थनया रत्नाकर महाविहारय् सिजःया पौ तइगु जूगु दु। रत्नाकर महाविहार उपभोक्ता समितिं उगु ऐतिहासिक महाविहारया पौ हिलेत्यंगु खः।

उपभोक्ता समितिया नायः करुणाकर बज्राचार्यया कथं यलय् १६ गू महाविहार दु। रत्नाकर महाविहार ४०० दँ न्ह्यः राजा सिद्धिनरसिंह मल्लं यल लाय्कू लागाया कृष्ण मन्दिरपाखें यल महानगरपालिका–१६ य् तयेहःगु इतिहास दु। वय्कलं धयादिल, “रत्नाकार महाविहार ऐतिहासिक सम्पदा खः।

विसं २०३८ साल न्ह्यःया किपा कथं महाविहाय् जस्ता पाताया पौ खनेदु। व लिपा आँय्पा पौ तःगु खः। आँय्पा पौ पुलां जुजूवनाः याकनं लः ज्वइगु व माकलं अःपुक स्यंकीगु जूगुलिं आः सिजःया पौ तयेत्यनागु दु।” आः २८ लाख ९८ हजार ८७९ तका लाय् नं वइगु वैशाखया दुने ज्या सिधयेकेगु कथं पौ हिलेगु ज्या न्ह्याकूगु दु।

थुकी बागमती प्रदेश, संस्कृति पर्यटन नापं सहकारी मन्त्रालय, पर्यटन विकास आयोजना अन्तर्गत २५ लाख ९६ हजार १५१ तका बजेट दूसा सम्पदा संरक्षणया निंतिं रत्नाकर महाविहार उपभोक्ता समितिं स्वंगू लख निद्वः व ७२७ ध्यबा फ्याःगु दु।

यलया अप्वो यानाः ऐतिहासिक सम्पदाय् दँय् दसं बुंगद्यःया खः सालेगु झ्वलय् खिपः चबुनाः क्षति याइगु व आँय्पाया पौ पुलांगु जुजूंवनाः लः ज्वइगु समस्या फयेमालाच्वंगु रत्नाकार महाविहार संरक्षण समितिया छ्याञ्जे किरण बज्राचार्यं धयादिल। नेवाः तजिलजि कथं गुठी अन्तर्गतया थी थी ज्याझ्वःत महाविहारय् यानावयाच्वंगु दु।

नेवाः समुदायया परम्पराकथं महाविहारय् मनूत नापलायेगु व भ्वय् याइगु याइ।

त्रिभुवन विश्वविद्यालय (त्रिवि) या आङ्गिक व सम्बन्धन कयातःगु क्याम्पसय् स्वतन्त्र विद्यार्थी युनियन (स्ववियु) निर्वाचन न्ह्याःगु दु।

थौं सुथसिया ८ ताः ई निसें ४६ आङ्गिक व निसः व ५० सम्बन्धन कयातःगु क्याम्पसय् निर्वाचन न्ह्याःगु स्ववियु निर्वाचन केन्द्रीय अनुगमन नापं समन्वय समितिया सदस्य सचिव पशुपति अधिकारीं धयादिल। वयकलं अधिकांश क्याम्पसय् मतदान न्ह्याये धुंकूगु धयादिल। वय्कःया कथं मतदान न्हिनसिया ४ ताः ई तक जुइत्यं दु।

मतदान सिधयेवं क्याम्पसय् नीस्वनातःगु निर्वाचन समितिं मतगणना थौं हे सनिलय् निसें जुइगु धाःगु दु। त्रिविं निदँया छक्वः स्ववियु निर्वाचन यानावयाच्वंगु दु। निर्वाचनया निंतिं राजनीतिक दल सतिगु विद्यार्थी सङ्गठनत अनेरास्ववियु, नेपाल विद्यार्थी संघ, अनेरास्ववियु (क्रान्तिकारी), अनेरास्ववियु, स्वतन्त्र विद्यार्थी पुचःलिसें तय्सं ब्वति काःगु दु।

स्ववियु निर्वाचन २०६५ सालनिसें धाःसा नियमित जुइफयाच्वंगु मदु। छक्वलं २०७३ चैत १५ गते निर्वाचन जूगु खः। व लिपा २०७९ चैत ५ गते देय्न्यंकं छुं क्याम्पस बाहेकं निर्वाचन जूगु खः। त्रिविस २०१८–१९ निसें प्रत्यक्ष प्रणालीपाखें निर्वाचन जुया वःगुलिइ २०३० साल तक दँय् दसं व २०३६ सालनिसें निदँया छक्वः निर्वाचन जुयावःगु खः।

नायः दाहालं थःगु पार्टीं आः सरकारय् वनेगु नीति मकाःगु ध्वाथुइकादिल।

“देसय् सङ्कट वल धाःसा उकियात गथे यानाः ज्यंकेगु धइगु बिचाः बिइगु जुइ तर थ्व हे सरकारय् दुहां वनेगु छुं नीति मदु”, वय्कलं धयादिल। नायः दाहालं सत्तारुढ दललिसे सङ्क्रमणकालीन न्यायनापं सम्बन्धित विषययात याकनं क्वचायेकेत सहलह जूसां नं सरकारबारे छुं नं खँल्हाबल्हा मजूगु कनादिल।

जसपा सङ्घीय परिषद् नायः श्रेष्ठं झिदँया सशस्त्र सङ्घर्ष व जनआन्दोलनया बलं नेपालं राजतन्त्र उन्मुलन जूगु न्ह्यथनादिसें इतिहासय् सीमित जुइ धुंकूगु राजतन्त्र छुं नं कथं लिहाँ मवइगु दाबी यानादिल। “सुं मनूत आः राजतन्त्र लितहये धकाः जुयाच्वंगु दु, उकिया यक्व अप्वः नागरिक सतकय् कुहाँवयाः राजतन्त्र अन्त्य जूगु खः”, वय्कलं धयादिल, “सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रयात अझ परिस्कृत व परिमार्जित यानाः यंकेमाः, जनतायात थप अधिकार बिइगु कथं न्ह्याःवनेमाः।”

नायः श्रेष्ठं मुलुकय् खनेदूगु समस्या ज्यंकेत तप्यंगु निर्वाचित राष्ट्रपतीय शासकीय स्वरुपय् वनेगु हे आःया आवश्यकता जूगु धयादिल। जनताया सङ्घर्षया बलं वःगु सङ्घीयता, समानुपातिक÷समावेशितायात सुनां नं आघात लाकेमज्यूगु व राजनीतिक उपलब्धि लाकाकायेगु कुतः याःसा जनतां उकिया प्रतिवाद याइ धकाः धयादिल। नेपालय् लिच्छवीकालय् हे महाजनपदलिसेंया सङ्घीय प्रणाली लागू जुइधुंकूगु वय्कःया धापू खः।

नेपाल भाषा एकेडेमीया चान्सलर मल्ल के सुन्दरं सामन्ती राजतन्त्रं नेवाः समुदायया म्हसीका नामेट याःगु कनादिसें राजतन्त्रया पक्षय् नेवाः समुदाय गबलें मदुगु ध्वाथुइकादिल। “नेवातय् सुयां नं राजतन्त्र लितहये मास्तिमवः, राजतन्त्र गुलि पीडादायी खः व उगु पीडा फःपिं मध्ये नेवाः समुदाय छगू नं खः”, वय्कलं धयादिल, “गणतन्त्र हयेत नेपाल मण्डलया नेवाःतय्गु तःधंगु बलिदान दु, गणतन्त्रया रक्षाया निंतिं नेवाः समुदाय न्ह्यःने दनाच्वंगु दु। प्रतिगमनकारीत ग्याना वये धुंकूगु दु, झीसं गन द्वंका धइगुलिइ तःधंगु दलतय्सं आत्मसमीक्षा धाःसा यायेमाः।”

भाषा आयोगया दुजः सुरेशकिरण मानन्धरं वंगु ४० दँनिसें वैचारिक आन्दोलनय् वनाच्वंगु नेवाः समुदायया सुक्ष्म अध्ययन यानाः म्हसीकाय् आधारित सङ्घीयता हे समाधान खः धइगु लिच्वःलिसें नेता श्रेष्ठं सफू च्वयादीगु धयादिल। सफुती नेवाः समुदायया ऐतिहासिक विकासक्रम, प्राचीन नेपाल व नेपालमण्डलया विकासक्रम, गोरखा राज्य तब्याकूगु व केन्द्रीकृत राज्यया प्रार्दुभाव, नेपालय् सङ्घवादी विचारया प्रार्दुभाव, सङ्घवादया सिद्धान्त, समावेशी लोकतन्त्र व निर्वाचन प्रणाली, सङ्घीयता विश्वव्यापी अभ्यास, सङ्घीयताय् म्हसीकाया अर्थ व महत्वबारे न्ह्यथनातःगु दु।

निसः व ८८ पौ दुगु सफुती नेपालय् सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र स्थापना, म्हसीकालिसेंया सङ्घीयताया निंतिं लिपाया लँपु, म्हसीकालिसेंया सङ्घीयताय् नेवाः, राज्यया ब्व व उकिया पुनःसंरचना नापं वित्तीय सङ्घीयताबारे चर्चा यानातःगु दु। च्वमि श्रेष्ठ न्हूदँ राष्ट्रिय समारोह समिति ११४५ या नायः खः।

नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (माओवादी केन्द्र)या नायः पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्डं’ सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रयात सुदृढ यायेत निर्वाचन प्रणाली व शासकीय स्वरुप ह्यूपाः यायेमाःगुलिइ बः बियादीगु दु।

जनता समाजवादी पार्टी (जसपा), सङ्घीय परिषद् नायः राजेन्द्र श्रेष्ठं च्वयादीगु ‘ऐतिहासिक नेपालमण्डल, सङ्घवादया सिद्धान्त व नेवाः म्हसीका’ सफूया थौं थन लोकार्पण यानादिसें वय्कलं पूर्णसमानुपातिक निर्वाचन प्रणाली व तप्यंक निर्वाचित कार्यकारी राष्ट्रपति प्रणाली मजूतले सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रं स्थायित्व व सुशासन बिइफइमखु धकाः धयादिल।“

आःया घटनातय्सं थुकियात क्यनाच्वंगु दु। देसय् गजाःगु राजनीतिक घटनाया झ्वः खनेदया वयाच्वंगु दु, थुकिं शासकीय स्वरुप व निर्वाचन प्रणालीयात सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र अनुकूल मदयेकूतले थजाःगु राजनीतिक घटनाया झ्वः मद्दिक वयाः हे च्वनी”, नायः दाहालं धयादिल।

सांसदपाखें हे मन्त्रिमण्डल दयेकेगु प्रणालीं बिस्कं बिस्कंगु विकृति हयाच्वंगु व भ्रष्टाचार संस्थागत जुयावनीगु अवस्था खनेदूगु वय्कःया धापू दु। नायः दाहालं तप्यंक निर्वाचित कार्यकारी राष्ट्रपतीय प्रणाली जूसा जक राजनीतिक स्थायित्वलिसें जनतातय् आकाङ्क्क्षा संबोधन जुइगु खँ न्ह्यथनादिल।

वय्कलं नेपाल संवत्यात राष्ट्रिय संवत् घोषणा यानाः सरकारी दस्ताबेजय् न्ह्यथनेगु व नेपाल भाषायात सरकारी ज्याखँया भाषा कथं छ्यलेगु निर्णय यानाः नेवाः म्हसीकायात च्वन्ह्याकूगु धयादिल।

राष्ट्रिय परीक्षा बोर्ड, परीक्षा नियन्त्रण ज्याकुथिं थुगुसिया माध्यमिक शिक्षा परीक्षा (एसइई) या फुक्कं तयारी पूवंकूगु दु।

परीक्षा नियन्त्रण ज्याकुथि, तगिं–१० या परीक्षा नियन्त्रक नन्दलाल पौडेलं थ्वहे चैत ७ गतेनिसें देय्न्यंकं छक्वलं न्ह्याइगु एसइई परीक्षाया फुक्कं तयारी पूवंने धुंकूगु धयादीगु दु। बोर्डं परीक्षाया निंतिं न्ह्यसः पौ, सिम्बोल नम्बर, लिसः पौ व मेमेगु ज्वलंत फुक्क जिल्लाय् थ्यने धुंकूगु धाःगु दु।

परीक्षा नियन्त्रक पौडेलं धयादिल, “थगुने २०८० या एसइई परीक्षाय् प्यंगू लख ६४ द्वः न्हय्सः व ८५ म्ह परीक्षार्थीतय्सं ब्वति काःगु खः। थुगुसिया परीक्षाय् विद्यार्थीतय्या ल्याः ४९ द्वः निसः व ८६ म्ह अप्वःया न्यागू लख १४ द्वः व ७१ थ्यंगु दु।” ज्याकुथिं थुगुसिया एसइई परीक्षाया निंतिं देय्न्यंकं निद्वः व ७९ परीक्षा केन्द्र क्वःछ्यूगु दु। परीक्षाय् सच्छि व ५० म्ह तक परीक्षार्थी दूगु केन्द्रय् छम्ह सहायक केन्द्राध्यक्ष दइगु व २० म्ह विद्यार्थीतय्त छम्ह निरीक्षक च्वनीगु जूगु दु। परीक्षाय् ७५ म्हसिबें म्ह्वः परीक्षार्थीत दूगु केन्द्रय् सहायक केन्द्राध्यक्ष मतइगु धाःगु दु।

थुगुसिया एसइईस बाल सुधार केन्द्र व कारागार यानाः स्वंगू ब्वनेकुथि पिनेया केन्द्र क्वःछ्यूगु दु। परीक्षा नियन्त्रक पौडेलं येँ व दैलेखया निगू कारागार नापं ख्वपया बाल सुधार गृहपाखें विद्यार्थीतय्त परीक्षा बिइकेगु व्यवस्था यानागु धयादीगु दु।थुगुसिया एसइई किपूया सफलता एचआइभी शिक्षा सदनपाखें नं विद्यार्थीतय्स ब्वति काइगु जूगु दु।

थूगु सदनपाखें प्यम्ह एचआइभी सङ्क्रमित विद्यार्थीं एसइई परीक्षा बिइत्यंगु दु।थुगुसिया एसइई चैत्र ७ गतेनिसें न्ह्यानाः १९ गते क्वचाइगु जूगु दु।परीक्षा सुथसिया ८ ताःई निसें सथसिया ११ ई तक न्ह्याइगु जुइ। परीक्षा धलः कथं न्हापांगू न्हि चैत ७ गते अनिवार्य अङ्गे्रजी, वकुन्हु हे संस्कृत वेदविद्याश्रमपाखें अनिवार्य संस्कृत व मदरसापाखें अनिवार्य अरबी भाय्या परीक्षा जुइ।

अथे हे, चैत ८ गते अनिवार्य नेपाली विषय, गैरनेपाली विद्यार्थीया निंतिं अङ्ग्रेजी (इलेक्टिभ इङलिस) या परीक्षा जुइगु दु। चैत १० गते अनिवार्य गणित व चैत १२ गते अनिवार्य विज्ञान तथा प्रविधि नापं संस्कृतपाखें शुक्लयजुर्वेद, सामवेद, अथर्ववेद, नीतिशास्त्रया परीक्षा जुइगु दु। १३ गते अनिवार्य सामाजिक, १४ गते ऐच्छिक प्रथम, १५ गते ऐच्छिक द्वितीयया परीक्षा धलः दु।

लेटर ग्रेडिङ प्रणाली हे थुगुसिया परीक्षाया लिच्वः पिकायेगु तयारी जूगु दु धाःसा चैत्र १९ गतेतक न्ह्याइगु थुगुसिया परीक्षाय् उत्तीर्ण दर ७० प्रतिशत थ्यंकेगु आज्जु तयातःगु दु। २०८० या एसइईस ४८ प्रतिशत जक विद्यार्थी पास जूगु खः।