बौया ख्वाः स्वय् : बौ कःघाय्
प्रा. सुवर्ण शाक्य | ञंलाथ्व सप्तमी ११४१, भाद्र २८ सोमवाः
नेपालय् संस्कार संस्कृतिइ जन्मंनिसें मृत्युतकय् मनूया स्वअस्तित्व व गुण स्मृतिया लागि अनेक पर्व न्ह्याकाच्वंगु दु। बौया ख्वाः स्वय्गु छगू पर्व खः । पर्व धैगु धर्मकार्य वा उत्सव आदि याय्गु ई पुण्य दिन, विशिष्ट दिन व अवसर खः। झीथाय् अनेक पर्वत कुलिकुलि दु। न्हिन्हिं ख्वाः स्वयाः खँ ल्हानाच्वनाम्ह अबुयात अबुया ख्वाः स्वय्गु धकाः विशेष दिन क्वःछिनाः अबुया मर्यादा कायम यानातःगु खः। तिथि कथं भाद्र कृष्ण औंसीयात थ्व दिन नालातःगु दु । बौयात मर्यादा व गुणकथं आकाश समान धैतःगु दु। काय्म्ह्याय् संरक्षणय् दक्वकथंया जिम्मा अबुं कयाः इमित ब्वलंकी इमित जीवनय् भिंगु लँपुइ तैबी।अबुया सन्तुष्टियात चिरस्थायि कथंया सम्मानया भावना जागृत याय्गु हे थ्व पर्वया पवित्र ध्येय खः । काय्म्ह्याय् मस्त व बौया बिचय् प्रेम, सद्भावना व ममताया सुखानुभूति ज्वीगु स्वभाविकताकथं थ्व पर्व सृजना जूगु खः । अबु जन्मदाताजक मखु कर्तव्यनिष्ठताया प्रतिमूर्ति खः।
थ्व दिं कुन्हु अबुया जीवन गुजाराया लागी आवश्यकताया वस्तु पुरय् यानाः मचाः मगाःगुलिं ज्वीगु तकलिफं मुक्त लिपाया क्लेशं जाःगु खायूगु खँत तंकेगु कथंया थ्व बेला खः । ईब्यः थथ्याःक्वथ्याः जुयाः थौंकन्हय् थ्व पर्वय् श्रद्धां मखु, औपचारिकता निभय् यानाः ख्वाः स्वयेगु धकाः हनीपिं दै वःगु दु। अबुया पालि भ्वपुयाः शारीरिक, मानसिक, आध्यात्मिक खँया मतलब व रहस्य गाकं दुगु खँ धैच्वनेगु ई मखुत ला धैथें थौं जुयावःगु दु ।
मस्तय्सं पालि भ्वप्वीगु चलन मदय् धुंकल।अबुयात धन्यवाद व त्जबलप थयग मबम धकाः आशीर्वादया लिसः बीपिं दय्धुंकल। थौंकन्हय् संस्कृति धकाः परम्परा जक धानय् याइपिं आपाः दै वःगु दु । परम्परा धकाः माःगु माछि खँयात त्वःताः ई व्यःया कथं मल्वय् धुंकूगु खँयात प्रोत्साहित यानाः अनावश्यक भ्वासिपहलं सभ्यताया खँय् हे हास्यास्पद ज्वीकथं संस्कृतिया मौलिकताय् हे लिच्वः लाइकथं व्यवहार खनेदैवैच्वंगु दु। संस्कृति मनूया आचरणया जग खः, समाजगत, जातिगत, राष्ट्रगत पहिचान खः। परंपरा धाःगु भिंगु ज्या त्वःतेमते, कुलवंश नाश याये मते धाःगु खः। थौकन्हय् परम्पराया खँत देखावाकथं ब्वय्त, म्हिते थें न्ह्याइपुकेत जुयाः भिंगु उद्देश्यप्रतिया हार्दिकता कम जुयाः वनाच्वंगु दु।
परंपरा व संस्कृति धकाः म्हुतुइ जक दनि, याय्माःगु धाथेंया व्यवहार पानावनाच्वंगु दु। पुस्तान्तरित याय्माःपिं भविष्यया कर्णधार मस्त पारिवारिक स्नेह व ममतां हे तापाइ कथंया चलन वैच्वंगु दु। मचांनिसें दे केयर सेन्टरय् तय्गु । होस्तलय् बोर्डिङ्गय् तय्गु । विदेशय् ब्वंके छ्वय्गु व ज्या याके छ्वय्गु जुल कि थः मचा सन्तानयात थःपिंगु परम्परा संस्कारय् गुबलय् तय्गु स्यने कने थ्वीकेगु यानाः व्यवहारय् गुबलय् तय्गु । मचांनिसें हे मां अबुनाप तापानाः नय्, त्वने, ब्वने व्यवहारय् च्वंसेंलि मां अबुप्रतिया आपसय् स्नेह, ममता व श्रद्धाया व्यवहार गुकथं क्वातुकेबीगु ज्वी । मस्तय्त ब्वलंकेकथं बौपिनि हे आशय व स्वभाव पासेंलि मचायाके कूलछेँया सांस्कृतिक परम्परा व हसिबसिया खँ ला स्वतः हे त्वःफीगु जुल ।
थौंकन्हय् ब्वनेकुथिइ नं ममतामयी सन्तुलित पारिवारिक जीवनया व्यवहारया खँ स्यनीगु मखसे थःथःगु ब्वनेकुथिया नां तय्त प्रतिष्ठा जोगय् याय्कथं मस्तय् परीक्षा परिणामय् डिस्टिंक्सन वयेके माथंया स्यनेकने यायगुली जोड बीगु । सामाजिक संस्कार, कुलाचार व्यवहार धैगु मस्तसें मचांनिसें थःगु समाजय् च्वनाः स्यना काइगु खः थःगु पनया अभ्यास स्वतः जुयावनीगु खः । मचातय् सही तौर तरिकाया व्यवहार कनेसाथ मांअबुं सचय् याकाः मस्त कःघाइगु खः । अथे मां अबुं मस्त कःघाय्कथंया खँत थौं मजुयावनाच्वंगु दु।
मस्तसें मचांनिसें अबुनापया सम्बन्ध व व्यवहारया खँ न्यने स्यने मदुगुलिं मस्त थःपिनि पपू बुल कि थःथम्हं ब्वैवनीगु । कलाः व्याः यानाः मचाखाचात दत धाय्व अबुयात हे पंगलः ताय्कीगु । उकीसनं बौ भचा ज्याथः जुल कि वृद्धाश्रमय् वाय् यंकीगु । अबु ज्वी धुंकूम्ह थम्हं कतिलाःपाकः व्यवहार यानाः अबुयात पन्छय् याइगु खँय् चलाक जुयागु धकाः च्वनीगु । लिपा थम्हं थः अबुयात याना थें थःपिनि काय्पिनिपाखें अथे हे दुःख भोगय् याय्मानि धकाः भ्याः हे बिचाः मयासे बुझक्कड जुयाः धुक्क च्वनीगु । बौयाः ख्वाः स्वय्गु अबु म्वानाच्वंबलय् जीवितावस्थाय् वैगु गुणया अनुमोदन याय्गुकथं आज्ञापालन याय्गु खँ लुमंकेगु खः । थ्व परंपरायात कजय् याय्गु खः । सांस्कृतिक परंपराकथं नं अबुयात अग्रपंक्तिइ तःगु खः । मस्तसें थःपिं नं अबु ज्वीगु भागीदार खः धकाः थःम्ह अबुयात आकाश समान धाःगु खँ थ्वीका वनेगु खः।
थौकन्हय् आस्थाया विषयय् खँ ल्हाय्बलय् अबु नं फर्मल (औपचारिक) थें जुयावनाच्वंगु न्ह्यथने वहःकथंया खँ जुयाव्यूगु दु । काय्पिनिगु बिचय् अंशवन्दाय् पक्षपात यात धकाः अले थःगु सुरक्षाय् अप्वः संपत्ति काल धकाः अबु खनाः तंचायाः अबुया ख्वाः हे मस्वैपिं दु । अबु मदैबलय् मितकं मतैपिं व श्राद्ध तकं मयाइपिं दु । धर्मपुत्र धकाः लहिनातःपिसं नं अबुया ख्वाःस्वैपिं नं दु । टेष्टट्यूबं बूपिं मस्तय् थःत ब्वीत बीज ब्यूम्ह मनू अबु मजुसे मांया भाःत अबु जुया च्वंगु दु । मचां अबु धकाः वैत हे ख्वाः स्वैगु खः । मामं अबुया नां मकँसे तःपिं मस्तय् अबुया ख्वाः हे स्वय् म्वाःगु नं दु।
बौया ख्वाः स्वय्गु पर्व दिं कुन्हु अबु मदय् धुंकूपिं काय्म्ह्याय्पिसं तीर्थय् श्राद्ध यानाः बाय् छेँय् च्वनाः श्राद्ध यानाः बाय् पुरोहितयात सिदादान बियाः जूसां अबुयात लुमंकाः ख्वाः स्वय् विधि हनेगु याइ । झीथाय्यापिनि गोकर्ण तीर्थय् वनाः श्रद्धाञ्जली बी । अन उत्तरवाहिनी खुसिइ म्वःल्हुयाः गोकर्णेश्वर, पार्वती व गदाधर दर्शन याइगु खः । थथे याइगु पितृतर्पणया लागि खः । गोकर्णेश्वरय् भगवान्या मूर्ति व विष्णुपादका नं दु । मदय् धुंकूपिनिगु दछिइ छकः श्राद्ध याइगु धैगु मदुम्हसित न्हि न्हि लुमंके कथं खः छाय्कि मनूया दछि, पितृतय् न्हिछि धाइ । थ्व बौया ख्वाःस्वय्गु पर्व दिनयात कुशेऔंसी नं धाइ । जालन्धरया सतीम्ह कलाः“वृन्दा” यात विष्णुया मायारुपं सतीत्व लुटय् यानाव्यूगुलिं वृन्दां विष्णुयात घाँय् ज्वीमा धकाः सराः ब्यूगुलिं विष्णु कुश घाँय् जूगु धकाः कुशया विशेषता व वयानाप स्वापू दुगु पुराण व किवदन्तीत आपांल दु।
बौया ख्वाः स्वय्गु पर्व गुणानुस्मरण दिवस खः । कृतज्ञताया दिवस खः । मनूत भावना, धारणा व पाक्ष्नाय् जीवन हनाच्वंगु ज्वीगु खः । धर्मशास्त्र व जीवनभवचक्रया खँ कथं मनूया पुनर्जन्म ज्वीगु खँय् सित धाय्व शरीर फेरय् ज्वीगु खः । सीम्हसिगु म्ह जन्मपतिं कीट, पतंग पशु पंछि न्ह्याम्ह जुजुं वनेफु । थुकथं दक्व प्राणीत अबु ज्वी फुगु धैथें ज्वी । पुनर्जन्मकथं जन्मपतिकं छगू हे रुप काल ज्वी धैगु सीमखु । उकं मदुम्हं गुगु स्वरुपय् त्वःतूगु खः वहे रुप न्ह्याबलें लुमंके भनं थगे बौया ख्वाः स्वय्गु आदि मनूया थःया अस्तित्वया खँ जुयाच्वंगु धकाः धाय्थाय् छिं।
२१ औ शताव्दी धकाः थाय्बाय् अवसथा व्यवस्थाया विचाः मयासे ह्यूपाःया खँ हालाज्वीगु थुगु यलय् झीथाय् थें याःगु म्हुतुइ हे संस्कृति परम्परा धकाः हालाज्वीगु थासय् नं अबु जूम्हसिनं मस्त कत्ताय्फैगु इै मखैवंगु व कत्ताय्गु वातावरण नं तैतं वंगुलिं थुज्वःगु बौया ख्वाः स्व्गथें याःगु संस्कार संस्कृति, परंपरा व गर्व खः धकाः ल्यंकेगु जुल धाःसा समाजं हे थुकथंया अवस्था व्यवूथायउात कःघाय्गु यानाः बौ जूपित व वौया संस्काया थौंतयका अवस्थायत कःघाय्गु ज्वीमाःगु जुल । धाथेंया ‘पुं’ नामगु नरकं अबुयात बचय् याइम्ह “पुत्र” खः धकाः शास्त्रय् धैतःकथं उज्वःपिं भद्रपिं काय्मस्तसें “बौ” खँया हे स्वत्वया लागी देश समाजय् हे कःघाय्माःगु ज्वीगु थौंया अवस्था जूवःगु दु।
