यल महानगरं संस्कृति संरक्षण यानाच्वपि संस्कृति शिरोमणि, अनुसन्धानकर्ता नाप पुरातत्वविद् हरिराम जोशी व संस्कृतिविद्, अन्वेषक नाप वरिष्ठ साहित्यकार छत्रबहादुर कायस्थयात छगु ज्याझ्वः दथुइ हंगु दु।

वयकःपिँच ड्राइभर नाप सवारीसाधन, सुरक्षाया निति नगर प्रहरी, मोबाइल सेट न लःल्हागु खः। अथेहे वयकःपिन्त स्वास्थ्य उपचार यायेमाःसा दक्को खर्च तक यल महानगरपालिकां याइ धका नगरप्रमुख चिरीबाबु महर्जनं धयादीगु खः।

चिकुलाया इलय् निमोनियाया ‘भाइरस’ सक्रिय जुइगु जुया थुकिं बचे जुया च्वनेमाःगु चिकित्सकतय् सल्लाह दु। चिकुलां मस्तनिसें ज्याथः जिथिः तय्त तकं निमोनियाया संक्रमण यक्व जुइगु जुया सचेत जुइत सल्लाह ब्यूगु खः।

वंगु छुँ दँ न्ह्यवं तक स्वनिगःपिने बिस्कं सेवाया मदुगु जुया ल्वगित येँय् वयेमाः । आः वया बिस्कं सेवा स्वनिगः पिने नं थ्यने धुंकूगुलिं निमोनियाया हुनिं अकालं ज्यान वनीगु म्हो जूगु दु। चितवन मेडिकल कलेज शिक्षण अस्पतालय् सेवा बिया च्वनादिम्ह प्रा.डा. शीतल अधिकारीं ख्वाउँगु मौसमय् मेमेगु ई सिबें अप्वः निमोनिया जुइगु खँ कनादिल। वय्कःया कथं, “ख्वाउँगुलिं याना निमोनिया जुइगु सिबें नं ख्वाँउगु लकसया हुनिं निमोनिया जुइ फुइ। इन्फ्लुएन्जा भाइरस ख्वाउँगुलिइ सक्रिय जुइगु जुया निमोनिया जुइगु सम्भावना यक्व दइ।”

सेखँ, मुसु, ज्वर वयेसातकि मनूतय्सं निमोनिया जुल धायेगु याःसां थ्व निमोनिया मखूगु वय्कःया धापू दु। वय्कलं धयादिल, “निमोनिया साधारण कथं एक्स–रे याना स्वयेबलय् स्वँँय् तुयूगु दाग खने दःसा व निमोनिया खः।” निमोनिया स्वँय् जुइगु छगू कथंया संक्रमण खः धयादिसें वय्कलं कोभिडया इलय् भाइरसं निमोनिया बढेयाःगु कनादिल। सामान्यतया यक्वसित जुइगु इन्फ्लुएन्जा भाइरसं याना निमोनिया जुइगु व मेमेगु ब्याक्टेरियाया हुनिं नं निमोनिया जुइगु वय्कलं कनादिल। वय्कया कथं, “चिनिल्वय् कःघाय् मफुपिं व ल्वय्नाप ल्वायेगु क्षमता म्होपिंत बाहेक फंगस (ढुसी)नं निमोनिया याइ ।”

स्वँय् संक्रमण जुइधुंका मुसु वइगु, ज्वरो वइगु व छाती स्याइगु जुइ। साधारण भासं निमोनिया धयागु स्वँँ पाकेजुइगु खः धका धयादिसें वय्कलं धयादिल, “स्वँया छगू ब्व व पूवंक हे पाके जुइगु व थुकिया जःखः लः मुनिगु अले वहे इन्फेक्टेड जुल धाःसा न्हि दाइगु थें जुइ।” निमोनिया निगु कथंया दु। ब्याक्टेरियल निमोनिया अथे धयागु भाइरस निमोनिया या इलय् हे वासः यायेफःसा थुकिया खास हे दागत खनेदइ मखु। छुं छुं निमोनिया गथे कि कोभिड निमोनिया लनेधुंका नं स्वँय् दाग खने दयाच्वनिगु वय्कलं धयादिल। इलय् हे वासः यायेफत वा मेमेगु छुं जटिल न्हि दाइगु मजुल धाःसा साधारणकथं निमोनिया लना वनिगु ल्वय् खः।

वय्कलं धयादिल, “ल्वय् नापं ल्वाय्गु क्षमता, इलय् हे सही एन्टिबायोटिकया छ्यला व ल्वगिया सुसाःकुसाः गुजागु जूगु दु, थुजागु खं निमोनिया लनी कि मलनी धैगु खँ सि दइ।” साधारण कथं निमोनिया ब्वलनीगु हुनिं धयागु भाइरस व ब्याक्टेरिया हे मू खः। अप्वःयाना ल्वगियात इन्फ्लुएन्जा, कोभिड व सासः ल्हायेगुलि लिच्वः लाकीगु भाइरसं हे खः। अथेहे ब्याक्टेरियाया हुनिं जुइगु निमोनिया साधारण स्ट्रेप्टोकोकस निमोनिया खः। थ्व अप्वःयाना हुलमुलय् वने बले जुइगु निमोनिया खः। निमोनियापाखें बचे जुइत हुलमुलय् वनेबले मास्क छ्यलेगु, सेखँ चापिं मनूतय् न्ह्यःने मवनेगु, मुसु तयेबले, हाछ्यूँ यायेबले थ्व पुनिगु जुया कोभिडया इलय् नालागु मापदण्डत नालेमाःगु खँ वय्कलं तनादिल।

आः निमोनियाया भ्याक्सिन नं काये दयेधुंकूगु खँ वय्कलं धयादिल। इलय् हे वासः याये फःसा अप्वःयाना निमोनिया लना वनी। ल्वय् नाप ल्वायेगु क्षमता म्हो जूगु अवस्थाय् अप्वःसित लंके थाकुइ । करिब १० प्रतिशतयात लंके थाकुइगु खँ वय्कलं धयादिल। वय्कया कथं, “लः यक्व मुंगु दु, निमोनिया तःधँ व गबलेँ गबलेँ खै पिहावये मफया जूगु निमोनिया खःसा व तसकं जटिल हे जुइ।”

मानव अधिकार लिसे शान्ति समाजं स्रष्टा सम्मान अभियान अन्तर्गत थुगु दँ २०८१ पाखे ‘स्रष्टा सम्मान सिरपाः’पाखे झींप्यम्हेसित सिरपाः लःल्हाइगु दु।

कात्तिक २८ गते क्वचाःगु ल्यःज्या समितिया बैठकं अथे मनोनयन जूपि पाखे अथे निर्णय याःगु खः।

उगु सिरपाः म्हति नीद्धः नगद ध्यवा याःगु खः। प्राणीशास्त्री वैज्ञानिक प्रा डा मुकेशकुमार चालिसेयात ‘मानबहादुर रावल वातावरण स्रष्टा सम्मान’, संस्कृतया विद्वान् प्रा डा ऋषिराम पोखरेलयात ‘जोगमाया बराल स्रष्टा सौगात’, नेपाल भाषाया अधिकारकर्मी प्रा डा चुन्दा बज्राचार्ययात ‘पवित्रादेवी चौलागाईं मानव अधिकार स्रष्टा सम्मान’, साहित्यकार विवेक ओझायात ‘कृष्णकुमारी दाहाल शान्ति स्रष्टा सम्मान’, लिम्बू भाषाया प्रवर्द्धक लिला हाङ्मा सेलिङ्ग माबोयात ‘चन्द्रकला खनाल अहिंसा स्रष्टा सम्मान’, साहित्यकार बाबा बस्नेतयात ‘भूमिप्रसाद बराल स्रष्टा सौगात’ व बान्तावा भाषाया प्रवर्द्धक पदम राईयात ‘ज्ञानप्रसाद खनाल सहिष्णुता स्रष्टा सम्मान’ सिरपा लःल्हायेगु निर्णय याःगु खः।

अथेहे शान्ति समाजं पुरातत्वविद् प्रकाश दर्नालयात राधादेवी दाहाल ‘सद्भाव स्रष्टा सम्मान’, साहित्यकार विवश पोखरेलयात ‘महाप्रसाद रिजाल लोकतन्त्र स्रष्टा सम्मान’, साहित्यकार सत्यदेवी खड्कायात ‘जनककुमारी रेग्मी स्रष्टा सौगात’, साहित्यकार गोपी सापकोटायात ‘पद्यप्रसाद दाहाल स्रष्टा सौगात’, भोजपुरी साहित्यय् योगदान याःगुलि पुजा बहारयात ‘राधादेवी दाहाल स्रष्टा सौगात’, मैथिली साहित्यय् योगदान याःगुलि विजेता कर्ण (चौधरी) यात ‘श्रीप्रसाद दाहाल स्रष्टा सौगात’ व थारु साहित्यय् योगदान याःगुलि भूमिका थारुयात ‘श्रीनारायण दाहाल स्रष्टा सौगात पुरस्कार’ लःल्हायेगु निर्णय याःगु खः।

न्ह्य्गू प्रदेशं न्ह्य्म्ह हे स्रष्टातय्त सिरपाः लःल्हायेत्यःगु खः। सम्मानित जूपि स्रष्टापि मानव अधिकार, शान्ति, लोकतन्त्र, वातावरण व सामाजिक न्यायया आन्दोलनय् योगदान याःपि नापं नेपाःइा अतिरिक्त नेवाः, संस्कृत, मैथिली, भोजपुरी, थारु, बान्तावा व लिम्बू याना न्ह्यगू भाषाय् विशेष योगदानयापि खः।(रासस)

राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलं जलवायु परिवर्तनया लिच्वःयात संबोधन यायेत याःगु प्रतिबद्धतात पूवंकेत दक्व विकसित देय्तय्त इनाप यानादिगु दु।

राष्ट्रपति पौडेलं गणतन्त्र अजरबैजानया समकक्षी ईल्हाम अलियेभनाप थौं थन जूगु खँल्हाबल्हा जुगु झ्वलय् अथे इनाप यानादिगु खः। “जलवायु ह्यूपाः सम्बन्धी पेरिस सम्झौताय् नेपाःया पूर्ण प्रतिबद्वता दु, हलियकं तातुना स्वयां न्यादँ न्हयः सन् २०४५ तक नेपालं शून्य कार्वन उत्सर्जनया उपलब्धि काइगु आज्जु तःगुलिं झीपिं फुक्क विकसित देय् तय्त जलवायु ह्यूपाःया लिच्वः संबोधन यायेत क्यंगु थःगु प्रतिबद्धतात पूवंकेत इनाप यानाच्वना”, राष्ट्रपति पौडेलया धापू उद्धृत यानाः वय्कःया प्रेस सल्लाहकार किरण पोखरेलं न्ह्यथनादिल।

राष्ट्रपति पौडेलं नेपालं तसकं म्हो जक कार्बन उत्सर्जन याःसां जलवायु ह्यूपाःया तःधंगु लिच्वः फयाच्वंगु धयादिल। वय्कलं च्वापुगुँइ दूगु च्वापु नायावयाच्वंगु, क्वय् च्वंगु तटीय लागाय् मनूतय्त त्वनेगु लःया स्रोत म्ह्वः जुयाः वनाच्वंगु नापं जलवायु ह्यूपाःपाखें जूगु प्राकृतिक विपद्पाखें दँय् दसं तःधंगु जनधनया क्षति जुयाच्वंगु न्ह्यथसें थुगु दँय् नं बेमौसमी वा वयाः नेपालं देयन्यंक जनधनया तःधंगु क्षति फयेमाःगु धकाः कनादिल।“सरकारं दँय् दसं बजेटया तःधंगु ब्वः जलवायुपाखें प्रभावित मनूतय्गु निंतिं खर्च याना च्वनेमाःगु दु”, राष्ट्रपति पौडेलं धयादिल।

गुँ लागाया भू–बनोट नापं भू–परिवेष्ठित अवस्थितिया हुनिं झीपिं दथुइ भौगोलिक समानता जक मखु गुँ लागाया देय्तय्सं फयेमाःगु संरचनागत हाथ्या व लिच्वःत नं बराबर जूगु न्ह्यथनाः वय्कलं धयादिल, “जलवायु ह्यूपाः विश्वया मंकाः विषय खः, गुँ लागाया भू–भाग दूगु झीगु निगुलिं देसं जलवायु ह्यूपाःया बांमलाःगु लिच्वःत फया च्वनेमाःगु दु, नेपालं गुँ लागाया देय्तय्सं फया च्वनेमाःगु विषययात कोपलिसेंया मञ्चतपाखें नं खँ तया वयाच्वंगुलिं थुकी अजरबैजानी सरकारया ऐक्यबद्धताया निंतिं इनाप यानाच्वना।” सन् १९९१ य् स्वतन्त्र जुइधुंकाः अजरबैजानं याःगु बृहत् विकास व आर्थिक ह्यूपाःया राष्ट्रपति पौडेलं च्वछाया दिल। वय्कलं राजनीतिक ह्यूपाःलिपा नेपाः आः आर्थिक विकासया लँय् न्ह्याः वनाः च्वंगु व सरकारया प्राथमिकता दिगो आर्थिक विकास जूगु धयादिल। “आर्थिक ह्यूपाः व विकासबिना झीसं यानागु राजनीतिक उपलब्धि संस्थागत याये फइमखु”, राष्ट्रपति पौडेलं धयादिल।

वय्कलं अजरबैजानया समकक्षी अलियेफया सक्षम नेतृत्वय् जुयाच्वंगु कोप–२९ या पूर्ण सफलताया निंतिं भिंतुना बिसें सम्मेलनं पारित याःगु घोषणापत्रं नेपाल थें जाःगु तसकं म्ह्वः कार्बन उत्सर्जन याइगु तर जलवायु ह्यूपाःया तःधंगु असर फयेमाःगु देय्या हकया संरक्षण याइगु भलसा प्वंकादिल । वय्कलं नेपालय् कृषि, पर्यटन व जलस्रोतया लागाय् लगानीया बांलाःगु सम्भावना दूगु खँय् नं ध्यानाकर्षण यानादिल। थ्व हे कात्तिक २६ गतेनिसें न्ह्याःगु सम्मेलन आः वइगु मङ्सिर ७ गतेतक न्ह्याइ। सम्मेलनय् ब्वति कायेत नेपाःया प्रतिनिधिमण्डलया नेतृत्व यानाः राष्ट्रपति पौडेल कतारया दोहा जुयाः सोमवाः गणतन्त्र अजरबैजानया राजधानी बाकु थ्यंकादीगु खः।

अजरबैजानया समकक्षीलिसे नाप लानाः राष्ट्रपति पौडेल थःगु देशय् लिहाँ वयेगु झ्वलय् थौं बाकुपाखे कतारया दोहा झाइ। राष्ट्रपति पौडेल शुक्रवाः सुथय् येँय् लिहाँ झाइगु ज्याझ्वः दु।(रासस)

प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीं पूर्व–पश्चिम राजमार्ग अन्तर्गत नारायणगढ–बुटवल लँ ब्व दयेकेगुली लिबाःगु खँय् याकनं हे खँ क्वःजिइ धका धयादीगु दु।

प्रधानमन्त्री निवास, बालुवाटारय् थौं उगु लँ निर्माणया ज्या रोके जूगु विषयय् सम्बन्धित मन्त्री, मन्त्रालयया अधिकारी, रुपन्देही, नवलपरासी (बर्दघाट सुस्ता पश्चिम), नवलपरासी (बर्दघाट सुस्ता पूर्व) या सांसद, जनप्रतिनिधित लिसेंया सहलहय् प्रधानमन्त्री ओलीं वइगु मङ्सिर दुने ज्या मन्ह्याःसा बाध्यतां ठेक्का त्वःफिकेगु स्वयां मेगु विकल्प मदइगु धकाः धयादिल।

विश्वसनीय कथं ज्या याःसा जिम्मेवारी काःगु निर्माण कम्पनीयात ज्या बिइगु बांलाइ धासें प्रधानमन्त्री ओलीं ज्या यायेगु भाला कयाः २८ दँ निसें आयोजना ‘होल्ड’ यायेगु प्रवृत्तिपाखें बचे जुइमाः धकाः धयादिल।“गुगु भलसा व याकन ज्या यायेगु बिचाः यानागु खः, व जुइ मफुत। उगु थासय् च्वंपिं मनूतय्सं ताःई न्ह्यःनिसें थाकुक कष्टपूर्णरुपमा धूधाः नयाः च्वने मालाच्वंगु दु।

आर्थिक विकासया ज्याखँय् नं लिच्वः लाःगु दु”, प्रधानमन्त्री ओलीं धयादिल, “थ्व विषययात दुग्यंक कयाः सरकारया सम्बन्धित निकायं ज्या यायेमाःगु खनेदु। थुकी जिगु नं दुग्यंक ध्यान वंगु दु। झीपि निर्णायक पलाः च्वयेकेमाःगु अवस्थाय् थ्यंगु दु।”नवलपरासी (सुस्ता पूर्व) या जिल्ला समन्वय प्रमुख भगौती यादव रुदलं प्रधानमन्त्री ओलीयात ज्ञापनपत्र लःल्हाःगु खः।

चाइना स्टेट कम्पनीलिसे उगु लँ ब्वय् २०७९ साउन २२ तक दयेके क्वचाइकथं २०७५ चैत ८ गते ठेक्का सम्झौता जूगु खः। उगु लँ ब्वया आःतक ४४ प्रतिशत भुक्तानी जुइधूकूगु दु व ५२ प्रतिशत ज्या जूगु दु।

उगु झ्वलय् उपप्रधानमन्त्री नापं अर्थमन्त्री विष्णुप्रसाद पौडेल, भौतिक पूर्वाधार नापं यातायातमन्त्री देवेन्द्र दाहाल, भूमि व्यवस्था नापं सहकारीमन्त्री बलराम अधिकारी, भौतिक मन्त्रालयया सचिव केशव शर्मापिं नं दी। भौतिक मन्त्री दाहालं निर्माण कम्पनीयात तक्वःमछि धाःसां नं ज्या मन्ह्याकूगु व वइगु डिसेम्बर क्वचाइ कुन्हुतक ज्या न्ह्याइगु भलसा ब्यूगु न्ह्यथनादिल।

झ्वलय् बुटवल उपमहानगरपालिकाया प्रमुख खेलराज पाण्डें सुकुम्बासी समस्या न्हंकेत प्रधानमन्त्री ओलीया ध्यान सालादिगु खः।(रासस)