प्रधानमन्त्री नापं काठमाडौँ विश्वविद्यालयया कुलपति केपी शर्मा ओलीया न्ह्यःने उगु विश्वविद्यालयया नवनियुक्त उपकुलपति प्राडा अच्युुतप्रसाद वाग्लें थौं पद नापं गोपनीयताया शपथ कयादीगु दु।

प्रधानमन्त्री नापं मन्त्रिपरिषदया ज्याकुथिइ ग्वसाः ग्वःगु ज्याझ्वलय् उपकुलपति डा वाग्लें शपथ कयादीगु खः। कुलपति ओलीं विश्वविद्यालयया खालिगु उपकुलपति ल्ययेत गठित खोज नापं सिफारिस समितिया सिफारिसया आधारय् डा वाग्लेयात उगु विश्वविद्यालयया ऐन, २०४८ या दफा १३ (४) कथं सोमबाः नियुक्त यानादीगु खः।

प्रधानमन्त्री ओलीं उपकुलपति नियुक्ति यायेत लिबाःगु सन्दर्भयात तकं ध्यान बियाः आः वइगु इलय् सजग जुयाः सम्बन्धित फुक्क पक्षया मंकाः विश्वविद्यालय दयेकेगु कथंया ज्या न्ह्याकेत भिंतुना बियादिल। उगु ज्याझ्वलय् शिक्षा, विज्ञान नापं प्रविधिमन्त्री विद्या भट्टराई, प्रधानमन्त्रीया मुुख्य सल्लाहकार विष्णुप्रसाद रिमाल, मुख्यसचिव एकनारायण अर्याल, शिक्षा मन्त्रालयया सचिव डा दीपक काफ्लेलिसेंया ब्वति दूगु खः।

नवनियुक्त उपकुलपति प्राडा वाग्ले थ्व स्वयां न्ह्यः उगु विश्वविद्यालयया कार्यवाहक उपकुलपति नापं रजिष्ट्रार जुया च्वनादीगु खः।

थनया रत्नाकर महाविहारय् सिजःया पौ तइगु जूगु दु। रत्नाकर महाविहार उपभोक्ता समितिं उगु ऐतिहासिक महाविहारया पौ हिलेत्यंगु खः।

उपभोक्ता समितिया नायः करुणाकर बज्राचार्यया कथं यलय् १६ गू महाविहार दु। रत्नाकर महाविहार ४०० दँ न्ह्यः राजा सिद्धिनरसिंह मल्लं यल लाय्कू लागाया कृष्ण मन्दिरपाखें यल महानगरपालिका–१६ य् तयेहःगु इतिहास दु। वय्कलं धयादिल, “रत्नाकार महाविहार ऐतिहासिक सम्पदा खः।

विसं २०३८ साल न्ह्यःया किपा कथं महाविहाय् जस्ता पाताया पौ खनेदु। व लिपा आँय्पा पौ तःगु खः। आँय्पा पौ पुलां जुजूवनाः याकनं लः ज्वइगु व माकलं अःपुक स्यंकीगु जूगुलिं आः सिजःया पौ तयेत्यनागु दु।” आः २८ लाख ९८ हजार ८७९ तका लाय् नं वइगु वैशाखया दुने ज्या सिधयेकेगु कथं पौ हिलेगु ज्या न्ह्याकूगु दु।

थुकी बागमती प्रदेश, संस्कृति पर्यटन नापं सहकारी मन्त्रालय, पर्यटन विकास आयोजना अन्तर्गत २५ लाख ९६ हजार १५१ तका बजेट दूसा सम्पदा संरक्षणया निंतिं रत्नाकर महाविहार उपभोक्ता समितिं स्वंगू लख निद्वः व ७२७ ध्यबा फ्याःगु दु।

यलया अप्वो यानाः ऐतिहासिक सम्पदाय् दँय् दसं बुंगद्यःया खः सालेगु झ्वलय् खिपः चबुनाः क्षति याइगु व आँय्पाया पौ पुलांगु जुजूंवनाः लः ज्वइगु समस्या फयेमालाच्वंगु रत्नाकार महाविहार संरक्षण समितिया छ्याञ्जे किरण बज्राचार्यं धयादिल। नेवाः तजिलजि कथं गुठी अन्तर्गतया थी थी ज्याझ्वःत महाविहारय् यानावयाच्वंगु दु।

नेवाः समुदायया परम्पराकथं महाविहारय् मनूत नापलायेगु व भ्वय् याइगु याइ।

त्रिभुवन विश्वविद्यालय (त्रिवि) या आङ्गिक व सम्बन्धन कयातःगु क्याम्पसय् स्वतन्त्र विद्यार्थी युनियन (स्ववियु) निर्वाचन न्ह्याःगु दु।

थौं सुथसिया ८ ताः ई निसें ४६ आङ्गिक व निसः व ५० सम्बन्धन कयातःगु क्याम्पसय् निर्वाचन न्ह्याःगु स्ववियु निर्वाचन केन्द्रीय अनुगमन नापं समन्वय समितिया सदस्य सचिव पशुपति अधिकारीं धयादिल। वयकलं अधिकांश क्याम्पसय् मतदान न्ह्याये धुंकूगु धयादिल। वय्कःया कथं मतदान न्हिनसिया ४ ताः ई तक जुइत्यं दु।

मतदान सिधयेवं क्याम्पसय् नीस्वनातःगु निर्वाचन समितिं मतगणना थौं हे सनिलय् निसें जुइगु धाःगु दु। त्रिविं निदँया छक्वः स्ववियु निर्वाचन यानावयाच्वंगु दु। निर्वाचनया निंतिं राजनीतिक दल सतिगु विद्यार्थी सङ्गठनत अनेरास्ववियु, नेपाल विद्यार्थी संघ, अनेरास्ववियु (क्रान्तिकारी), अनेरास्ववियु, स्वतन्त्र विद्यार्थी पुचःलिसें तय्सं ब्वति काःगु दु।

स्ववियु निर्वाचन २०६५ सालनिसें धाःसा नियमित जुइफयाच्वंगु मदु। छक्वलं २०७३ चैत १५ गते निर्वाचन जूगु खः। व लिपा २०७९ चैत ५ गते देय्न्यंकं छुं क्याम्पस बाहेकं निर्वाचन जूगु खः। त्रिविस २०१८–१९ निसें प्रत्यक्ष प्रणालीपाखें निर्वाचन जुया वःगुलिइ २०३० साल तक दँय् दसं व २०३६ सालनिसें निदँया छक्वः निर्वाचन जुयावःगु खः।

नायः दाहालं थःगु पार्टीं आः सरकारय् वनेगु नीति मकाःगु ध्वाथुइकादिल।

“देसय् सङ्कट वल धाःसा उकियात गथे यानाः ज्यंकेगु धइगु बिचाः बिइगु जुइ तर थ्व हे सरकारय् दुहां वनेगु छुं नीति मदु”, वय्कलं धयादिल। नायः दाहालं सत्तारुढ दललिसे सङ्क्रमणकालीन न्यायनापं सम्बन्धित विषययात याकनं क्वचायेकेत सहलह जूसां नं सरकारबारे छुं नं खँल्हाबल्हा मजूगु कनादिल।

जसपा सङ्घीय परिषद् नायः श्रेष्ठं झिदँया सशस्त्र सङ्घर्ष व जनआन्दोलनया बलं नेपालं राजतन्त्र उन्मुलन जूगु न्ह्यथनादिसें इतिहासय् सीमित जुइ धुंकूगु राजतन्त्र छुं नं कथं लिहाँ मवइगु दाबी यानादिल। “सुं मनूत आः राजतन्त्र लितहये धकाः जुयाच्वंगु दु, उकिया यक्व अप्वः नागरिक सतकय् कुहाँवयाः राजतन्त्र अन्त्य जूगु खः”, वय्कलं धयादिल, “सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रयात अझ परिस्कृत व परिमार्जित यानाः यंकेमाः, जनतायात थप अधिकार बिइगु कथं न्ह्याःवनेमाः।”

नायः श्रेष्ठं मुलुकय् खनेदूगु समस्या ज्यंकेत तप्यंगु निर्वाचित राष्ट्रपतीय शासकीय स्वरुपय् वनेगु हे आःया आवश्यकता जूगु धयादिल। जनताया सङ्घर्षया बलं वःगु सङ्घीयता, समानुपातिक÷समावेशितायात सुनां नं आघात लाकेमज्यूगु व राजनीतिक उपलब्धि लाकाकायेगु कुतः याःसा जनतां उकिया प्रतिवाद याइ धकाः धयादिल। नेपालय् लिच्छवीकालय् हे महाजनपदलिसेंया सङ्घीय प्रणाली लागू जुइधुंकूगु वय्कःया धापू खः।

नेपाल भाषा एकेडेमीया चान्सलर मल्ल के सुन्दरं सामन्ती राजतन्त्रं नेवाः समुदायया म्हसीका नामेट याःगु कनादिसें राजतन्त्रया पक्षय् नेवाः समुदाय गबलें मदुगु ध्वाथुइकादिल। “नेवातय् सुयां नं राजतन्त्र लितहये मास्तिमवः, राजतन्त्र गुलि पीडादायी खः व उगु पीडा फःपिं मध्ये नेवाः समुदाय छगू नं खः”, वय्कलं धयादिल, “गणतन्त्र हयेत नेपाल मण्डलया नेवाःतय्गु तःधंगु बलिदान दु, गणतन्त्रया रक्षाया निंतिं नेवाः समुदाय न्ह्यःने दनाच्वंगु दु। प्रतिगमनकारीत ग्याना वये धुंकूगु दु, झीसं गन द्वंका धइगुलिइ तःधंगु दलतय्सं आत्मसमीक्षा धाःसा यायेमाः।”

भाषा आयोगया दुजः सुरेशकिरण मानन्धरं वंगु ४० दँनिसें वैचारिक आन्दोलनय् वनाच्वंगु नेवाः समुदायया सुक्ष्म अध्ययन यानाः म्हसीकाय् आधारित सङ्घीयता हे समाधान खः धइगु लिच्वःलिसें नेता श्रेष्ठं सफू च्वयादीगु धयादिल। सफुती नेवाः समुदायया ऐतिहासिक विकासक्रम, प्राचीन नेपाल व नेपालमण्डलया विकासक्रम, गोरखा राज्य तब्याकूगु व केन्द्रीकृत राज्यया प्रार्दुभाव, नेपालय् सङ्घवादी विचारया प्रार्दुभाव, सङ्घवादया सिद्धान्त, समावेशी लोकतन्त्र व निर्वाचन प्रणाली, सङ्घीयता विश्वव्यापी अभ्यास, सङ्घीयताय् म्हसीकाया अर्थ व महत्वबारे न्ह्यथनातःगु दु।

निसः व ८८ पौ दुगु सफुती नेपालय् सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र स्थापना, म्हसीकालिसेंया सङ्घीयताया निंतिं लिपाया लँपु, म्हसीकालिसेंया सङ्घीयताय् नेवाः, राज्यया ब्व व उकिया पुनःसंरचना नापं वित्तीय सङ्घीयताबारे चर्चा यानातःगु दु। च्वमि श्रेष्ठ न्हूदँ राष्ट्रिय समारोह समिति ११४५ या नायः खः।

नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (माओवादी केन्द्र)या नायः पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्डं’ सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रयात सुदृढ यायेत निर्वाचन प्रणाली व शासकीय स्वरुप ह्यूपाः यायेमाःगुलिइ बः बियादीगु दु।

जनता समाजवादी पार्टी (जसपा), सङ्घीय परिषद् नायः राजेन्द्र श्रेष्ठं च्वयादीगु ‘ऐतिहासिक नेपालमण्डल, सङ्घवादया सिद्धान्त व नेवाः म्हसीका’ सफूया थौं थन लोकार्पण यानादिसें वय्कलं पूर्णसमानुपातिक निर्वाचन प्रणाली व तप्यंक निर्वाचित कार्यकारी राष्ट्रपति प्रणाली मजूतले सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रं स्थायित्व व सुशासन बिइफइमखु धकाः धयादिल।“

आःया घटनातय्सं थुकियात क्यनाच्वंगु दु। देसय् गजाःगु राजनीतिक घटनाया झ्वः खनेदया वयाच्वंगु दु, थुकिं शासकीय स्वरुप व निर्वाचन प्रणालीयात सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र अनुकूल मदयेकूतले थजाःगु राजनीतिक घटनाया झ्वः मद्दिक वयाः हे च्वनी”, नायः दाहालं धयादिल।

सांसदपाखें हे मन्त्रिमण्डल दयेकेगु प्रणालीं बिस्कं बिस्कंगु विकृति हयाच्वंगु व भ्रष्टाचार संस्थागत जुयावनीगु अवस्था खनेदूगु वय्कःया धापू दु। नायः दाहालं तप्यंक निर्वाचित कार्यकारी राष्ट्रपतीय प्रणाली जूसा जक राजनीतिक स्थायित्वलिसें जनतातय् आकाङ्क्क्षा संबोधन जुइगु खँ न्ह्यथनादिल।

वय्कलं नेपाल संवत्यात राष्ट्रिय संवत् घोषणा यानाः सरकारी दस्ताबेजय् न्ह्यथनेगु व नेपाल भाषायात सरकारी ज्याखँया भाषा कथं छ्यलेगु निर्णय यानाः नेवाः म्हसीकायात च्वन्ह्याकूगु धयादिल।