कवि पूर्ण वैद्यया साहित्यिक व्यक्तित्व
पूर्ण ताम्राकार | ञंलाथ्व पंचमी ११४१, भाद्र २६ सनिवाः
पूर्ण वैद्य छ खः जिमिगु न्हाय् ।
जिमिगु भाय्या न्हू कवि ।
विश्व न्ह्यःने छंगु प्रतिभां
जिमिगु देय्या थी छवि ।
कवि पूर्ण वैद्यप्रति थ्व जनकवि दुर्गालाल श्रेष्ठया जक अभिव्यक्ति मखसें झीगु मंकाः अभिव्यक्ति खः । नेपालभाषा काव्य ख्यलय आधुनिक प्रवाह हःपिमध्ये छम्ह पूर्ण वैद्य खः । आधुनिक गद्य कविताय् दकले न्हापां ने. सं. १०८६ स पिदंगु ‘गाजलं दाःगु चा’य् झिंच्याम्ह कविपिंमध्ये छम्ह कवि पूर्ण वैद्य खः । पूर्ण वैद्यं ‘प्रतिध्वनि’ चौमासिक (२०६१ असार–श्रावण) पत्रिकाया अन्तवार्ताय् धयादी कथं वय्कलं स्कूलया विद्यार्थी जीवनकालनिसें कविता लेखनय् च्वसा न्ह्याकादीगु खः । वय्कलं धयादीकथं स्कूलं पिदंगु विहान पत्रिकाय विहान शिर्षकया कविता छापय् जुल । व हे कविता लिपा उबले बनारस पिदनाच्वंगु ‘उदय’ धइगु पत्रिकाय् नं प्रकाशित जुल ।
ख्वपया च्वछेँ त्वालय ने.सं. १०६० गुंपुन्हिकुन्हु जन्म जुयादीम्ह पूर्ण वैद्यया विद्यार्थी जीवनय् विज्ञान विषय रुचि दु, नापं चित्रकलाय् नं वय्कःया ल्हाm न्ह्याः । वय्कलं कविता रचना न्ह्याकादीबलय् छन्दोवद्ध पद्यात्मक कविता हे जुइमाःगु, छन्दहीन गद्य कवितायात साहित्य ख्यलय् मान्यता मबियाच्वंगु ई । कवि पूर्ण वैद्यजुं कविता साधना यानादिसांनिसें गद्य कविता जक रचना यानादिल । नेपालभाषाया आधुनिक काव्यय् दकले न्हापां वय्कलं सृजना यानादीगु ‘सरासु’ कविता मुनां ने. सं. १०८४ स श्रेष्ठ सिरपा त्याकेत वय्कः सफल जुल । ‘सरासु’ या प्रकाशनं पूर्ण वैद्य नेपालभाषाय् आधुनिक कविताया न्ह्यलुवा कवि कथं नां दन । कवि पूर्ण वैद्यजुं ‘सरासु’इ थ्व सरासु जीवन निस्तब्धता प्रति विरोध तथा जिंग सः दाःगु नुगःया भाय् खः’ धकाः च्वयादिल । ‘सरासू’या भूमिकाय् प्रा.डा. मोहन हिमांशु थापाजुं ‘सरासु छगू बौद्धिकताया जागरण खः । वर्तमान युगया ब्याहांचुलि खः, छगू न्हूगु युगया ग्वहालि खः । ... शिल्पया ल्याखं स्वय्बलय् नं न्हून्हूगु प्रयोग खनेमदुगु मखु । ... आः झीसं चिनाखँय् आधुनिकतायात कयाः ल्वाःसां जिल ।’ धकाः च्वयादिल ।
छम्ह हे कविया ३९ पु कविता मुनाः पिदंगु कथं नेपालभाषा न्हू काव्य ख्यलय् दकले न्हापांगु कृति हे ’सरासु’ (ने.सं. १०८७) खः । वैचारिक रूपं जक मखसें कविताया प्रतिक व विम्बयात नविन व वैयक्तिकरण भावभूमिक्ष् प्रयोग यानातःगु दकले तःजिगु कविता मुना हे ‘सरासु’ खः, उकथं थ्व कृतिया नेपाल भाषा न्हू काव्य ख्यलय् ऐतिहासिक महत्व दु ।
कवि पूर्ण वैद्यया निगूगू कृति ‘कविताया लागा’ (ने.सं ११०९) खः । थुकिइ महाकवि सिद्धिदास व चित्तधर हृदययाबारे निपु च्वसु त्वःताः मेगु झिंस्वपु च्वसु आधुनिक कवितानाप सम्बन्धित च्वसु दु । नेपालभाषाय् न्हू कविताया प्रवाह, न्हू कविताया आधुनिकता, कविताय् प्रयोग जुइगु प्रतिक, उपमा, बिम्बया मौलिकता, अभिव्यक्तिइ वैयक्तिकता, वैचारिक सशक्तता आदिया विषय लेखक कविं थःगु धारणा स्पष्ट कथं व्यक्त यानातःगु न्हू कविताया पक्षय् विस्तृत व्याख्या विवेचनात्मक व प्रतिरक्षात्मक च्वसु मुना हे पूर्ण वैद्यया ‘कविताया लागा“ खः । आधुनिक कविता ख्यःया समीक्षाय् ‘कवितामा लागा’या बिस्कं महत्व दु ।
नेपालभाषा काव्यय् जक मखसें आत्मपरक निबन्धकार कथं नं पूर्ण वैद्यया नां जाः । वय्कलं कलेज विद्यार्थी जीवनय् हे ‘सिकं थ्यूगु ख्वाः’ (१०८३) थज्याःगु निबन्ध च्वयाः अन्तर कलेज नेपालभाषा साहित्य सम्मेलनय् न्हाप व वयां लिपा ‘बुढा जुइवं’ निबन्ध द्वितीय सिरपाः त्याकूगु खः । ने.सं. १०८३ निसें ११३० तक्क वय्कःया पीच्यादँया साहित्य यात्रां सृजित १८ पु निबन्ध मुना ‘जि छगू अभिव्यक्ति युगया’ (११३२) खः । थ्व निबन्ध मुनां ने.सं. ११०१ या श्रेष्ठ सिरपाः त्याकूगु खः । पूर्ण वैद्यजुं थ्व निबन्ध मुनाय् ‘जिगु लागि थौंया निबन्ध व्यक्तिया अनुभव व सामूहिक यथार्थ संयोजित स्वतन्त्र अभिव्यक्तिया शाब्दिक कला खः’ धयादिल । वय्कःया थ्व धारणा आत्मपरक निबन्धया प्रणेता धयातःम्ह मोतेङÞ व विलियम हडसनया धारणा नाप ज्वःलाःवः । ‘जि छगू अभिव्यक्ति युगया’ निबन्धय् प्रतिक विम्बया प्रयोगं काव्यात्मक अभिव्यक्ति अतिकं जहाँ थी । नेपाली निबन्धय् तसकं चर्चित शंकर लामिछानेया निबन्धया तुलनाय् वैचारिक रूपं जक मखसें शैलिगत कलात्मक उत्कृष्टता कथं नं पूर्ण वैद्यया ‘जि छगू अभिव्यक्ति युगया’ अतिकं सेल्लाः, ग्यसुग्यं ।
पूर्ण वैद्यया दकले लिपा ने. सं. १११५ स ‘लःलःखः’ ८५ पु कविता मुना पिदंगु खः । ‘लः लः खः’ लय् लः मूल प्रतिकया आधारय् थीथी विम्ब व उपमां रचित कविता मुना खः । ‘लः’ छगूया जक प्रयोग यानाः कविता रचनाया बारे पूर्ण वैद्यं छगू खँल्हाबल्हाय् (न्हूगु विश्वभूमि’ थ्यंल्याः ३३९) थथे धयादीगु खः, ‘लःया प्राधान्य रुपं प्रतिक तयाः च्वयागु ३० सालपाखें निसें खः । उबले जि बुटवल क्याम्पसय् अन तिनाउ खुसी सिथय्सं स्टाफ क्वाटर; तान्वःगुलिं न्हिं निकः ला अनिवार्य थें म्वःल्हुइगु, लखय् सनाच्वनेगु, खुसि सिथय् सिचुक च्वनाच्वनेगु, उबले लगातार छुं लःया जक छगू सफू पिकाय्गु मतिइ वःगु, वयात हे कन्टिन्यू याना, थ्व छगू प्रयोग खः’ । लःया माध्यमं मानव जीवनया विविध पक्षयात दुग्यंक ब्वयातःगु ‘लःलःखः’ कविता मुना नेपालभाषा न्हू काव्य ख्यलय् छगू न्हूगु कीर्तिमान खः, तःजिगु उपलब्धी खः ।
थ्व कवि पूर्ण वैद्यया दुग्यंगु व विशिष्ट योगदान खः । ‘लःलःखः’ नेपाली भासं अनुवाद जुयाः ‘पानी मात्र पानी’ पिदनेधुंकूगु दु । तःदँ न्ह्यःनिसें वय्कःया थीथी पत्रिकाय् पिदनाच्वंगु किवता मुना सफू कथं पिदने ल्यं दनि । पूर्ण वैद्यया पिदनेधुंकूगु कृति ‘सरासु’, ‘लःलःखः’, व ‘जि छगू अभिव्यक्ति यूगया’ यात कयाः साहित्यकार कुन्दन प्रसाद श्रेष्ठया विवेचनात्मक सफू ‘गुरू दक्षिणा“ ने.सं ११४१ स पिदंगु दु । नेपालभाषा साहित्यय् वय्कःया विशिष्ट योगदानयात कदर यासें नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानं २०७८÷३÷३० कुन्हु कवि पूर्ण वैद्ययातः नेपाल प्रज्ञा मातृभाषा साहित्य पुरस्कारं सम्मान याःगु खः । आधुनिक कविताया न्ह्यलुवा व निबन्धकार पूर्ण वैद्य नेपालभाषा साहित्य ख्यःया छगः थीगु नगु खः । थौं झीसं हनाच्वनाम्ह कवि पूर्ण वैद्य वंगु गुंलागा ४ विहिबाःकुन्हु दिवंगत जुयादिल । झीगु भाषा ख्यःया छगः थीगु नगु थौं झीसं तंकेमाल । दकÞलय लिपा दिवंगत जुयादीम्ह कवि, विनन्धकार पूर्ण बहादुर वैद्ययात जिÞं छ्यं क्वछुकाः समवेदनाया स्वां छपास; देछायाच्वना !
