विश्व स्वास्थ्य संगठनं युरोप कोरोना संक्रमणया केन्द्र जुइगु ख्याच्वः बिउगु निवा मबिवं युरोपेली देय्त धमाधम लकडाउनय् वनेगु न्ह्यागु दु ।

नेदरल्याण्डं देय्यंक लकडाउन घोषणा याःगु कन्हय्कुन्हु अष्ट्रियां नं लकडाउन घोषणा याःगु दु । तर थ्वखुसिया लकडाउनया प्रकृति धाःसा बिस्कं खनेदत । नेदरल्याण्डं शैक्षिक क्षेत्र, रेष्टुराँ, होटल लिसें अप्वः भिडभाड जुइगु थासय् लकडाउन याःगु दुसा अष्ट्रियां खोप मकाःपिन्त लकडाउनय् तःगु दु ।

अष्ट्रियां खोप मकाःपिन्त मनूतयेत नयेत्वनेगु न्यायेय्गु नितिं सिवं मेगु ज्याय् छेँ नं पिहाँँवयेगुलिइ रोक तःगु दु । अष्ट्रियाय् आः नं ३५गू प्रतिशत जनसंख्यां खोप काःगु मदुनि । लिपांगु छवा दुने संक्रमण दर प्रति लखय् ८सःम्ह थ्यंगु दु ।

खोप मकाःपिन्त छेँय् हे सीमित याइबलय् भीडभाड नं म्हो जुइगु व संक्रमणया जोखिम नं म्हो जुइगु भलसा याःगु दु । खोप काःगु मकाःगु क्वजिइत थाय् थासय् प्रहरीयात चेकजाँच यायेगु अधिकार बिउगु दु ।

उखे, जर्मनीइ नं संक्रमण दर छक्वःलं अप्वयेधुंका वइगु वाये दुने न्हूगु मापदण्ड लागू यायेगु तयारी जुयाच्वंगु दु । नेदरल्याण्डं लकडाउन लाइट नाँ बिया वंगु शनिबाः निसें हे आवागमन व भेटघाटयात चिबाला याःगु दु ।

मेगु युरोपेली देय् बेल्जियमय् नं संक्रमणया दर तसकं अप्वयावनेधुंका अनया सरकारं न्हूगु मापदण्डया विषयलय् सहलह न्ह्याकुगु दु । अथेहे लाट्भियाय् नोभेम्बरया शुरु निसें हे लकडाउन याःगु दु ।

दक्वःलय् न्हापा कोरोना खोप काःगु दाबी याःगु रुसय् दक्वःलय् संक्रमण अप्वःगु दु । रुसया संक्रमणया गतिं स्पुतनिक खोपया प्रभावकारिताय् नं न्ह्यसः थंगु दु ।

इक्वेडरया छगू जेलय् कैदीतये दथुइ जूगु ल्वापुइ म्होतिइ ७०म्ह सीगु दु । ल्वापुलिपाया स्थितियात नियन्त्रणय् कायेत सलंसःम्हिसया ल्याःखय् सेना परिचालन याःगु दु ।

वंगु सेप्टेम्बरय् सच्छिम्ह सीगु जेलय् हाकनं ल्वापु जूगु खः । गुयाछिल शहरय् दूगु जेलय् ल्वापु जूबलय् कैदीत सीगु खः । ल्वापुलिपा जेलदुने दुहाँवंपिं प्रहरीं विष्फोटक पदार्थ व बन्दुक तःधंगु मात्राय् लूगु दु ।

थुगुसिइ जक हे इक्वेडरया जेलय् जूगु ल्वापुइ २ सः सिवें अप्वः सिइधुंकुगु दु । जेलया छगू ब्लकय् च्वनावःपिं कैदीत घिस्रे जुया ब्लकय् दुहाँवना विरोधी पुचःया कैदीयात हताः जूगु प्रारम्भिक छानविनं लुइकुगु दु ।

गुलिखय् कैदीतये छँये ध्यातःगु अवस्थाय् लूगु सुरक्षाकर्मीतय्सं धाःगु दु । थ्वहे महिनाया शुरुइ नं उगु हे जेलय् ल्वापु जूबलय् ३म्ह कैदी सीगु खःसा २५म्ह घाःपाः जूगु खः ।

मेक्सिकोया माफिया पुचः व तस्करतये लिच्वः जेलय् अप्वःगुलिं तक्वःमछि ल्वापु जुयाच्वंगु इक्वेडरया अधिकारीतये धापू दु । तर माफिया पुचःलं इक्वेडरया जेलय् जक मजुसें तःधंगु क्षेत्र तकं नियन्त्रणय् कायेधुंकुगु वीवीसीं न्ह्यथंगु दु ।

इक्वेडरय् अप्वःगु माफिया पुचःया लिच्वः म्हो यायेत दशक सिवें अप्वः बिइगु व जःलाखला कोलम्विया, अमेरिका व युरोपेली युनियनं ग्वहालि यायेमाःगु अवस्था दु ।

प्रदुषणया समस्याय् तक्यंगु भारतीय राजधानी न्हू दिल्लीइ छवाया नितिं ब्वनेकु बन्द याःगु दु ।

अथेहे निर्माण क्षेत्रय् नं ४न्हू ज्या बन्द याःगु दु । न्हू दिल्लीया मूख्यमन्त्री अरविन्द केरजरीवालं तच्वगु प्रदुषणया लिच्वः मस्तयेत लाके मबिइत ब्वनेकु क्षेत्र बन्द यानागु धासें प्रदुषण लकडाउन यायेगु विषयलय् नं सहलह जुयाच्वंगु धयादीगु दु ।

सरकारी ज्याकुत नं छेँपाखें हे न्ह्याकेत धाःगु दुसा निजी ब्यापारिक क्षेत्रयात नं फचिं फत्तले छेँपाखें न्ह्याकेत धाःगु दु । कार्खाना व सवारी ज्वलंपाखें ब्वलंगु कुँ लिसें कृषि क्षेत्रं ब्वलंगु प्रदुषणं दिल्लीया सर्ग त्वपूगु दु ।

दँय्दसं हिउँदय् थुगु झ्व अप्वइगु याःगु दु । शनिबाः भारतीय सर्वोच्च अदालतं प्रदुषण नियन्त्रणया नितिं लकडाउन यायेत नं सरकारयात छ्याता बिउगु दु । सर्वोच्च अदालतया छ्यातालय् सहलह जुयाच्वंगु धका मूख्यमन्त्री केजरीवालं थ्वयान्ह्यः गबलें नं प्रदुषण लकडाउन मजूगुलं सरोकारवालातय्लिसेया सहलहलिपा निर्णय कायेगु धयादीगु खः ।

अथेहे भारतीय प्रदुषण नियन्त्रण वोर्डं नं प्रदुषण नियन्त्रणया नितिं कठोर पलाःया नितिं तयार जुइत धाःगु दु । उगु वोर्डं फयेया कमजोर गतिया हुनिनं म्होतिइ नोभेम्बर १८ सिवें न्हापा प्रदुषण म्हो जुइगु संभावना मदूगु धाःगु दु ।

बेलारुस जुया युरोव वनिपिं आप्रवासी पोल्याण्डया सिमानाय् मुंबलय् युरोपेली युनियं बेलारुस विरुद्ध अझ नाकाबन्दी यायेगु शंका ब्वनाच्वंबलय् बेलारुसं युरोपेली देशय् ग्याँस आपूर्ति बन्द यानाबिइगु ख्याच्वः बिउगु दु ।

थीथी देशं बेलारुसय् थ्यंपिं आप्रवासीपिन्त पोल्याण्ड, लिथुआनिया व लाट्भियापाखे छ्वयेत प्रोत्साहित याःगु धाःगु युरोपेली युनियनया द्वपं फयाच्वंगु बेलारुसं ग्यास आपूर्ति बन्द यानाबिइगु धम्की बिउगु खः ।

बेलारुसया राष्ट्रपति अलेक्ज्याण्डर लुकासेन्कों थःपिन्त थप नाकाबन्द तःसा उकिया लिस बिइगु धयादिल । “जिम्सं युरोपयात क्वाउगु बियाच्वनागु दु तर उमिसं ख्याच्वः बियाच्वंगु दु”, जिमिसं ग्याँस बन्द यानाबिल धाःसा छु जुई ? वय्कलं धयादिल ।

युरोपेली देशय् ग्याँसया आपूर्ति मू याना रुसपाखें जुयाच्वंगु दु । तर रुसपाखें युरोप वनेत लँपू धाःसा बेलारुस जुया वनेमा । बेलारुसया ख्याच्वः धुंका युरोपय् ग्याँसया आपूर्तिइ संकट वयेफगु जूगु दु ।

विश्व जलवायु हिउपालय् दक्वःलय् अप्वः भूमिका दूगु अमेरिका व चीनं जलवायु हिउपा संकट ज्यंकेगु नितिं नापं जाना ज्या यायेगु घोषणा याःगु दु ।

सन् २०१५य् फ्रान्सय् जूगु तापमान वृद्धियात १गू फुति ५गू डिग्री सेस्लियस दुने हे तयेगु आज्जु चूलाकेगु नितिं वइगु दशकय् नापं जाना ज्या यायेगु सहमति चीन व अमेरिकां याःगु खः । स्कटल्याण्डया ग्लास्गो शहरय् न्ह्यानाच्वंगु जलवायु हिउपा सम्बन्धि सम्मेलनया झ्वलय् निगू देशं मंका वक्तब्य पिथना थुकथं प्रतिवद्धता न्ह्यथंगु खः । 

उमिसं आज्जु चूलाकेगु नितिं जुइगु कुतःयात निदुगं यायेगु नं धाःगु दु । चीनया वरिष्ठ जलवायु वार्ताकार सिए छेनहुवां पेरिस प्रतिवद्धता व आः जुयाच्वंगु ज्यापहः दथुइ तःधंगु गाः दूगु धइगु खँ निगुलिं पक्षं नालाकाःगु धयादील ।

वयेकया कथं पेरिस प्रतिवद्धताया कार्यान्वयनया नितिं स्यल्लागु कार्ययोजना दयेकेत निगुलिं देशं नापं जाना ज्या याइगु जूगु दु ।

अथेहे अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनया जलवायु सम्बन्धि विशेष दूत जोन केरीं चीनलिसे सहमति अविश्वासया वातावरण क्वपालेगु पलाः जूगु धका थुकिं राष्ट्रसंघीय सम्मेलनयात सुथांलाकुगु प्रतिक्रिया बियादील ।

थुगु हे विषयलय् अमेरिकी राष्ट्रपति बाइडेन व चिनियाँ राष्ट्रपति सी चिनफिङ दथुइ वइगु वालय् भर्चुअल वार्ता जुइफइगु नं न्ह्यथंगु दु । सम्मेलनया झ्वलय् चीन व अमेरिका दथुइ सहमति जुइधुंका राष्ट्रसंघीय महासचिव एन्टोनियो गुटेरसं नं लसता प्वंकादीगु दु ।

हलिंमय् जुयाच्वंगु कार्बन उत्सर्जनय् ४०गू प्रतिशत भूमिका अमेरिका व चीनया दु । तर थुपिं निगू देय् हे आःतक्क जलवायु हिउपाया संकट पनेगु प्रतिवद्धतात कार्यान्वनयय् मू पंगःजुयावःगु दु ।