श्री हल्चोक आकाश भैरव, नेवाःतय् सवः द्यः
नृपेन्द्रलाल श्रेष्ठ | ञंलागा पारु ११४१, असोज ५ मंगलवाः
नेवाःतय्स निन्हु प्यन्हु मपाक्क धइथें थीथी जात्रापर्व, नखःचखः हना वयाच्वंगु दु । नेवाःतयसं न्ह्याकावःगु थीथी जात्रापर्वमध्य् नं ख्वाःपाः प्याखंया बिशेष महत्व दु। बिश्वय् मेमेगु देशय् नं ख्वाःपाः प्याखंत दु । तर मेमेथाय् ख्वाःपाः प्याखंयात छगू मनोरञ्जन व नाटक कथं जक खनेदुसा नेवाःतय्गु नितिं थ्व संस्कृति खः, जीवन हे खः। नेवाःतय्गु ख्वाःपाः प्याखं तान्त्रिक बिधिं जुइगुलिं थुकिया धार्मिक महत्व अझ अप्वः खनेदु।
स्वनिगलय् नेवाःतय्गु तःजिगु जात्रामध्ये छगू येँयाःयात इन्द्रजात्रा न धाय्गु याः। थुगु जात्रा येँ, यल व ख्वप, दोलखाय् जक मखसे आः हलिंन्यकं न हनेगु याना हय्धुंकल। ञंलाथ्व द्वादशीकुन्हु हनुमानध्वाखाय् यःसिं थन कि येँयाः (इन्द्रजात्रा) औपचारिक कथं न्ह्याइ । येँयाःया इलय् हलिमय् जीवित द्यः कथं कयातःम्ह श्री कुमारी माजु, श्री गणेद्यः व श्री भैलःद्यःया रथयात्रा स्वन्हु यंकं जुइगु याः। नापं पुलुकिसि, लाखय्, दीप्याखं, महाकाली प्याखं आदी नं जुइ । इन्द्रजात्राया छगू मेगु आकर्षण मध्ये श्री हल्चोकया आकाश भैरव द्यःया जात्रा नं खः। नेवाः समुदाय दुने हल्चोकय् च्वंपि पुतुवारतय्सं येँयाःबलय् पिकाइगु जात्रा खः, श्री हल्चोक आकाश भैरव जात्रा। श्री हल्चोक आकाश भैरव गुथिं पिकाइगु थुगु जात्रायात येँय् च्वंपिन्सं सवःद्यःया नापं सवःभकु नं धाय्गु याः ।
सवःभकु पिकाइगु इलय् आकाश भैरव नापं चण्डी व कुमारी यानाः स्वम्ह द्यःपिं दइ। श्री हल्चोक ्आकाश भैरवया जात्रा गबलेंनिसें न्ह्याःगु खः धइगु ठोस प्रमाण मदुसां नेपाल सम्वत् १०७ पाखे जुजु ग्ुणकामदेवं न्ह्याकूगु धइगु अनुमान दु । जुजु गुणकामदेवयात महालक्ष्मी द्यवं दर्शन बिल व द्यःया उजं कथं थःगु राज्ययात शत्रुया भयं मुक्त याय्त हल्चोकय् श्री आकाश भैरवसहित थीथी द्यःत तान्त्रिक बिधिं उत्पन्न याःगु धइगु बंशावलीइ च्वयातःगु दु। जुजु गुणकामदेवं येँ रक्षा याय्गु नितिं प्यखेरं अष्टमातृका स्थापना यानाः थीथी थासय् भैरव नं स्थापना याःगु किम्बदन्ती दु । हल्चोक आकाश भैरवया झिनिदँया जात्रा धाःसा जुजु अमर मल्लं न्ह्याकूगु धइगु बंशावलीइ न्ह्यथनातःगु दु।
नेवाः परम्परा कथं अष्टमातृका व भैरवया तःधंगु महत्व दु । भैरवयात महाद्यःया प्रतीक कथं कयातःगु दुसा नेवाःतसें भैरवयात बिस्कं रुपय् कयाः थ्यंमथ्यं १०८म्ह भैरव माने यानातःगु दु। उकी पचली भैरव, उन्मत्त भैरव, हयग्रीव भैरव, त्यांका भैरव, काल भैरव, बाघ भैरव अथेहे, हल्चोक आकाश भैरवयात नं कयातःगु दु। थुकी मध्ये बाघभैरव व पचली भैरव झिनिदँया जात्राय् छक्वः जक पिहां बिज्याइसा हल्चोकया आकाश भैरव दँय्दँसं येँयाःबलय् च्यान्हुयंकं पिहां बिज्याकी । हल्चोक आकाश भैरवया झिनिदँया जात्रा नं याइ। थुगु जात्रा वंगु बि.सं. २०७० सालय् जूगु खःसा आः वइगु बि.सं. २०८२ सालय् जुइ।
पञ्चतत्वमध्ये छगू तत्व वायू अथवा फय् खः । श्री हल्चोक आकाश भैरव द्यःयात वायू तत्वकथं नं काय्गु याः। आः नं सुइतं वायूं कयाः समस्या जुल धाःसा हल्चोकय् वयाः पूजा याय्गु यानाच्वंगु दनि । न्हापा राजतन्त्रया इलय् हल्चोक आकाश भैरवया प्याखंयात राजकीय सम्मानसहित ल्हुइकेगु यानातःगु दुगु खः । न्हापा न्हापा जुजुपिन्सं दिगु द्यः कथं हल्चोक आकाश भैरव द्यःया पूजा नं याः ।
येँयाःबलय् हल्चोक आकाश भैरव जात्रा जुइ न्ह्यः ञलाथ्व पारुकुन्हु स्वम्ह द्यः श्री हल्चोक आकाश भैरव, चण्डी व कुमारीया ख्वाःपाः लँप छाय्गु नितिं हल्चोकया आगंछेँनिसे छगः सन्दुकय् तयाः गुथियारतय्सं कुबिया हयाः येँयाः मांसगल्लिइ चित्रकारया थाय् हइ । लँपू छाय्गु ज्या क्वचाय्काः ञलाथ्व एकादशिकुन्हु चित्रकारं बिधिवत पूजा यानाः गुथियारया नायःयात ख्वाःपाः लःल्हाइ । चित्रकारया थासं लीयागु पिचाय् (छगू कथंया सन्दूक) तयाः कुबियाः न्ह्यःने चिलाख च्याकाः ख्वाःपाः हल्चोकय् हे लित यंकी।
ञंलाथ्व एकादशिकुन्हु हल्चोकया द्यःछेँ न्ह्यःने छगू बिशेष पूजा जुइ । अन झिनिदँया जात्राय् झिम्ह द्यःपिं श्री हल्चोक आकाश भैरव, चण्डी, कुमारी, पार्वती, गंगा, महाद्यः, बाराही, आकाशदेवी, दक्षिणकाली व महाकालीया ख्वाःपाःया बिशेष पूजा जुइ । उगु पूजाय् गुथिया नायकं न्हापां पूजा यानाः अनं लिपा मेपिन्सं पूजा याइ। गुथिपाखें बां स्याय्धुंकाः लिपा पूजा क्वचाइ । पूजा लिपा येँयाःकुन्हु द्यः जुइपिनि ख्वाःपाः व लं मपुंसे प्याखं ल्हुइगुु रिहर्सल जुइ । ञलाथ्व द्वादशिकुन्हु गुथियारतय्सं हल्चोकय् द्यः छेँय् मुनाः स्वम्ह द्यः चण्डी, कुमारी व हल्चोक आकाश भैरव द्यःपिनिगु ख्वाःपाः व लं छगः सन्दुकय् तयाः अनं कुबियाः येँया काय्गःननिइ छखा छेँय् हइ । येँयाः ज्वःछि अनं हे द्यः पिहांबिज्याइ। काय्गःननिइ गथे यानाः द्यः लाःवल धइगु खँ धाःसा सीमदु ।
श्री आकाश भैरव द्यःया वँचूगु ख्वाःपाः, वँचूगु जामालिसें ल्हातय् खड्ग दइसा चण्डी व कुमारीया ह्याउँगु ख्वाःपाः व ह्याउँगु जामा फिनाः पिहां बिज्याइ । काय्गःननिइ द्यः पिहां बिज्याइबलय् दकलय् न्हापां चिलाख दइसा अनं लिपा चण्डी, कुमारी व हल्चोक आकाश भैरव धुंकाः बाजं पिहांवइ । द्यः पिहां बिज्याय् धुंकाः दकलय् न्हांपां ननिइ द्यः ल्हाय्माः। द्यः ल्हाय्गु इलय् स्वम्हं द्यःपिं प्याखं हुली । अनं लिपा चण्डी व कुमारी निम्ह द्यः प्याखं हुलीसा लिपा भैरव याकःचा प्याखं हुली। वयां लिपा छचाः चाःहिलाः हाकनं काय्गःननिइ हे वयाः क्वचाय्की। उगु इलय् नं हानं द्यः ल्हानाः उकुन्हुया प्याखं क्वचाय्की।
येँयाःया लिपागु दिं ञलागा तृतियाकुन्हु काय्गःननिइ हे द्यः पिहांवयाः छचाः चाःहिलाः हाकनं लिहांवनी। उगु दिनय् उगु छेँ थुवालं स्वम्ह द्यःयात बिशेष पूजा यानाः बिदा बी। जात्राया लिपांगु दिनय् स्वम्ह द्यःपिं ख्वाःपाः व लं पुनाः लँय् पूजा काकां हल्चोकया द्यः छेँय् लिहांबिज्याकी। द्यःछेँय् पूजारीं लसकुस यानाः स्वम्ह द्यःपिन्त दुकाय् धुंकाः जात्रा औपचारीक कथं क्वचाइ ।
द्यः प्याखं हुलेगु झ्वलय् चण्डी व कुमारी निम्ह छक्वलं प्याखं हुलीसा श्री हल्चोक आकश भैरव याकःचा प्याखं हुलीगु खः।
बाजं कथं खिं छगः व झ्यालि निज्वः दइ । बाजंया ताल झिन्नाले सिन्तांगया बोलय् बाजं थाइ । झिंनिदँय् छकः धाःसा झिम्ह द्यः पिहांवय्गु याइ। येँयाःया इलय् पिहांवइपिं स्वम्ह द्यः चण्डी, कुमारी व आकाश भैरबनापं पार्वती, महाद्यः, गंगा, बाराही, आकाशदेबी, महाकालीनापं दक्षिणकाली नं पिहांबिज्याकी। येँयाःबलय् पिहां वइपिं द्यःपिंमध्ये मू द्यः आकाश भैरब खःसा झिंनिदँया जात्राय् आकाशदेबी मूद्यः जुइ। आकाशय् स्वयाच्वनीम्ह द्यःलिसे दुष्टि चूलाके मज्यूु धइगु धापू दु।
न्हापा न्हापा हल्चोक आकाश भैरवयात येँया हनुमानध्वाखाया नासः चुकय् छम्ह म्येय् बीगु याः । बि.सं. २०४६ सालय् म्येय् जात्रा स्वयाच्वपिं मनूतय्थाय् ब्बाँय् वना भागदौड जूबलय् दर्शकत तकं घाःपाः जूबलय् व धुंकाः म्येय् बीगु परम्परा दिनावन । न्हापा थुकथं भैरबयात म्येय् ब्यूगु स्वय्त जुजु खलःनापं बिदेशी पाहांत तकं वय्गु याः । उम्ह म्येय्यात भैरवं पाःलाः स्याय्गु याइगु खः।
