अबिरया होली, तं चायाला ल्यासे
कल्याण मित्र | चौलाथ्व दशमी ११४१,बैसाख ९ बिहीवाः
दँय्दसं फाल्गुन शुक्ल अष्टमीनिसें पुन्हितक्क होलि पर्व हनी । परापूर्वकालनिसें न्ह्याना वयाच्वंगु नेवाः पहःया होलीबलय् हालीगु लोक म्ये थथे दु, ‘होलीया मेला, म्येजु मस्यूला, अबीर भचा सां छ्यनय् तयाहुँ । अबीरया होली, तं चायाला ल्यासे, अबीर भचा तय्कां बिस्युं वनाला ।’ थथे म्ये हालाः ल्याय्म्हतय्सं ल्यासेतय्त अबीर तय्काः न्ह्यइपुसेच्वंक होलीया मेला हनीगु खः । थथे म्ये हालाः होलीया मेला हनेगु झ्वलय् ल्यासेल्याय्म्हतय् दथुइ यःत्यः जुयाः मतिना नं याइगु झी नेवाःतय् संस्कार दुगु खः । न्हापा न्हापा होलीया मेलाय् ल्याय्म्हतय्सं थःथःपिन्सं यय्कातःपिं मिसातय्त थःगु मतिना ब्वय्गु व प्रस्ताव तइगु खः ।
थौंकन्हय् ल्याय्म्ह ल्यासेतय्सं भ्यालेन्टाइन डे धकाः हनाः मतिनया प्रस्ताव तःथें । न्हापा न्हापा स्वनिगःया नेवाःतय्सं हनीगु थीथी नखः व जात्रापर्वय् ल्यासेल्याय्म्हत नापलानाः मतिना याइगु खः । आः थें यःयःथाय् ल्यासे ल्याय्म्ह नापलाइगु ह्वःताः चूमलाः । अथेजुयाः नखःचखःबलय् द्यः पूजा याः वनीपिं ल्यासेत व द्यः दर्शन याः वनीपिं ल्याय्म्हतय्गु दथुइ मतिना जुइगु खः । अथे तुं जात्रा स्वःवनीपिं ल्यासेल्याय्म्हतय्गु दथुइ नं मतिना जू । होली पर्व हनेगु झ्वलय् ला अझ विशेष कथं ल्यासेल्याय्म्हतय्सं थःम्हेसिनं यय्कातयापिंनाप अबीर तयाः मतिना ब्वय्गु याइ । तर आः वयाः होलीया नामय् खनेदुगु थीथी कथंया विकृतीं यानाः होली थें जाःगु पवित्र पर्वया नां हे वदनाम जुयाच्वंगु खनेदु । वसन्त ऋतु वःगु ई लाकाः आपसी मेलमिलाप व सद्भावना ज्वनावइगु होली पर्व हनेगु झ्वलय् गुगु नं कथंया विकृती वय्केमज्यू । थुकी सकसिनं च्यूताः काय्माः ।
होली पर्व हनेगु झ्वलय् दँय्दसं फाल्गुन शुक्ल अष्टमीकुन्हु हनुमानध्वाखा लाय्कूया गद्दी वैठकया दक्षिणपाखे वसन्तपुलिइ सुथय् भिंगु साइत लाकाः स्वतँ जाःगु चीर धस्वाकाः होली पर्व शुरु याइ । परम्पराकथं रंगीचंगी कापःया कुचात खानाः च्वकाय् मयल सिमाया कचा दुगु चीर धस्वाकाः गुरुजुया पल्टनं तोप मुइकाः हर्ष बढाईँ यानाः अबीर ह्वलाः होली शुरु याइगु खः । थ्व पछिमा बाजं थानाः महाःद्यःया स्तुति नं याइ । येँया धालासिक्वया साय्मितय्सं चीर धस्वाकी । भिंगु साइतय् हनुमानध्वाखाया लाय्कू दुनेयागु मोहनकाली व दाख चुकय् नं रंगीचंगी कापः कुचात खायातःगु मयल सिमाया कचा स्वानाः पूजा याइ ।
मोहनकाली चुकय् सिं दय्कातःगु ल्हातय् मुरली ज्वनाच्वंम्ह श्रीकृष्णया मूर्ति व गुंगू थीथी मुद्राय् दुपिं अर्धनग्न गोपिनीतय्गु मूर्तित अबीर छ्वाकाः पूजा याइ । दँय्दसं ऋतुराज वसन्तया आगमनयात नेपाःमितय्सं फागुन शुक्ल अष्टमीकुन्हुनिसें पुन्हितक्क मैत्री व सद्भाव कथं थवंथवय् रंग व अबीर छ्वाकाः होली म्हिताः लसकुस याइगु खः । पुन्हिकुन्हु बहनी चीर क्वथलाः सालाः तिंख्यलय् यंकाः चीरदहन याइ । तराईपाखे धाःसा पुन्हिया कन्हय्कुन्हु जक होली म्हितेगु परम्परा दु । संस्कृतिविद्पिनिगु धापूकथं थ्व होली पर्व पूर्व मध्यकालनिसें हना वयाच्वंगु खः । नेपाःमिपिनिगु मैत्रीपूर्ण व सद्भावकथं थवंथवय् रंग, अबीर तय्काः होली म्हितेगु झ्वलय् भाङ त्वनाः प्याखं हुलाः वसन्तया म्ये हालाः न्ह्यइपुसेच्वंक मनोरन्जन याइ । नेपाः देय्न्यंक थीथी थासय् हिमाल, पहाड व तराईलय् थःथःगु संस्कृति व पौराणिक मान्यताकथं होली हनी ।
नेपाःया स्वनिगलय् हना वयाच्वंगु होलीया बारे धार्मिक मान्यता व पौराणिक धापू कथं प्रसङ्गत न्यनेदु । थँबहियाम्ह व्यापारी सिंहसार्थबाहु न्हय्सःम्ह व्यापारी पासापिंनाप ल्हासाय् व्यापार यानाः लिहांवःबलय् ब्रम्हपुत्र खुसिइ मिसाया भेषय् राक्षसनीतय्सं थःगु जालय् लाकाः सकसित थःगु आहार दय्कूसां सिंहसार्थबाहु छम्ह जक म्वानाः बिस्युं वय्फुगु लसताय् बसन्तपुलिइ चीर धस्वाकाः च्यान्हुतक्क सिन्हः जात्रा यानाः, अबीर रंग ह्वलाः, थवंथवय् रंग तय्काः होली पर्व हंगु खः धाइ । व हे सिंहसार्थबाहुया प्रतिककथं चकंद्यः दय्काः जात्रा याय्गु चलन आःतकं न्ह्यानाच्वंगु दनि ।
अथे हे, चीरदहन याय्धुंकाः छमुरि जाकिया जा थुयाः तिंख्यलय् गुरुमापा राक्षसयात नके यंकेगु प्रसङ्ग नं दु । यृँया मस्तय्त गुरुमापा खुयायंकाः नयाच्वंगुलिं मस्तय् मां अबुपिं इतुम्बहालय् च्वंम्ह केशचन्द्रयाथाय् धाःवंबलय् केशचन्द्रया उजं कथं गुरुमापायात ज्वना हयाः आवंलि मस्तय्त रक्षा याय्माःगु व तिंख्यलय् तुं च्वनेमाःगु वाचा ल्हाकाः उकिया पलेसा गुरुमापायात दच्छिया छक्वः होलीपुन्हिकुन्हु छमुरि जाकिया जा व छम्ह म्येय्या लानापं थ्वँ, अय्लाःनापं चौरासी व्यन्जन नकेयंकेगु चलन दय्कूगु खः धाइ । थ्व चलन आःतकं ल्यं दनि । गुरुमापायात नकेत यंकेगु जा, थ्वँ, अय्लाः व चौरासी व्यन्जन व ला कुबियाः हे यंकेमाः । थथे यंकीबलय् झ्यासि नासि झ्यासि नासि बोल वय्क बाजं थानाः यंकेगु याइ । थुकिया छगू गुथि हे दु । गुथियारत सकलें तिंख्यलय् वनाः गुरुमापायात जा छाय्धुंकाः अन तुं भ्वय् नयाः लिहांवइ ।
होलिपुन्हिकुन्हु हे ख्वपय् राधा व कृष्णया दथुइ रंग छ्वाकाः होली म्हितूगु स्मरण यानाः चाँगुनारायणय् वंशगोपालया खः जात्रा तान्त्रिक विधिं पूजापाठ यानाः राधाकृष्ण, रुक्मिणीया बांलाःगु मूर्तिसहित नगर परिक्रम यानाः हनी ।
नेपाःया तराई लागा व भारतया थीथी थासय् धाःसा सत्ययूगय् दैत्यराज हिरण्यकश्यपुं थः काय् प्रल्हाद विष्णुभक्त जूगुलिं तःक्वःमछि स्याय्त कुतः याःसां असफल जूगुलिं ब्रम्हापाखें मिं मथीगु वरदान कयातःम्ह थः केहेँ होलिकाया मुलय् प्रल्हादयात तयाः च्यानाच्वंगु मिइ फ्यतुकाः च्याकेगु कुतः याइ । तर द्यःया वरदानया दुरुपयोग याःगुलिं होलिका हे मिं पुनाः सी तर भक्त प्रल्हादयात धाःसा छुं नं जुइमखु । थथे सत्यया न्ह्यःने असत्य बूगु व सत्य त्याःगु लसताय् होली म्हितेगु याइ ।
