अफ्रिकी देय् युगाण्डाय् अतिवादी विरुद्ध सुरक्षाकमीं याःगु कारवाहीलय् छम्ह मुस्मां धर्मगुरु सीगु दु ।

राजधानी कम्पाला सिवें छुं पिने विद्रोहीया अखडाय् हताःया झ्वलय् धर्मगुरु शेख मुहम्मद अब्बास किरेभु सीगु खः । सुरक्षाकर्मीं कयेकुगु गोलीं लाना वयेक सीगु युगाण्डाया अधिकारीतयेसं न्ह्यथंगृु दु ।

अब्बास किरेभु युगाण्डाय् मुस्मां समुदायलय् लोकप्रिय जुयादी । वयेकया  नेतृत्वय् दूगु अतिवादी पुचःलं ‘एलाइड डेमोक्रेटिक फोर्सेस– एडिएफलिसे जाना वंगु मंगलबाः कम्पालाय् आत्माघाति विष्फोट याःगु युगाण्डा सरकारया दावी दु ।

उगु विष्फोटय् ४म्ह सीगु खः । वयांलिपा सुरक्षाकर्मीतयेसं अतिवादी विरुद्धया खोजी अभियान तच्वयेकुगु खः । सन् १९९० या दशकय् गठन जूगु विद्रोही पुचः एडिएफ आः प्रजातान्त्रिक गणतन्त्र कंगोय् आश्रय कयाच्वंगु दु ।

सन् २०१९ य् इस्लामिक स्टेटलिसे आवद्ध जूगु थुखे थुगु संगठनं कंगो, युगाण्डा लिसेंया देशय् हताः यानावःगु दु ।

रुसया ‘एन्टी सेटलाइट मिसाइल’ परिक्षणप्रति अमेरिकां विरोध क्यंगु दु । रुसं थौंकन्हय् तिनि याःगु भु उपग्रह प्रतिरोधी क्षेप्यास्त्र परिक्षणयात अमेरिकां ग्यानापूगु व गैरजिम्मेवार ज्याया नां ब्यूगु खः ।

रुसं क्षेप्याष्त्र परिक्षणमार्फत अन्तरीक्षय् दुगु थःगु हे छगू भू उपग्रहयात ध्वस्त याःगु खः । रुसया थ्व ज्यां अन्तराष्ट्रिय अन्तरिक्ष केन्द्रय् दुपिं वैज्ञानिकतय्गु ज्यान जोखिमय् लाःगु अमेरिकी द्वपं दु ।

रुसं ध्वस्त याःगु क्षेप्यास्त्रया भग्नावशेषं समस्या ब्वलनेधुंकाः अन्तराष्ट्रिय अन्तरिक्ष केन्द्र आई.एस.एस.या यात्रीत घण्टौंतक्क सुरक्षा क्याप्सुल दुने च्वनेमाःगु खः ।

आई.एस.एस.य् आः प्यम्ह अमेरिकी, निम्ह रुसी व छम्ह जर्मन वैज्ञानिक दु । रुसं पृथ्वीया सतह स्वयां करीब ४सः व २० किलोमिटर च्वय् दुगु भू उपग्रह ध्वस्त यानाः एन्टी सेटलाइट मिसाइल परिक्षण याःगु खः ।

विश्व स्वास्थ्य संगठनं युरोप कोरोना संक्रमणया केन्द्र जुइगु ख्याच्वः बिउगु निवा मबिवं युरोपेली देय्त धमाधम लकडाउनय् वनेगु न्ह्यागु दु ।

नेदरल्याण्डं देय्यंक लकडाउन घोषणा याःगु कन्हय्कुन्हु अष्ट्रियां नं लकडाउन घोषणा याःगु दु । तर थ्वखुसिया लकडाउनया प्रकृति धाःसा बिस्कं खनेदत । नेदरल्याण्डं शैक्षिक क्षेत्र, रेष्टुराँ, होटल लिसें अप्वः भिडभाड जुइगु थासय् लकडाउन याःगु दुसा अष्ट्रियां खोप मकाःपिन्त लकडाउनय् तःगु दु ।

अष्ट्रियां खोप मकाःपिन्त मनूतयेत नयेत्वनेगु न्यायेय्गु नितिं सिवं मेगु ज्याय् छेँ नं पिहाँँवयेगुलिइ रोक तःगु दु । अष्ट्रियाय् आः नं ३५गू प्रतिशत जनसंख्यां खोप काःगु मदुनि । लिपांगु छवा दुने संक्रमण दर प्रति लखय् ८सःम्ह थ्यंगु दु ।

खोप मकाःपिन्त छेँय् हे सीमित याइबलय् भीडभाड नं म्हो जुइगु व संक्रमणया जोखिम नं म्हो जुइगु भलसा याःगु दु । खोप काःगु मकाःगु क्वजिइत थाय् थासय् प्रहरीयात चेकजाँच यायेगु अधिकार बिउगु दु ।

उखे, जर्मनीइ नं संक्रमण दर छक्वःलं अप्वयेधुंका वइगु वाये दुने न्हूगु मापदण्ड लागू यायेगु तयारी जुयाच्वंगु दु । नेदरल्याण्डं लकडाउन लाइट नाँ बिया वंगु शनिबाः निसें हे आवागमन व भेटघाटयात चिबाला याःगु दु ।

मेगु युरोपेली देय् बेल्जियमय् नं संक्रमणया दर तसकं अप्वयावनेधुंका अनया सरकारं न्हूगु मापदण्डया विषयलय् सहलह न्ह्याकुगु दु । अथेहे लाट्भियाय् नोभेम्बरया शुरु निसें हे लकडाउन याःगु दु ।

दक्वःलय् न्हापा कोरोना खोप काःगु दाबी याःगु रुसय् दक्वःलय् संक्रमण अप्वःगु दु । रुसया संक्रमणया गतिं स्पुतनिक खोपया प्रभावकारिताय् नं न्ह्यसः थंगु दु ।

इक्वेडरया छगू जेलय् कैदीतये दथुइ जूगु ल्वापुइ म्होतिइ ७०म्ह सीगु दु । ल्वापुलिपाया स्थितियात नियन्त्रणय् कायेत सलंसःम्हिसया ल्याःखय् सेना परिचालन याःगु दु ।

वंगु सेप्टेम्बरय् सच्छिम्ह सीगु जेलय् हाकनं ल्वापु जूगु खः । गुयाछिल शहरय् दूगु जेलय् ल्वापु जूबलय् कैदीत सीगु खः । ल्वापुलिपा जेलदुने दुहाँवंपिं प्रहरीं विष्फोटक पदार्थ व बन्दुक तःधंगु मात्राय् लूगु दु ।

थुगुसिइ जक हे इक्वेडरया जेलय् जूगु ल्वापुइ २ सः सिवें अप्वः सिइधुंकुगु दु । जेलया छगू ब्लकय् च्वनावःपिं कैदीत घिस्रे जुया ब्लकय् दुहाँवना विरोधी पुचःया कैदीयात हताः जूगु प्रारम्भिक छानविनं लुइकुगु दु ।

गुलिखय् कैदीतये छँये ध्यातःगु अवस्थाय् लूगु सुरक्षाकर्मीतय्सं धाःगु दु । थ्वहे महिनाया शुरुइ नं उगु हे जेलय् ल्वापु जूबलय् ३म्ह कैदी सीगु खःसा २५म्ह घाःपाः जूगु खः ।

मेक्सिकोया माफिया पुचः व तस्करतये लिच्वः जेलय् अप्वःगुलिं तक्वःमछि ल्वापु जुयाच्वंगु इक्वेडरया अधिकारीतये धापू दु । तर माफिया पुचःलं इक्वेडरया जेलय् जक मजुसें तःधंगु क्षेत्र तकं नियन्त्रणय् कायेधुंकुगु वीवीसीं न्ह्यथंगु दु ।

इक्वेडरय् अप्वःगु माफिया पुचःया लिच्वः म्हो यायेत दशक सिवें अप्वः बिइगु व जःलाखला कोलम्विया, अमेरिका व युरोपेली युनियनं ग्वहालि यायेमाःगु अवस्था दु ।

प्रदुषणया समस्याय् तक्यंगु भारतीय राजधानी न्हू दिल्लीइ छवाया नितिं ब्वनेकु बन्द याःगु दु ।

अथेहे निर्माण क्षेत्रय् नं ४न्हू ज्या बन्द याःगु दु । न्हू दिल्लीया मूख्यमन्त्री अरविन्द केरजरीवालं तच्वगु प्रदुषणया लिच्वः मस्तयेत लाके मबिइत ब्वनेकु क्षेत्र बन्द यानागु धासें प्रदुषण लकडाउन यायेगु विषयलय् नं सहलह जुयाच्वंगु धयादीगु दु ।

सरकारी ज्याकुत नं छेँपाखें हे न्ह्याकेत धाःगु दुसा निजी ब्यापारिक क्षेत्रयात नं फचिं फत्तले छेँपाखें न्ह्याकेत धाःगु दु । कार्खाना व सवारी ज्वलंपाखें ब्वलंगु कुँ लिसें कृषि क्षेत्रं ब्वलंगु प्रदुषणं दिल्लीया सर्ग त्वपूगु दु ।

दँय्दसं हिउँदय् थुगु झ्व अप्वइगु याःगु दु । शनिबाः भारतीय सर्वोच्च अदालतं प्रदुषण नियन्त्रणया नितिं लकडाउन यायेत नं सरकारयात छ्याता बिउगु दु । सर्वोच्च अदालतया छ्यातालय् सहलह जुयाच्वंगु धका मूख्यमन्त्री केजरीवालं थ्वयान्ह्यः गबलें नं प्रदुषण लकडाउन मजूगुलं सरोकारवालातय्लिसेया सहलहलिपा निर्णय कायेगु धयादीगु खः ।

अथेहे भारतीय प्रदुषण नियन्त्रण वोर्डं नं प्रदुषण नियन्त्रणया नितिं कठोर पलाःया नितिं तयार जुइत धाःगु दु । उगु वोर्डं फयेया कमजोर गतिया हुनिनं म्होतिइ नोभेम्बर १८ सिवें न्हापा प्रदुषण म्हो जुइगु संभावना मदूगु धाःगु दु ।