मधेसया मुख्यमन्त्री शतिसकुमार सिंहं नेतृत्व यानादीगु निसः व ५१ दुजःया प्रतिनिधिमण्डल उत्तरप्रदेशया अयोध्याय् च्वंगु श्रीराम देगःया पदाधिकारीतय्त ब्वनापौ लःल्हायेत उखेपाखे वंगु दु।

थ्व हे मङ्सिर २१ गते थन ग्वसाः ग्वःगु जानकी विवाह महोत्सवया सन्दर्भय् नीस्वंगु उगु प्रतिनिधिमण्डलय् विश्वहिन्दूपरिषद् नेपाल, जनकपुरया प्रमुख मजोजकुमार साह, जनकपुर उद्योग वाणिज्य महासङ्घया अध्यक्ष सुरेन्द्र भण्डारी व जानकी मन्दिरया उत्तराधिकारी रामरोशनदास वैष्णवलिसें नागरिक समाजया प्रतिनिधितय्सं दुथ्याः।

प्रतिनिधिमण्डल आइतबाः बहनी अयोध्या थ्यनीगु व उगु देगःया पदाधिकारीतय्त ब्वनापौ लःल्हाइगु परिषदया नायः सन्तोष साहं कनादिगु दु। सोमबाः अयोध्याया राम मन्दिरय् तिलकोत्सवया ग्वसाः ग्वइ। परम्परागत रुपं ग्वसाः ग्वयाः वयाच्वंगु जानकी इहिपा उत्सवय् ब्वति कायेत प्रतीकात्मक रुपं श्रीराम द्यः नापं प्यंम्हं दाजुकिजा व स्वम्ह लानीया निंतिं कापः, तिसा, धौ, धौबजि, मुखां, फलफूल पकवान चाकुमरि देछाःकथं राम मन्दिरया पदाधिकारीतय्त लःल्हाइगु ज्याझ्वः दु। (रासस) 

प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीं धर्मया नामय् जुइगु राजनीतियात निषेध यायेमाःगुली बः बियादिइगु दु।

बौद्ध विहार सङ्घ, यलय् थौं अक्षेश्वर महाविहारय् जूगु ४९ क्वःगु वार्षिकोत्सव नापं स्वर्णजयन्ती दँ शुभारम्भ ज्याझ्वलय् वय्कलं धर्म निरपेक्ष झीगु देसय् सकसितं स्वतन्त्रतापूर्वक थःगु आस्थाकथं धर्म हंनेत अधिकार दूगु अथेसां थुकियात राजनीतिकथं काये मफइगु न्ह्यथनादिल। प्रधानमन्त्रीं धार्मिक सहिष्णुता कायम यानाः अहिंसा, शान्ति व छवाः जुयाः धार्मिक अभ्यास यायेमाःगु धासें धयादिल, “बुद्ध धर्म व वय्कःया बिचाःयत राजनीतिया निंतिं दुरुपयोग यायेमज्यू।

बुद्धया दर्शन हे शान्ति, अहिंसा व मानवताका निंतिं खः। छुं नं जीवया हिंसा यायेमज्यू धैगु बुद्धवादया दुस्यः खः। बुद्ध धर्मया शिष्यत हे थ्व धर्मया रक्षकत खः। झीसं बुद्धवादयात ल्याय्म्ह्तय् दथुइ च्वयेकेमाः। उकिया लागि जिं जिगुपाखें फक्वः ज्या याये।’’ न्यादँन्ह्यः भियतनामय् जूगु अन्तर्राष्ट्रिय बौद्ध सम्मेलनय् थःम्हसिनं ब्वति कयागु व अजाःगु सम्मेलन संयुक्त राष्ट्रसङ्घया ग्वसालय् नेपालय् यायेगु खँल्हाबल्हा जूबलय् कोभिड महामारीं असर याःगु न्ह्यथसें प्रधानमन्त्री ओलीं लुम्बिनीइ थःम्हेसिनं न्याद्वःम्ह क्षमता दूगु अन्तर्राष्ट्रिय ध्यान केन्द्र दयेकेबियागु खँ लुमंकादिल।

उगु ज्याझ्वलय् प्रधानमन्त्री ओलीं बुद्धया शिक्षा व दर्शनयात च्वयेकेत व प्रवद्र्धन यायेत योगदान ब्यूगु लोटस रिसर्च सेन्टर व डुण्डबहादुर बज्राचार्ययात हना दिइगु खः। बौद्ध विहार सङ्घ यलया नायः नानीकाजी शाक्यं पुर्खातय्सं दयेकाथकूगु बौद्ध धर्मसम्बन्धी सम्पदां पर्यटन प्रवद्र्धनय् तसकं योगदान ब्यूगु धयादिल।बौद्ध विहार सङ्घ २०३२ साल मङ्सिर १ गते नीस्वंगु खः।(रासस) 

थ्व हे वइगु मसिर १६ गते जुइगु स्थानीय तह उपनिर्वाचनया निति कन्ह्यः आइतवाः मनोनयन पत्र दर्ता याइगु जुगु दु।

कन्ह्यः सुथय् १० निसे ५ बजे तक सम्बन्धित स्थानीय तहय् स्थापना जूगु निर्वाचन अधिकृतया कार्यालयय् उम्मेदवारया मनोयन दर्ता जुइगु निर्वाचन आयोगया सहसचिव नाप प्रवक्ता नीता पोखरेल अर्यालं धाःगु दु।उगु दिं बहनि ५ बजेनिसे ६ बजे तक उम्मेदवारया धलः न प्रकाशन याइगु जुगु दु। उम्मेदवारया मनोनय दर्ता यायेगु दक्को ज्या पूवंगु दु धका आयोगं धाःगु दु।

उपनिर्वाचनया निति शुक्रवाः ३८ गु निर्वाचन अधिकृतया कार्यलय स्थापन जुइ धुकुगु दु। उपनिर्वाचन जुइगु स्थानीय तहय् ३२ गु मुख्य निर्वाचन अधिकृतया कार्यालय व खुगु निर्वाचन अधिकृतया कार्यालय स्थापना जुइ धुकुगु दु धका निर्वाचन आयोगं धाःगु दु।

अथेहे मसिर ३ गते सुथय् १० निसे न्हिनय् ३ बजे तक उम्मेदवारया विरोधय् उजुरी बिइगु, व हे दिं न्हिनय् ३ बजे लिपा मनोनयपत्र व उजुरीयात कया जाँचबुझ नाप निर्णय याना मसिर ४ गते सनिलया ५ निसे ६ बजे तक उम्मेदवारया नां प्रकाशन याइगु जुगु दु्।

मसिर ५ गते सुथय् ९ निसे न्हिनय् १ बजेतक उम्मेदवारं नां लितः काये फइगु दु। व हे दिं न्हिनय् १ निसे ३ बजेतक लिपागु नां प्रकाशन याना न्हिनय् ३ निसे ५ बजे तक उम्मेदवारयात निर्वाचन चिं लःल्हाइगु जुगु दु। मसिर १६ गते सुथय् ७ निसे न्हिनय् ५ बजे तक मतदान जुइगु दु।

महिला, बालबालिका लिसे ज्येष्ठ नागरिक मन्त्रालयं देय्या थीथी जिल्लाय् दूगु मचा इहिपाः न्हंकेगु तातुनाः ‘मचाइहिपा न्हंकेत राष्ट्रिय रणनीति २०८१’ हइगु जूगु दु।

मचा इहिपाःया हुनिं त्यपू जीवन सुथां मलाइगु, ल्यासे मजुइकं हे मचा बुइबलय् स्वास्थ्य सम्बन्धी थीथी समस्या जुइगु, लैङ्गिक हिंसा, यौनजन्य हिंसा, बालश्रम, न्यायेमिये थेंजाःगु मेमेगु हिंसापाखें मिसामचा व मिसा अझ अप्वः प्रभाबित जुइगु दिकेत नं रणनीति दयेकेगु सिधइ थें च्वने धुंकूगु मन्त्री नवलकिशोर साह सुडीं कनादिल।

“अशिक्षा, कमाइ बः मलाःनि बलय् मचा इहिपाः याइबलय् जुइगु समस्याया बारे मस्यूगु कारणं गांमय् च्वंपिं मस्त ल्यासे मजुवं हे त्यपू जीवन हनेत बाध्य जुयाच्वन, मूकथं मचाइहिपाःयात व्यावहारिक कथं न्हंकेत नं रणनीति दयेकेत्यंनागु खः”, मन्त्री सुडीं धयादिल। इहिपाः यायेगु कि यायेगु मखु धैगु फुक्क मनूतय्गु नैसर्गिक अधिकार खः व मस्तय्गु शिक्षा, प्रजनन स्वास्थ्य व मचा अधिकारयात ध्यानय् तयाः नेपालय् २० दँ स्वयां क्वय्यापिनिगु इहिपाःयात मचाइहिपा धकाः धयातःगु दु।

नेपाःया संविधान, राष्ट्रिय बालबालिका नीति, २०८०; मुलुकी अपराधसंहिता २०७४, बालबालिकासम्बन्धी ऐन २०७५ तथा बालबालिकासम्बन्धी नियमावली २०७८; स्थानीय सरकार सञ्चालन ऐन २०७४, मचाविवाह विरुद्धया रणनीति २०७२ लिसें मेमेगु कानुन नं मचा इहिपाः न्हंकेत छ्यलाबुलाय् हयाच्वंगु दु। मस्तय्गु हक व अधिकारया सुनिश्चत यायेत मचा अधिकारसम्बन्धी महासन्धि १९८९ व मिसातय्त जुइगु फुक्क कथंया विभेदत न्हंकेगु महासन्धि १९७९ यात अनुमोदन यानाः मस्त व मिस्तय्गु अधिकारयात कार्यान्वयन यायेगु प्रतिबद्धता नेपाःपाखें यानातःगु दु।

दिगो विकासया आज्जु (२०१६–२०३०) लिसेंया मानव अधिकार व मचा अधिकारलिसे स्वापू दूगु भ्वंतय्त नेपालं अङ्गिकार याःगु दु। नेपाःया मुक्कं जनसङ्ख्या निगू क्वति व ९१ लख व ६४ द्वः व न्यासः व ७८ मध्ये मस्त (१८ दँतक) या ल्याः ९८ लख व ६९ द्वः व न्यासः व ८३ (३३.८४ प्रतिशत) दु । उकी नं मिजंमचा ५१.८ प्रतिशत व मिसामचा ४८.२ प्रतिशत दु। मुक्कं मिजंत मध्ये मिजंमस्त ३६ प्रतिशत व मुक्कं मिसामध्ये ३२ प्रतिशत मिसामस्त दु।

नेपाः बहुक्षेत्रीय क्लस्टर सर्वेक्षण २०७६ अनुसार २० निसें २४ दँया त्यपु जीवन हनाच्वंपिं मध्ये १५ दँ क्वय्या ५.२ प्रतिशत (मिजं १.५ प्रतिशत व मिसा ७.९ प्रतिशत) व १८ दँ क्वय्या २२.७ प्रतिशत (मिजं गुगू प्रतिशत व मिसा ३२.८ प्रतिशत) या इहिपाः जूगु खनेदु।

राष्ट्रिय मचा अधिकार परिषद्या प्रवक्ता रामबहादुर चन्दं गरिबी, मचा अधिकारप्रति बेवास्ता, दायित्व व जिम्मेवारी काये मफुगु, मचात प्राथमिकताय् मलाःगु, समन्वय, ग्वाहालि, सहजीकरण व मंकाःज्या म्ह्वः जुइगु, कानुनी व नीतिगत व्यवस्थाकथं योजना व ज्याझ्वः तर्जुमा व दूगु नं कार्यान्वयन जुइ मफूगु मचा इहिपाःया मू समस्याया नापनापं हाथ्या नं जुयाच्वंगु धयादिल।(रासस)

वंगु असारय् टुकुचाया ढलय् लुगु जीवाणु पोलियो सङ्क्रामक मखुु धइगु पुष्टि जूगु दु। थाइल्याण्डया र्बैककय् याःगु नमूना परीक्षणय् उगु जीवाणु पोलियो सङ्क्रामक मखुगु राष्ट्रिय जनस्वास्वास्थ्य प्रयोगशालाया मेडिकल प्रमुख लिली श्रेष्ठं धाःगु दु।

“टुकुचा खुसिइ लुगु पोलियो भाइरस सरे जुगु व मजुगु सिइकेत खुसिइ च्वंगु घः व मेमेगु थासय् याःगु नमूना सङ्कलन याःगुलि पटकपटक परीक्षण याःगुलि पोलियो भाइरस खनेमदु”, वयकलं धयादीगु दु, “यदि उगु भाइरस सङ्क्रमण जूगु खःसा खुसिइ च्वंगु धः याःगु नमूनाय् हाकन लुइमाःगु खः।

पोलियो भाइरस मखंगुलि जिमिसं सङ्क्रमित मखु धका पुष्टि यानागु दु।” वंगु असारय् येँ महानगरपालिका–१२, त्रिपुरेश्वर नापं बागमती व टुकुचाय् नमूना सङ्कलन लिपा परीक्षण याःगुलि पोलियो लुगु खः।