थौंकन्हय् चर्चा जुयाच्वंगु न्यायालय
दिलिप शाही ‘शान्तियज्जु’ | कौलागा षष्ठी ११४१, कार्तिक ९ मंगलवाः
खय्तला तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीं संसद विघटन याय्वं हे न्यायालय चर्चाया केन्द्रय् लानाच्वंगु खः। ओलीं याःगु असंवैधानिक विघटनयात न्यायालयं नं सदर याइगु खःला धइगु हुइना भुइना उगु इलय् मजूगु निश्चित रुपं मखु । आपालं जनदवाव व निरन्तर रुपं न्यायालयप्रति च्यूताः प्वंकाच्वंगु कारणं यानाः न्यायालयं अन्ततः प्रधानमन्त्री ओलीया पलाःयात असंवैधानिक घोषित याःगु खः। अदालतया आदेश कथं प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली प्रधानमन्त्री पदं बहिर्गमन जुइवं धाःसा न्यायालययात कयाः हाकनं मेगु द्वपं बीगु शुरु जूगु दु । विशेषतः तत्कालीन प्रधानमन्त्रीलिसें एमालेया अध्यक्ष ओलीं राजनीतिक सेटिङ कथं थम्हं विघटन यानागु प्रतिनिधिसभायात असंवैधानिक पलाः धकाः गुगु अदालतं आदेश बिल उकियात कयाः तच्वय्क विरोध याना वयाच्वंगु दु । अले उगु विरोध याय्गु ज्या निरन्तर जुयाच्वंगु दु । एमाले अध्यक्ष ओलीं थौंकन्हय् नं अदालतयात कयाः तच्वःगु आलोचना याय्गु यानाच्वंगु दु।
थ्वहे दथुइ, प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवां मन्त्रिपरिषद विस्तार याय्गु झ्वलय् सर्वोच्च अदालतया प्रधानन्यायाधीशं थःत नं मन्त्रिमण्डलय् भाग फ्वन धइगु खँ सार्वजनिक जुइवं अदालतयात कयाः थीथी न्ह्यसः ब्वलंगु दु । मन्त्रिपरिषद विस्तार न्ह्यः हे प्रधानन्यायाधीश चोलेन्द्र शम्शेर जबरां मन्त्रिमण्डलय् थःगु भाग फ्वंगु सार्वजनिक जूगु खःसा उकियात कयाः सर्वोच्च बारं थःपिनिगु ध्यानाकर्षण जूगु धासें प्रधानन्यायाधीश जबरायात नापलाय्गु ज्या याःगु खः । उगु नापलाय्गु ज्याझ्वलय् हे प्रधानन्यायधीश जबरां मन्त्री जुइम्हेसिया नां तकं काय्गु ज्या जुइवं छुं गडबड दु ला धइगु आशंका ब्वलंगु खः । तर मन्त्रिपरिषद गठन याय्गु झ्वलय् उगु आशंका बास्तविक रुपय् परिणत जुल । गुकिं यानाः सर्वोच्च अदालतयात कयाः थीथी न्ह्यसः ब्वलन । आः वयाः सर्वोच्च अदालतयात कयाः न्ह्यसः ब्वलनेवं प्रधानन्यायाधीशं उकियात गुकथं काइ धइगु आम जनतायात दथुइ न्ह्यसः जुयाः दनाच्वंगु दु ।
विश्वय् अदालतयात सम्मानपूर्वक स्वय्गु यानाच्वंगु दु । गुकिं यानाः अदालतया विश्वसनीयता अप्वया वनाच्वंगु दु । तर नेपालय् लोकतान्त्रिक कालय् वयाः गुकथं अदालतप्रति न्ह्यसः चिं दन, थ्व पाय्छि निश्चित रुपं मखु । अदालत स्वच्छ जुइमाः, निष्कलंक जुइमाः, विश्वसनीय जुइमाः । थ्व आम मूल्य मान्यता खः । तर जब अदालत हे राजनीतिक पार्टीया चलखेल याय्गु छगू थाय् कथं विकास जुल धाःसा उकियात विश्वास याय्गु गथे ? नेपाःया अदालत पञ्चायती इलय् तकं आम जनतां सम्मान याना वयाच्वंगु संस्था खः । अझ धाय्गु खःसा माओवादी जनयुद्धया इलय् तकं माओवादी कार्यकर्तातय्त अनावश्यक रुपं तत्कालीन सरकारं ज्वनाः कुनेगु यानाच्वंगु खःसा गुलिखे मनूतय्त अदालतं ससम्मान रिहाइ याःगु खः । अदालतया थज्याःगु हे कारणं यानाः खः सर्वसाधारण जनतायाके अदालतप्रति सम्मान ब्वलंगु खः। गुकियात कायम यानातय्गु दायित्व अदालतया खः । तर विडम्बना थौं वयाः अदालत उगु दायित्वं वन्चित जक जूगु खःला धइगु न्ह्यसः थौं आम जुयाच्वंगु दु।
सर्वोच्च अदालतया ज्या जनताया दथुइ कानुनी राज्य व संविधानया रक्षा याय्गु दायित्व दु । तर गुकथं कार्यपालिकाय् अदालतं थःगु भाग फ्वंगु खँ दु । थुकिं शक्ति पृथकीकरणयात तकं आघात लाकेगु ज्या जकं जूगु मदुला धइगु न्ह्यसः ब्वलनीगु स्वभाविक खः । सर्वोच्च अदालयया वर्तमान न्यायाधीशयाबारे थीथी खँ पिहांवय्वं पुलांपिं न्यायाधीशतय्गु फोरमं न्यायालयया मानमर्दन जूगु धासें उकियात उचित निकास बीमाःगु धकाः थःगु अवधारणा तकं पिकाय्धुंकूगु अवस्थाय् आः प्रधानन्यायाधीश जबरां थःत गुकथं न्ह्यःने न्ह्यब्वइ धइगु आम जनतां च्यूताः कयाच्वंगु दु । सर्वोच्च अदालतया गरिमा ल्यंकेगु दायित्व प्रधानन्यायाधीशया खः । सर्वोच्च अदालतया प्रधानन्यायाधीशया दायित्व केवल सर्वोच्च अदालत दुने जक मखु, वय्कलं देय्न्यंकया अदालतयात अनुशासनय् तय्माःगु खः । तर अथे मजूसें स्वय्म प्रधानन्यायाधीश हे विवादया घेराबन्दी लाय्गु धइगु समग्र अदालतयात कयाः न्ह्यसः ब्वलनीगु स्वभाविक खः।
खय्तला प्रधानन्यायाधीश जबरां तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीया सरकारया पालय् नं कार्यपालिकाय् थःत भाग माः धकाः धाःगु खँ सार्वजनिक जूगु खः । उकथं हे प्रधानन्यायाधीश जबरा संवैधानिक परिषदया बैठकं याःगु निर्णय नं विवादया घेराय् लानाच्वंगु जक मखुसें उकियात कयाः मुद्दा तकं दर्ता जुयाच्वंगु अवस्था खः । थ्व कथं स्वय्बलय् सर्वोच्च अदालतया न्यायाधीश जबरा छगू जक मखुसें तःगु विवादय् तक्यनाच्वंगु दु । अले छम्ह स्वतन्त्र व निष्पक्ष जुइमाःम्ह प्रधानन्यायाधीश थुकथं विवादया चाकलय् लाय्गु धइगु देय् व जनताया नितिं बिडम्बनापूर्ण अवस्था खः । अथे जुयाः आः यदि सर्वोच्च अदालतया गरिमायात कायम याय्गु खःसा छपू जक लँपु धइगु प्रधानन्यायाधीशया बहिर्गमन खः । मखु, थ्व विवादया दथुइ नं प्रधानन्यायाधीशं उचित लँपु मबीगु खःसा उकिया नितिं नालेमाःगु मेगु लँपु धइगु कानुनी लँपु हे खः । गुकियात कयाः पुलांपिं न्यायाधीशतय्गु फोरमं नं माल धाःसा संसदं प्रधानन्यायाधीशया बारे निर्णय याय्माः धकाः गुगु धाःगु व धइगु महाअभियोग हे खः।
अथेजुयाः आःया अवस्थाय् अदालतया गरिमा नं कायम जुइगु व प्रधानन्यायाधीशया मानमर्दन नं मजुइगु लँपु लीगु बांलाःगु ज्या धइगु प्रधानन्यायाधीशं थःगु विवेक छ्यलेगु खः । मखु यदि संसदं निर्णय याय्मालीगु अवस्था थ्यन धाःसा थ्व पलाः स्वय्म प्रधानन्यायाधीशया नितिं जक मखु, समग्र अदालतया गरिमायात हे क्षति याइगु निश्चित दु । मेता खँ राजनीतिक पार्टीतय्सं गुकथं अदालतयात थःगु कथं छ्यलेगु नितिं शक्ति पृथकीकरणया सिद्धान्तयात थः यत्थे म्हितेगु यात धाःसा थुकिया लिच्वः राजनीतिक पार्टीतय्सं नं फय्मालीग खँय् हेक्का तय्माः। स्वय्म कार्यपालिकां हे प्रधानन्यायाधीशं भाग फ्वन धकाः उकियात परिपूर्ति याय्गु ज्या याय्गु खःसा थुकिं राजनीतिक पार्टीयात ध्वस्त याइगु जक मखुसें अन्ततः राजनीतिक पार्टीया अस्तित्व हे संकटय् लाय्फइगु खँय् ध्यान बीमाःगु आवश्यकता थौं जुयाच्वंगु दु। अदालतया गरिमा कायम याय्गु ज्या अदालतया जक मखु स्वयम् राजनीतिक पार्टीतय्गु नं खः । गुगुं नं इलय् जुइफइगु कार्यपालिकाया हस्तक्षेपयात पनेगु छगू बांलाःगु ल्वाभः सर्वोच्च अदालत खः। उकिया गरिमा कायम याय्गु दायित्व नं कार्यपालिकां काय्माः।
