महिला, बालबालिका लिसे ज्येष्ठ नागरिक मन्त्रालयं देय्या थीथी जिल्लाय् दूगु मचा इहिपाः न्हंकेगु तातुनाः ‘मचाइहिपा न्हंकेत राष्ट्रिय रणनीति २०८१’ हइगु जूगु दु।

मचा इहिपाःया हुनिं त्यपू जीवन सुथां मलाइगु, ल्यासे मजुइकं हे मचा बुइबलय् स्वास्थ्य सम्बन्धी थीथी समस्या जुइगु, लैङ्गिक हिंसा, यौनजन्य हिंसा, बालश्रम, न्यायेमिये थेंजाःगु मेमेगु हिंसापाखें मिसामचा व मिसा अझ अप्वः प्रभाबित जुइगु दिकेत नं रणनीति दयेकेगु सिधइ थें च्वने धुंकूगु मन्त्री नवलकिशोर साह सुडीं कनादिल।

“अशिक्षा, कमाइ बः मलाःनि बलय् मचा इहिपाः याइबलय् जुइगु समस्याया बारे मस्यूगु कारणं गांमय् च्वंपिं मस्त ल्यासे मजुवं हे त्यपू जीवन हनेत बाध्य जुयाच्वन, मूकथं मचाइहिपाःयात व्यावहारिक कथं न्हंकेत नं रणनीति दयेकेत्यंनागु खः”, मन्त्री सुडीं धयादिल। इहिपाः यायेगु कि यायेगु मखु धैगु फुक्क मनूतय्गु नैसर्गिक अधिकार खः व मस्तय्गु शिक्षा, प्रजनन स्वास्थ्य व मचा अधिकारयात ध्यानय् तयाः नेपालय् २० दँ स्वयां क्वय्यापिनिगु इहिपाःयात मचाइहिपा धकाः धयातःगु दु।

नेपाःया संविधान, राष्ट्रिय बालबालिका नीति, २०८०; मुलुकी अपराधसंहिता २०७४, बालबालिकासम्बन्धी ऐन २०७५ तथा बालबालिकासम्बन्धी नियमावली २०७८; स्थानीय सरकार सञ्चालन ऐन २०७४, मचाविवाह विरुद्धया रणनीति २०७२ लिसें मेमेगु कानुन नं मचा इहिपाः न्हंकेत छ्यलाबुलाय् हयाच्वंगु दु। मस्तय्गु हक व अधिकारया सुनिश्चत यायेत मचा अधिकारसम्बन्धी महासन्धि १९८९ व मिसातय्त जुइगु फुक्क कथंया विभेदत न्हंकेगु महासन्धि १९७९ यात अनुमोदन यानाः मस्त व मिस्तय्गु अधिकारयात कार्यान्वयन यायेगु प्रतिबद्धता नेपाःपाखें यानातःगु दु।

दिगो विकासया आज्जु (२०१६–२०३०) लिसेंया मानव अधिकार व मचा अधिकारलिसे स्वापू दूगु भ्वंतय्त नेपालं अङ्गिकार याःगु दु। नेपाःया मुक्कं जनसङ्ख्या निगू क्वति व ९१ लख व ६४ द्वः व न्यासः व ७८ मध्ये मस्त (१८ दँतक) या ल्याः ९८ लख व ६९ द्वः व न्यासः व ८३ (३३.८४ प्रतिशत) दु । उकी नं मिजंमचा ५१.८ प्रतिशत व मिसामचा ४८.२ प्रतिशत दु। मुक्कं मिजंत मध्ये मिजंमस्त ३६ प्रतिशत व मुक्कं मिसामध्ये ३२ प्रतिशत मिसामस्त दु।

नेपाः बहुक्षेत्रीय क्लस्टर सर्वेक्षण २०७६ अनुसार २० निसें २४ दँया त्यपु जीवन हनाच्वंपिं मध्ये १५ दँ क्वय्या ५.२ प्रतिशत (मिजं १.५ प्रतिशत व मिसा ७.९ प्रतिशत) व १८ दँ क्वय्या २२.७ प्रतिशत (मिजं गुगू प्रतिशत व मिसा ३२.८ प्रतिशत) या इहिपाः जूगु खनेदु।

राष्ट्रिय मचा अधिकार परिषद्या प्रवक्ता रामबहादुर चन्दं गरिबी, मचा अधिकारप्रति बेवास्ता, दायित्व व जिम्मेवारी काये मफुगु, मचात प्राथमिकताय् मलाःगु, समन्वय, ग्वाहालि, सहजीकरण व मंकाःज्या म्ह्वः जुइगु, कानुनी व नीतिगत व्यवस्थाकथं योजना व ज्याझ्वः तर्जुमा व दूगु नं कार्यान्वयन जुइ मफूगु मचा इहिपाःया मू समस्याया नापनापं हाथ्या नं जुयाच्वंगु धयादिल।(रासस)

वंगु असारय् टुकुचाया ढलय् लुगु जीवाणु पोलियो सङ्क्रामक मखुु धइगु पुष्टि जूगु दु। थाइल्याण्डया र्बैककय् याःगु नमूना परीक्षणय् उगु जीवाणु पोलियो सङ्क्रामक मखुगु राष्ट्रिय जनस्वास्वास्थ्य प्रयोगशालाया मेडिकल प्रमुख लिली श्रेष्ठं धाःगु दु।

“टुकुचा खुसिइ लुगु पोलियो भाइरस सरे जुगु व मजुगु सिइकेत खुसिइ च्वंगु घः व मेमेगु थासय् याःगु नमूना सङ्कलन याःगुलि पटकपटक परीक्षण याःगुलि पोलियो भाइरस खनेमदु”, वयकलं धयादीगु दु, “यदि उगु भाइरस सङ्क्रमण जूगु खःसा खुसिइ च्वंगु धः याःगु नमूनाय् हाकन लुइमाःगु खः।

पोलियो भाइरस मखंगुलि जिमिसं सङ्क्रमित मखु धका पुष्टि यानागु दु।” वंगु असारय् येँ महानगरपालिका–१२, त्रिपुरेश्वर नापं बागमती व टुकुचाय् नमूना सङ्कलन लिपा परीक्षण याःगुलि पोलियो लुगु खः।

रामचन्द्र पौडेलया नेतृत्वय् वातावरण ह्यूपाः सम्बन्धी संयुक्त राष्ट्रसङ्घीय महासन्धिया पक्ष राष्ट्र तयेगु सम्मेलन कोप–२९ य् नेपालें जलवायु ह्यूपाःया असर म्हो यायेगु निति जलवायु संरक्षणया विषय स्पष्टताया ना िन्ह्यब्बःगु भ्रमण फलदायी जूगु दु।

अजरबैजानया बाकुय् जूगु उगु सम्मेलनय् ब्बति कया राष्ट्रपति पौडेल स्वदेश लिहा झागु दु। त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलय् अतिविशिष्ट कक्षय् जूगु उगु पत्रकार सम्मेलनय् परराष्ट्र मन्त्रालयया सहसचिव नाप प्रवक्ता अमृतबहादुर राई न ‘हिमालनिसे समुद्र तक एकीकृत भावनां जलवायु संरक्षण यायेमागु’ धका नेपालं ल्ह्वं विषयय् भ्रमणं थप जोडबल थ्यःगु धका स्पष्ट यानादीगु खः।

“जलवायु वित्त, हानिनोक्सानी व अल्पविकसित देशं फय् मालाच्वंगु पीडा कम यायेत हलियक च्वपिन्त प्रविधि व वित्तीय ग्वहालि यायेमाः धका नेपालं धारणा उजागर यायेत भ्रमणं थप बल थ्यःगु  दु”, धका वयकलं धयादीगु दु उगु बैठक थ्व हे मङ्सिर ७ गते तक न्ह्यागू सम्मेलनय् जलवायु ह्यूपाःसम्बन्धी विषयगत क्षेत्रय् जुइगु वार्ता, सहलह व पारित जुइगु दस्तावेजय् नेपाःया राष्ट्रिय हित याःगु प्रत्याभूत यायेत वन व वातावरण मन्त्रालया नेतृत्वय् नेपाःया प्रतिनिधिमण्डल याःगु सक्रिय सहभागिता दु धका प्रवक्ता राई न जानकारी बियादीगु खः।

देशय् समग्र आर्थिक परिसूचकया अवस्था, विद्यमान आयोजनाया प्रगति, समस्या व समाधानया उपायबारे सहलह यायेत राष्ट्रिय विकास समस्या समाधान समितिया ५३ क्वःगु बैठक सिंहदरबारय् सुरु जूगु दु।

प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीया अध्यक्षताय् प्रधानमन्त्री नाप मन्त्रिपरिषदया कार्यालयय् जूयाच्वंगु बैठकय् राष्ट्रिय गौरवया आयोजना व आयोजनाया विद्यमान समस्या नाप वया कारण व समाधानया उपायबारे सहलह यायेत थी थी १५ गु कार्यसूची तःगु दु।

उगु कार्यसूचीइ शासकीय सुधार, राष्ट्रिय प्राथमिकता वःगु आयोजनाय् वन क्षेत्रया उपयोग, आयोजना बैंक, सार्वजनिक खरिद प्रयोजनया निति जिल्ला दररेट, बालसुधार गृह सञ्चालन व सडक बालबालिका मुक्त अभियान, सङ्घ, प्रदेश व स्थानीय तहय् सरकारी भवन, समपूरक अनुदान, झींखुक्वःगु आयोजनाय् कार्यान्वयन योजना, आयोजनाया बहुवर्षीय ठेक्का व्यवस्थापन, विद्युत् महसुल सङ्कलन विनियमावली, अनिवार्य व निःशुल्क शिक्षा, सार्वजनिक सेवाय् इन्टर्नसिप, विपद् उत्थानशील पूर्वाधार निर्माण, विपद् लिपागु पुनःनिर्माण व पुनःस्थापना याःगु खः।

बैठकय् उपप्रधानमन्त्री नाप अर्थमन्त्री विष्णुप्रसाद पौडेल, मन्त्रीगण, प्रदेश सरकारया मुख्यमन्त्रीपि, प्रधानमन्त्रीया मुख्य सल्लाहकार, सरकारया मुख्यसचिव, प्रधानसेनापति, सङ्घ व प्रदेश सरकारया सचिव तयेगु ब्बति दुगु खः।

प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीें कार्यान्वयन जूगु झीदँ लिपा संविधानया समीक्षा व मूल्याकंन जुइमाः धका धयादीगु दु।

कान्तिपुर कन्क्लेभ २०२४ या समापन सत्रया परिसंवादय् प्रधानमन्त्री ओलीें लोकतान्त्रिक व्यवस्था, गणतन्त्र व संघीयताया मुल मर्मय् च्वय् क्वय् जुइ मखु धका धयादीगु दु। देशय् स्थिरता, सुशासन व विकासया निति लागि वर्तमान सत्ता समीकरण जुगुलि थुकियात सार्थक दयकेगु जुइ धका धयादीसे वयकलं धयादीगु दु छु न दलया बहुमत मदुगु अवस्थाय् लोकतान्त्रिक व्यवस्थाया निति आन्दोलन याःगु मुख्य दल नेपाली काङ्ग्रेस व नेकपा (एमाले) दथुइ सहकार्य जूगु खः धका धयादीगु खः।

आः दँच्छि व च्यालालिपा थःम्हेसिया काङ्ग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवायात सत्ता हस्तान्तरण यायेगु जुइ धका धका वयकलं धयादीगु दु।राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीया सभापति रवि लामिछानेयात अनुसन्धानया झ्वलय् हिरासतय् काःगु बिषय न्यगु न्ह्यसलय् प्रधानमन्त्री ओलीं संसदीय समितिया प्रतिवेदन याःगु आधारय् ज्वंगुलि दोष व निर्दोषया फैसला अदालतं याःगु धका धयादीगु खः।

“जिं भ्रष्टाचार याये मखु व याके बिइमखु धका स्पष्ट दुु। गल्ती याइपिन्त कारबाही यायेगुलि मनूया ख्वा स्वये मखु।धयाच्वनागु हे दु।“ प्रधानमन्त्री ओलीं धयादीगु दु, “झीमिसं लोकतन्त्रया निति यक्को जेलनेल नया वयापि खः। देशय् ब्याक गेयर तया लिउने वने फइ मखु न्हुगु पुस्ताया नामय् पिहावइगु तथ्यहीन आधारय् ब्बः बिइगु ज्या बालागु खः। न्यायालयया ज्याय् दबाब व मखु प्रचारपाखे प्रभावित यायेगु ज्या बालागु खः।