिं पीडित खः उपिं हे थवंथवय् विभाजित जुयाच्वनेगु खःसा अज्याःगु आन्दोलनय् नागरिक समाजयात कुहां वय्त थाकुइगु अवस्था वय्फु । अथेजुयाः आः न्ह्यानाच्वंगु आन्दोलनयात थासय् थ्यंकेगु खःसा आःया लँपु धइगु मंकाः आन्दोलन जक मखसें मंकाः नेतृत्व विकास याय्माःगु दु । छुं नं आन्दोलनय् नेतृत्व बीम्ह धिसिमलाःम्ह जुल धाःसा उकिं आन्दोलनयात फाइदा स्वयां घाटा हे अप्वः जुइ । आः थीथी कथं आन्दोलन यानाच्वंपिसं मंकाः आन्दोलन याय्गु नितिं नेतृत्व ल्यय्माः गुम्हेस्या थःगु बुद्धि व विवेक छ्यलाः आन्दोलनयात खःगु लँपुइ यंकी । मखु झी थुकथं थःगु नांया निंतिं हे जक आन्दोलन यानाच्वनेगु खःसा आन्दोलन गन थ्यनी धकाः धाय्फइगु अवस्था मदु ।