हल्चोक आकाश भैरबया ख्वाःपाः दयेकीलि न्यागु दशक तेजबहादुर चित्रकार
नृपेन्द्रलाल श्रेष्ठ | ञंलाथ्व नवमी ११४१, भाद्र ३० बुधवाः
स्वनिगलय् च्वंपि नेवाःतय्गु तःजिगु नखः, पर्वमध्ये छगू येँयाः नं खः । येँयाःयात कयाः थीथी बिचाः किम्वदन्ति समाजय् प्रचलित दु । येँयाःयात यँद्याः नं धाः । येँयाः न्याय्काच्वंगु इलय् पृथ्वीनारायण शाहं आक्रमण यानाः नेवाःतय्त बुकूगु व यमित द्याःगु जूगुलिं येँद्याः धाःगु धापू नं समाजय् दु । तर जात्रा न्याय्काच्वंथाय् आक्रमण याःगु धाय्बलय् वयां न्ह्यः दुगु जात्राया नां पृथ्वीनारायणया आक्रमण धुंकाः जक च्वंवंगु खँ उलि नालाकाय् बहःमजू । अथे हे, येँय् न्याय्कीगु जात्रा जूगुलिं येँया याः येँयाः धाःगु धापू नं दु । तर थ्व जात्राया झ्वलय् येँय् जक मखु, यलय्, ख्वपय्, द्वालखाय् तकं थीथी साँस्कृतिक गतिविधि जुइगु याः । पुलांगु पुलांगु सफुतिइ थुगु जात्राया नां इन्द्रयात्रा च्वयातःगु खंकेफइ । इन्द्रयात्रा खँग्वलं हे इन्द्रयाः – इन्याः – इँयाः येँयाः जूगु धापू नं दु । न्ह्यागु धाःसां येँयाः वा इन्द्रजात्रा नेवाःतय्गु दकले सकले तःजिगु जात्रा खः धइगु खँय् धाःसा सुयां फरक बिचाः दइमखु ।
येँयाःबलय् येँय् दुने यक्व साँस्कृतिक गतिविधित जुइ । उकी दकले न्ह्यइपूगु व भव्यतां जाःगु धइगु कुमारी, भैरव व गणेशया रथ यात्रा हे खः । उकिया नापं लाखय्, पुलिकिसि व हल्चोकया सवःभकु (आकाश भैरव) नं जात्राया मुख्य आकर्षणय् लाः धाय्फइ । येँयाबलय् हल्चोकं पिहांवइगु सवःभकु अथवा हल्चोक आकाश भैरव नं छगु महत्वपूर्ण जात्रा खः । ञंलाथ्व द्वादशीनिसें ञंलागा तृतीयातक जुइगु येँयाःया झ्वलय् पिहांवइगु हल्चोकया आकाश भैरवयात यमितय्सं सवःभकु नं धाय्गु याः । हल्चोकं पिहांवइपिं स्वम्ह देवगणय् हल्चोक आकाश भैरव, चण्डी व कुमारी खः । येँयाःबलय् थुपिं द्यःपिं पिहांवय् न्ह्यः स्वम्ह द्यःया ख्वाःपातय् लंपू छाय्केमाः ।
ख्वाःपाःया माःगु मर्मत, रंग तय्गुलिसेंया ज्यायात लंपू छाय्गु धाइ । लंपू छाय्केगु नितिं ञंलाथ्व पारुकुन्हु हल्चोकं गुथियारपिन्सं द्यःया ख्वाःपाः सन्दुकय् तयाः कुबियाः येँया मांसगल्लीइ चित्रकारया छेँय् हय्गु याइ । हल्चोक आकाश भैरवया ख्वाःपाः दय्केगु नापं लंपूू छाय्गु ज्या वंगु न्यागू दशक न्ह्यःनिसे निरन्तर रुपं येँया मासगल्लीइ च्वंम्ह तेजबहादुर चित्रकारं याना वयाच्वनादीगु दु । वय्कः तेजबहादुरं बिसं २०२८ सालनिसें थौंतक ख्वाःपाः दय्केगुनापं लंपू छाय्गु ज्या निरन्तर यानाच्वनादीगु दु । ख्वाःपातय् आःतक वय्कलं न्यय्कः तक निरन्तर लंपू छाय्केगु ज्या यानादीधुंकल ।
लंपू छायेकेगु
हल्चोकया आकाश भैरब अथवा सवःभकुया ख्वाःपाः दय्केगु व लंपू छाय्गु ज्या येँया मांसगल्लीइ च्वंपि चित्रकार परिवारं यानावःगु दु । थौंकन्हय् धाःसा थुगु ज्या तेजबहादुर चित्रकारं यानाच्वनादीगु दु । वय्कलं बिसः २०२८ सालनिसे थुगु ज्या न्ह्याकादीगु खःसा थौंतक नं मदिक्क दँय्दसं ख्वाःपाःय लंपू छाय्गु त्वःतादीगु मदुनि । वय्कः थौंकन्हय् ८३ दँ दय्धुंकल । उमेर हदं वय्कःयात थुगु ज्याय् गले याय्मफु ।
थौं नं वय्कः उलि हे सक्रिय जुयाः थुगु ज्या यानाच्वनादीगु दु । हल्चोकया आकाश भैरवया ख्वाःपाः झिनिदँया जात्राय् छकः जक न्हूगु दय्केगु याइ । ८३ दँ दुम्ह वय्कः चित्रकार भाजुं आःतक हल्चोकया आकाश भैरवया ख्वाःपाः प्यकःतक दय्कादीधुंकूगु दु । अथे धाय्बलय् वय्कलं हलचोक आकाश भैरवया १२ दँया जात्रा प्यकः स्वयादीधुंकूगु जुल । प्यकः ख्वाःपाः दय्कादीधुंकूगु धाय्बलय् अझ प्यकलं मल्याक हे स्वयादीधुंकल नं जुइफु ।
१२ दँया जात्रा त्वःताः दँय्दसं धाःसा येँयाःबलय् दच्छिइ छकः लंपू छाय्केगु ज्या जक याइ ।
पूजा बिधि
ञंलाथ्व पारुकुन्हु द्यःगणपिनिगु ख्वाःपाः छगः सन्दुकय् तयाः गुथियारपिन्सं कुबियाः हल्चोकं मासंगल्लीइ चित्रकारया छेँय् हइ । द्यःगणपिं धाय्बलय् उगु सन्दुकय् स्वम्ह द्यःपिं हल्चोकया आकाश भैरव, चण्डि व कुमारीया ख्वाःपाः दइ । लंपू छाय् सिधय् धुंकाः ञंलाथ्व पारुकुन्हु क्षमा पुजा याय्माः । क्षमा पूजा याय्धुंकाः गुथियारपिन्त उगु ख्वाःपाः लःल्हाइ । वयां लिपा हाकनं छगः सन्दुकय् तयाः कुबियाः गुथियारतय्सं हल्चोकया द्यःछेँय् लितहइ । एकादशी कुन्हु द्यःछेँया न्ह्यःने ख्वाःपाः ब्बय्गु याइ । अन तःधंगु हे पूजा याइ ।
पारिश्रमिक गुलि दु
ख्वाःपाः दय्केगु व लंपू छाय्गु ज्या वंगु न्यागू दशक न्ह्यःनिसें यानाच्वनादीम्ह तेजबहादुर चित्रकारं धयादी कथं न्हापा न्हापा दच्छिइ प्यंगू डोको सिउचा (रातोमाटो), श्रावण महिनाय् नीछधी कःनि गुथियारतय्सं बीगु यानाच्वंगु खः । अथे हे, जात्राया इलय् ३३ पैसा व हेँय् ख्येँय् झिगः बियावःगु नं चित्रकारं लुमंकादिल । ‘थौकन्हय् पारिश्रमिक कथं गुथियात थुलि हे हिँ धकाः ला मधया, गुथिं गुलि ल्हातय् तयाबिल उलि कयाच्वनागु दु’ चित्रकारं थःगु खँ न्यंकादिल ।
लिखँ
येँयाःया रौनकयात थप यानावःगु हल्चोक आकाश भैरवया जात्राया झ्वलय् ञंलाथ्व द्वादशीकुन्हु हल्चोकं द्यःया ख्वाःपाः, वसः, तिसा नापं हतियार गुथियारतय्सं छगः लीया सन्दुकय् तयाः येँया न्यतय् कायगःननिइ हइ । द्वादशीनिसें काय्गःननिं हे द्यः ल्हानाः प्याखं क्यनेगु नं न्ह्याइ सा ञंलागा तृतियाकुन्हु लिहांवनी । ञंलागा तृतियाया दिंयात नानिचायाः नं धाय्गु याः । उगु दिनय् धाःसा द्यःगणपिं ख्वाःपाः तयाः, वसः पुनाः तिसां तियाः हे येँया न्यतपाःच्वं ताम्सिपाखा जुयाः डल्लु, धिमेल्वहँ, स्वयम्भू जुयाः हल्चोकय् लिहां बिज्याइ ।
