२०८० चैत्र १६, शुक्रबार

श्रद्धाया छपासः कवि पूर्ण बैद्ययात

नारद वज्राचार्य | गुंलागा द्धादशी ११४१, भाद्र १९ सनिवाः

१.
 
नीगूगु सताब्दीं बिश्वया काब्य ख्यलय् युगांतकारी ह्यूपाः हयाबिल । पूर्वीय जुइमा वा पाश्चात्य साहित्यय्m प्राचीनकालंनिसें न्ह्याना वयाच्वंगु कविताया परंपरायात हाचां गायाः न्हूगु मोड हयाबिल । न्हापा न्हापाया कविताया अभिब्यक्ति तप्यं लिसेलिसें अभिब्यक्ति याइगु पहः नं सकसियां उत्थें उत्थें जुइगु खः । तर नीगूगु सदीया आधुनिक अंग्रेजी कवितां प्रतीकया लँपु ज्वन, कविताया अभिब्यक्तिया लँपु हे न्हूगु नालाकाल ।
 
पद्यमय मजुसें गद्यमय् जुल । गुकिं यानाः थ्व कवितायात न्हु–कविता धाय्गु यात । कविताया रुप पाःगुलिं जक थ्व न्हू–कविता जूगु मखु । कविता बिधां हे धाः ह्यूगु जुल । अभिव्यक्ति हे न्हू कथं जुल । गुकिं यानाः थ्व कविता न्हू–कविता जूगु खत ।
 
बिश्वया कुंकुलामय् नेपालीत बुलुहं बुलुहुं वय्वनेगु जुल । गुकिं यानाः नेपाःमितय् बिचाः, भाव, भावना नं तब्या जुल । न्ह्यागु खँय् नं भारतीय प्रभाव जक लानाच्वनीगु थासय् आः पश्चिमी प्रभाव नं नेपाःया साहित्यय्  दुहांवल ।
 
छथ्वः ल्याय्म्ह कवितय्सं नेपालभाषाया कविताया लागाय् थ्व न्हू–कविताया धाःयात दुतहल । बिशेष यानाः नेपालभाषाय् थ्व न्हू–कविताया धाःयात सुरुंनिसें थौंतक क्वातुक्क न्ह्याकावयाच्वंपिं कवितय् नां काय्बलय् पूर्ण बैद्य, आनन्द जोशी, योगेन्द्र प्रधानया नां न्ह्यःने वइ । थ्वय्कःपिसं थःथःगु बिस्कं बिस्कं पहः व धाः ज्वनाः झीगु कविताया ख्यःयात तब्याका वयाच्वनादिल ।
थ्व हे न्हू–कविताया सशक्त न्ह्यलुवाः कवि पूर्ण बैद्य अर्थात पूर्णवहादुर बैद्य – ने.सं. १०६० स ख्वप खौमा त्वालय् बूम्ह खः । वय्कःया शिक्षा एम.एड खः । वय्कःया पेशा प्राध्यापन खः ।
ने.सं १०८० स नीदँया बैंसय् तिकिझ्याः दँ १ ल्याः २ स ‘जिं स्वय्’ नांया प्रकाशित कविता हे वय्कःया नेपालभाषा साहित्यय् प्रकाशित न्हापांगु रचना खः । थीथी पत्रपत्रिकाय् फुटकर कवितात पिहां मवय्क छक्वलं वय्कःया कविताया पाण्डुलिपि ‘सरासु’ नांया सफुतिं ने.सं. १०८४ या श्रेष्ठ सिरपाः काय्वं वय्कः छक्वलं चर्चित जुल । 
 
ने. सं. १०८७ स सरासु छापय् जुया पिहांवय् न्ह्यः हे वय्कःया थुगु कवितायात कयाः हनेबहःपिं समालोचक कृष्णचन्द्रसिंह प्रधान, माधवलाल कर्माचार्य, मोहन हिमांशु थापां समीक्षात्मक चर्चा–परिचर्चा यात । सकसियां छप्वाः म्हुतुं वय्कःया कविता न्हू–कविता जूगु, वय्कःयात झीगु भाषाय् न्हू–कविता दुत हःगुया श्रेय बिल । कविवर सिद्धिचरणजुया अभिव्यक्ति न्यनेबलय् झीसं अनुभव याय्फु उबलेया परिस्थिति गथे जुल जुइ धयागु– ‘थःगु मतापय् वनाच्वंम्ह सुं मनूयात सुनां नं तय्जु याः वः थें पूर्ण बैद्यया रचनां जि थाह्रा न्हुल ।’ अथेहे डा.कमलप्रकाश मल्लजुं ‘छन्दबद्ध व परम्परागत बिषयलय् मन्दः कयाच्वंगु कविताय् बैद्यजुया सरासुं ता ईतक धूफ्वः दनीकथं भ्वखाय् ब्वय्कल’ धकाः धयादिल ।
 
वय्कःया मेगु कविता सपूm ‘लः लः खः’ खः । थ्व कविताय् कवि पूर्ण बैद्यं अनेक अर्थय् लःयात बिम्बित यानाः प्रतिक कथं छ्यलादीगु दु । थ्व कविता सपूm आधुनिक कविताया ख्यलय् छगू हाचां खः । बिश्वय् न्ह्यब्वय्बहःगु सपूm खः । थ्व सपूm अंग्रेजी व नेपाली भाषां नं अनुवाद जुयाः पिदंगु दु ।
 
कविताया खँय् सैद्धान्तिक व समीक्षात्मक च्वसू मुना– ‘कविताया लागा’ वय्कःया स्वंगूगु सपूm खः । ‘जि छगू अभिव्यक्ति’ कवि पूर्ण बैद्यया प्यंगूगु सपूm, च्वखँ अर्थात निवन्ध सपूm खः । कवि बैद्ययात थ्व निवन्ध सफुया निंतिं ने.सं. ११०१ या श्रेष्ठ सिरपाः प्राप्त जूगु दु । श्रेष्ठ सिरपाः लाःगुलिं हे झीसं अनुमान याय्फु वय्कःया निवन्ध नं कविता थें हे ससक्त धकाः । भाषाय् दखल दु, शैली क्वातु, बिषयवस्तुइ मिखा ब्वय्गु चाकः तचाः, गहन अध्ययन दु । अले वय्कःया न्यागूगु सपूm खः, वय्कलं अनुवाद यानादीगु जापानी कवि सुन्तारो कानिकावाया कविता सपूm ।
 
कवि पूर्ण बैद्यं थःगु कवितायात कयाः थथे धयादी– ‘सरलताया नामय् कविताय् नारा मखु बरु नाराय् कविता दय्माः । प्रयोगशीलता हिन कोरा नाराय् जि मदु न प्रयोगशीलताया नामय् निरीह वैयक्तिक व दुरुहताय् हे । जि अतिवादं मुक्त छपु लँया खोजय् ।’
 
२.       
 
आम मनूतसें आधुनिक कविता मथुल । थ्व अमूर्त चित्रकला थें जुल धयागु छगू गुनासो दयाच्वंगु । मेखे कविताया स्तरीकरणया नं खँ वयाच्वंगु । थज्याःगु इलय् कवि भाजु नविन चित्रकारया सक्रियताय् जिपिं छथ्वः पासापिं जानाः लिजः नेपाल भाषा कविता दबू नीस्वनेगु ज्या जुल । कविताय् ज्या याय्या निंतिं थ्व दबु नीस्वनागु खः ।
 
आम मनू व कवितायात नाप नाप तयाः न्ह्याः वनेगु हे थ्व संस्थाया न्ह्यज्याना खः । लिजः नेपालभाषा कविता दबू नीस्वनाः दकले न्हापां १११८ ञलागा ६ शुक्रवाः कुन्हु –‘कवि–पाठक अन्तरक्रिया’ ज्याझ्वः जुल । संभवत नेपालय् थजाःगु ज्याझ्वः न्हापांगु खः । थ्व ज्याझ्वलं कवितायात थाथामथा यानाः उकिया सम्पूर्ण अंग विश्लेषण याय्गु खः । (डा.कमलप्रकाश मल्ल, ज्याझ्वःया सभापति) ब्वमिपिनिगु पुचलय् कवि पूर्ण बैद्यजु थःगु निपु कविता –‘सुथ जुयेवं व लःलः खः’ लिसें पर्यटन बोर्डया हलय् दनादिल।
 
थ्व ज्याझ्वलय् नेपालभाषाया लिसेलिसें नेपाली, हिन्दी, मैथिली भाय्या नांजाःपिं कवि कवयत्रीपिं नं गाक्कं हे उपस्थित जुयादीगु खः। ज्याझ्वःया ब्वनापौलिसें कविता नं बियाछ्वयागु कारणं ब्वमिपिन्सं कवितायात कयाः छेँय् हे न्ह्यसःत तयार यानावःगु जुल। करीव स्वघौतक ब्वमिपिनिगु थीथी न्ह्यसःया लिसः कविं बियादिल। न्ह्यथेंजाःगु न्ह्यसलय् नं वय्कः भचा हे बिचलित जुयामदी। वय्कःया सरलता व सालिनता खनाः सकलें प्रभावित जुल।कविताय् वय्कःया प्रखरता व दखल खनाः सकलें मन्त्रमुग्ध जुल। जिपिंला निमित्त मात्र खः। न्हापांगु ज्याझ्वः तःजि जुल। जिपिं सकलें वय्कःप्रति कृतज्ञ जुया।
 
न्हू–कविताया सुरुवात जक मखु थुकियात तब्या व तचाः याय्गु ज्या नं कवि पूर्ण बैद्यजुं यानादिल। वय्कःया थ्व हे योगदानयात कदर यासें उखुन्हु तिनि नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानं (मातृभाषा
प्राज्ञ पुरस्कार, २०७८) वय्कःयात लः ल्हाःगु खः।
 
झीगु भाषाया अजाःम्ह न्ह्यलुवाः कवि पूर्ण बैद्य, वंगु वालय् अर्थात ने.सं ११४१ गुंलागा ४ बुधवाः कुन्हु ८१ दँया बैंसय् दिवंगत जुयादिल । नेपालभाषाया कविताया लागाय् ताः ईतक वय्कःया अभाव महसुस जुया हे च्वनी । थुगु शोकया इलय् कवि पूर्ण बैद्यया हे छपु कविता न्ह्यब्वसें थ्व बःचाहाकःगु वय्कःया योगदान व लुमन्तिया श्रद्धांजलि च्वसु थन हे दिके। अस्तु।
 
सुथ जुयेवं
याकःचा 
चछि च्यानाः 
मैन मत ! 
गुलि नुगः मस्यासें 
थःत फुकी।
 
कन्हे, 
सुथ जुइ मलाक 
तुयु जः 
लिमलाः फमलां 
जिगु क्वथाय् दुने थ्यंक स्वःवइ।
 
तर......
फुइ धुंकूगु मैनमत क्वसं 
शहीदया हिथें 
छफुति,निफुति मैन 
ल्यना च्वनि।
 
ख्वखना सलं 
जः भोसुनाः 
अनसं चुप्पा नइ।